Nevels en gaswolken
Nevels en gaswolken is een term uit de astronomie. Oorspronkelijk was het Griekse woord nebula (meervoud nebulae), wat 'wolk' betekent, een soort verzamelnaam voor allerlei omvangrijke kosmische objecten, waaronder sterrenhopen binnen- en sterrenstelsels buiten de Melkweg. Een striktere, meer hedendaagse term is 'interstellaire gas- en stofwolken'.
Nevels en gaswolken worden beschouwd als de geboorteplaats van sterren. In dezelfde wolk ontstane sterren vormen soms met elkaar een sterrenhoop; het aantal sterren daarvan kan uiteenlopen van slechts enkele tot een paar duizend sterren. Een sterrenhoop kan uiteen vallen door zwaartekrachtwerkingen van andere kosmische formaties.
Nevels worden gecategoriseerd naar de mate van hun lichtweerkaatsing. Sommige types nebula hebben speciale namen gekregen, zoals heldere nevels, donkere nevels en planetaire nevels.
Heldere nevels zijn gigantische stofwolken die veel licht van nabije sterren weerkaatsen (reflectienevels). Reflectienevels worden gekenmerkt door een blauwe uitstraling, overigens te gering om met het oog waar te nemen. Wanneer een heldere nevel in de buurt van een zeer hete ster staat, kan het voorkomen dat de gasatomen in de nevel geioniseerd worden door de ultraviolette straling van de ster. De gaswolk gaat hierdoor zelf licht uitstralen en wordt dan een emissienevel genoemd. Deze zijn herkenbaar aan de warm rode kleur, evenmin met het oog waarneembaar. Er bestaat ook een mengvorm, de emissie-reflectienevel.
Donkere nevels hebben zo'n hoge gas- en stofdichtheid dat het licht van achterliggende sterren er niet doorheen kan komen. Soms zijn ze zichtbaar tegen de achtergrond van een heldere nevel, zoals de grote Paardenkopnevel (IC 434). Ook de Kolenzaknevel, die zich in het Zuiderkruis bevindt, is een voorbeeld van een donkere nevel.
Planetaire nevels ontstaan doordat zeer oude sterren exploderen (supernova), waardoor hun mantels verpulverd worden. Voorbeelden van overblijfselen van supernova's zijn de bekende Krabnevel (M1) en de Cirrusnevel (NGC 6960, ook wel Sluiernevel genoemd).
[bewerk] Meer voorbeelden van nevels
- Lagunenevel (M8), emissienevel
- Helixnevel, planetaire nevel
- Orionnevel (M42), emissienevel
- Ringnevel (M57), planetaire nevel
De Orionnevel is op een heldere wolkenloze nacht zonder lichtvervuiling nog net met het blote oog te zien. Grote, duidelijke nevels zijn te zien met behulp van een middelgrote (100-150 mm objectiefdiameter) amateurtelescoop. Voor minder duidelijke exemplaren is een grotere telescoop nodig.
[bewerk] Mythologie
Ook onze voorouders keken reeds met verwondering naar de nachtelijke hemelen, en trachtten te verklaren wat zij zagen en die kennis te verfijnen en door te geven. Zo is er in de overlevering van de Noordse mythologie de visie van het ontstaan der werelden op basis van Niflheim, een wereld van nevelen, en Muspelheim een wereld van vuur.
[bewerk] Zie ook
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Nebula van Wikimedia Commons. |
