Precontractuele fase
Inhoud |
[bewerk] Inleiding
De precontractuele fase is de fase in onderhandelingen voorafgaand aan het daadwerkelijke sluiten van een contract. De goede trouw beheerst ook de precontractuele verhoudingen. Dit volgt uit het arrest van de Hoge Raad: Baris/Riezenkamp. Tegenwoordig noemt men de 'goede trouw' (vanaf BW 1992) 'redelijkheid en billijkheid'.
[bewerk] Betekenis
De precontractuele fase is belangrijk om te bepalen of een partij, betrokken bij de onderhandelingen, bijvoorbeeld schade moet vergoeden aan zijn wederpartij indien de onderhandelingen worden afgebroken. Het begrip 'redelijkheid en billijkheid' stelt hogere eisen naarmate het punt waarop het contract tot stand zou komen dichterbij komt. De vrijheid om de onderhandelingen af te breken kan dan afnemen.
[bewerk] Ontstaan
De precontractuele fase is op het Europese continent als leerstuk komen overwaaien uit het Angelsaksisch recht.
De Nederlandse Hoge Raad, bij afkorting HR, heeft in het arrest Plas/Valburg, annotatie: HR 18 juni 1982, NJ (afkorting voor Nederlandse Jurisprudentie), 1983, 723, gewezen op 3 fasen die onderhandelende partijen doorlopen voordat zij een contract sluiten, dit met het oog of de afbrekende partij gemaakte kosten of schade moet vergoeden aan zijn wederpartij.
Deze drie fasen zijn echter zeer omstreden. Slechts Valk (in 'Rechtshandeling en Overeenkomst', Van Dam, c.s.) is een aanhanger van deze theorie. De Hoge Raad spreekt slechts van 'stadium' en onderscheidt geen fasen. Bij een onderverdeling in drie fasen gaat men namelijk uit van de foutieve veronderstelling dat de opbouw van vertrouwen gedurende de onderhandelingen lineair zou verlopen.
De Nederlandse wetgever heeft ten tijde van de invoering van het BW 1992 voorgesteld om Plas/Valburg te codificeren in een bepaling. Dit is door de Tweede Kamer verworpen, omdat het de tijd nog niet rijp achtte voor een codificatie van deze rechtsontwikkeling.
Het wetsvoorstel luidde: "Onderhandelende partijen zijn verplicht hun gedrag mede door elkaars gerechtvaardigde belangen te laten bepalen. Ieder van hen is vrij de onderhandelingen af te breken, tenzij dit op grond van het gerechtvaardigde vertrouwen van de wederpartij in het tot stand komen van een overeenkomst of in verband met de andere omstandigheden van het geval onaanvaardbaar zou zijn."
De Hoge Raad heeft later, in het arrest VSH/Shell, HR 23 oktober 1987, NJ 1988, 1017, de formulering van de ontwerp-wettekst woordelijk gevolgd, waarmee dit wetsvoorstel impliciet onderdeel ging uitmaken van het Nederlandse recht. En daarmee werd de Angelsaksische invloed op het continent van Europa door de hoogste Nederlandse rechter erkend.
[bewerk] Onderscheid van de fasen
[bewerk] Eerste fase
Afbreken van de onderhandeling is geoorloofd omdat het beginsel van contractsvrijheid meebrengt dat partijen de vrijheid hebben om met elkaar te onderhandelen. De afbrekende partij hoeft geen schadevergoeding te betalen.
[bewerk] Tweede fase
Partijen zijn dan al zo ver in hun onderhandelingen gevorderd dat het beëindigen van de onderhandelingen tot (grote) schade voor een van de partijen zou leiden. Als dan toch een partij de onderhandelingen verbreekt, kan het zijn dat deze een schadevergoeding verschuldigd is aan de andere partij. Daarbij wordt gekeken naar de feitelijke omstandigheden.
Voorbeeld
Indien bijvoorbeeld een aannemer bouwmodellen heeft gemaakt, bouwtekeningen en vergaande voorbereidingsmaatregelen heeft genomen (tijd en geld heeft geïnvesteerd) en in de veronderstelling was dat hij de opdracht zou krijgen, dan is er een bepaald (gerechtvaardigd) vertrouwen gecreëerd door de (potentiële) contractant. Al is er geen feitelijke contract getekend, dan nog voorziet de redelijkheid en billijkheid erin dat de aannemer moet worden gecompenseerd voor zijn gemaakte kosten
[bewerk] Derde fase
Afbreken van de onderhandelingen in deze fase moet in strijd met de goede trouw moet worden geacht. De onderhandelende partijen mochten over en weer vertrouwen dat een contract uit de onderhandelingen zou voortvloeien. De afbrekende partij moet de gemaakte kosten van de wederpartij vergoeden en in sommige gevallen zelfs gederfde winst.
[bewerk] Nieuwe jurisprudentie
In een recent arrest (HR 12 augustus 2005) heeft de Hoge Raad nadere regels geformuleerd omtrent de precontractuele fase, waarmee de Hoge Raad gas lijkt te hebben teruggenomen met betrekking tot de bescherming van de wederpartij van de afhakende onderhandelingspartner.
