Nacht van Wiegel
De nacht van dinsdag 18 op woensdag 19 mei 1999 is de Nederlandse politieke geschiedenis ingegaan als de Nacht van Wiegel.
Na een debat van 16 uur werd in de Eerste Kamer op 18 mei, 1:30 uur 's nachts, een voorstel in stemming gebracht over het invoeren van het referendum. Alhoewel vooraf door velen werd gedacht dat het voorstel voldoende stemmen zou halen, bleek de tegenstem van Hans Wiegel (VVD) de nekslag. Wiegel was de enige overgebleven senator van de VVD die tegenstemde.
[bewerk] Verloop
Kok deed tijdens de Nacht van Wiegel een klemmend beroep op de VVD’ers die tegen dreigden te stemmen. Vijf senatoren – die ook in 1997 tegen stemden - dreigden het referendum te verwerpen. Na grote druk van Kok en Tweede kamerfractie van de VVD, onder leiding van Hans Dijkstal, bleef alleen Hans Wiegel over - erelid van de liberale partij en oud-minister van Binnenlandse Zaken.
Een tweederde meerderheid was nodig om een grondwetsherziening mogelijk te maken. De coalitiepartners PvdA en VVD hadden zich inmiddels achter de links-liberale fractie van D66 geschaard.
Met het zogenaamde correctief referendum zouden burgers zich kunnen uitspreken over reeds genomen of nog te nemen besluiten van de Haagse politiek. Het zou een middel zijn om een overheidsbeslissing tegen te houden. Maar Wiegel reageerde als volgt op het voorstel: “Voorstanders van het referendum als instituut -- en die zijn er ook in onze kringen -- beschouwen het referendum als een aanvulling op de vertegenwoordigende democratie, sinds jaren grondslag van ons parlementair en politiek stelsel. Maar rondziende in onze kring moet ik zeggen dat daar ook de oprechte overtuiging leeft dat het referendum een aantasting is van dit stelsel. Ik hoef niet te herhalen wat ik tijdens het debat in eerste lezing heb gezegd. Wij hopen dat zij die een andere opvatting hebben, dat kunnen begrijpen.”
Met het verwerpen van het correctief referendum was voor D66 duidelijk, dat het een enorm gezichtsverlies had geleden. De opgevoerde druk was voor niets geweest. Een dag later bood Kok bij de koningin zijn ontslag aan. Het mislukken van de grondwetsherziening was een mislukking van de Tweede Kamerfracties om ook haar eigen partij in de Eerste Kamer te overtuigen van deze wet. Minister-president Kok bood vervolgens op 19 mei 1999 het ontslag van het kabinet aan. De crisis werd echter snel bezworen. Na enkele weken kon Paars II weer de draad weer oppakken, om te werken aan een nieuw referendumvoorstel.
[bewerk] Overige politieke nachten
Naast de Nacht van Wiegel kent de Nederlandse politiek ook de Nacht van Kersten en de Nacht van Schmelzer.
