Pelmolen
Pelmolen, een type molen waarin vroeger gerst tot gort en later rijst gepeld werd. Alhoewel de pelmolen ook molenstenen heeft en dikwijls met een korenmolen is gecombineerd, werkt het pelproces wel degelijk anders dan het maalproces. Bij een pelmolen liggen er op een tussenzolder direct onder de zogenaamde stellingzolder (daar waar de deuren naar de stelling of omloop van de molen zijn) twee zware zandstenen die ruim 2000 kilo wegen. In tegenstelling tot maalstenen, waartussen graan gemalen wordt, wordt de gerst bij de pelstenen boven op de stenen gelaten en wordt de gerst tussen steen en de kuip, het zogenaamde pelblik gepeld. Dit pelblik staat op zo'n 1,1 centimeter van de pelsteen af. De pelsteen wekt een soort zog op waardoor de gerstkorrels tegen het pelblik aan worden geslingerd. Dit blik is voorzien van puntjes en door die puntjes wordt het harde vliesje van de gerstkorrel afgepeld. Als de gerst over de voorloper (de eerste pelsteen) is heen geweest gaat het over de tweede pelsteen, de naloper. De gerst gaat daarna weer over de voorloper en vervolgens nog een keer over de naloper. Na deze pelbehandeling van de gerst, die inmiddels gort geworden is, wordt de gort gezeefd in de zeef en vervolgens gesorteerd in de waaierkast. De gort wordt opgevangen in een zak en is klaar voor de verkoop.
De pelmolens zijn in de Zaanstreek in zwang gekomen en waren ook in grote getale aanwezig in het noorden van het land, met name in de provincie Groningen. In de Zaanstreek is slechts een complete pelmolen overgebleven, 'Het Prinsenhof' in Westzaan. In Groningen zijn nog de meeste pelmolens te vinden, hier zonder uitzondering gecombineerd met maalstenen, men spreekt dus hier over een koren- én pelmolen. De molen van Den Andel heeft als laatste molen tot ongeveer 1985 gort gepeld. In Oldehove heeft de koren- en pelmolen 'De Leeuw' nog een tijd gepeld op windkracht. Sinds eind jaren negentig gebeurt dit echter elektrisch. Enkele pelmolens in de provincie pellen thans op vrijwillige basis. In de rest van het land zijn her en der nog pelmolens te vinden, al rest er meestal niet meer dan enkele onderdelen van het pelwerk in een nog bestaande korenmolen.
