Moslimbroederschap
De Moslimbroederschap, Moslim Broeders of Moslimse Broeders (Arabisch: الإخوان المسلمون al-ichwan al-moeslimoen) is de naam van verschillende islamitische organisaties en politieke partijen in het Midden-Oosten. De eerste en belangrijkste Moslimbroederschap werd gesticht in Egypte in 1928. De huidige leider is Mohammed Mahdi Akef.
[bewerk] Egypte
De charismatische onderwijzer Hassan al-Banna stichtte in maart 1928 op verzoek van enkele arbeiders een maatschappelijke, islamitische welzijnsorganisatie . Al-Banna was op dat moment onderwijzer in de stad Ismaillijja. Deze stad lag in de Britse zone rondom het Suezkanaal. De Britten hielden de economie van het gebied stevig in hun greep maar bekommerden zich nauwelijks om de leefomstandigheden van de Arabieren, die zij, getuige de bordjes whites only, ook nog eens als minderwaardig beschouwden.
Naast bestudering van de islam was onderwijs voor alle inwoners van Egypte het belangrijkste doel. Daarnaast werd de Voortrekkers opgericht, een soort padvindersbeweging. Later werden ziekenhuizen en klinieken gebouwd. Arbeiders kregen voorlichting en de organisatie stelde werkomstandigheden aan de kaak. Toen al-Banna in 1949 stierf waren er 2000 afdelingen en naar schatting één miljoen aanhangers.
In 1943, in de Tweede Wereldoorlog ontstond het zogenaamde Geheim Apparaat, een clandestiene afdeling van de Broederschap, die zich later afscheidde. Dit Geheim Apparaat begon terroristische aanslagen te plegen. In 1948, tijdens de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948, werden diverse aanslagen gepleegd op overheidsdienaren evenals aanslagen in de joodse wijk van Caïro. De dood van premier Mohammed al-Noeqrasji was voor de regering de definitieve reden om de Broederschap te verbieden. Al-Banna en de rest van de Broederschap ontkenden iets met de dood te maken te hebben en veroordeelden de aanslag.
Al-Banna werd op 12 februari 1949 neergeschoten, vrijwel zeker in opdracht van de nieuwe premier.
In 1950 begon de Broederschap zich opnieuw te hergroeperen en koos Hasan Ismail al-Hoedabi als nieuwe leider. Al-Banna had zijn organisatie echter altijd strak geleid zonder tegenstand te dulden en het was dan ook niet verwonderlijk dat de organisatie in chaos uiteenviel.
Inmiddels werd Egypte geregeerd door Gamal Abdel Nasser die het (Arabisch) nationalisme tot belangrijkste politiek had verheven. Alles, ook de religie, moest ondergeschikt worden gemaakt aan de doelen van de natiestaat. Dit botste met de idealen van de Broeders, die de religie boven de staat wilden stellen. Nasser werd op 26 oktober 1954 neergeschoten door een lid van het Geheim Apparaat, maar overleefde de aanslag.
Dit was echter voldoende reden om de organisatie definitief te verbieden. Duizenden leden werden opgepakt en meestal zonder proces jarenlang gevangengezet. Eén van die gevangenen was Said Qutb, een schrijver. Qutb had enige jaren in de Verenigde Staten gestudeerd en had daar een afkeer ontwikkeld voor de seculiere, in zijn ogen decadente, westerse maatschappij. Mede gebaseerd op werk van de Pakistaanse Aboel Ala Mawdoedi ontwikkelde hij een zeer radicale leer in de gevangenis. Deze leer wordt wel gezien als de basis van het soennitische moslimfundamentalisme.
Qutb en vele anderen werden begin jaren '60 vrijgelaten. Qutb gaf toen zijn belangrijkste werk Mijlpalen uit waarin hij zijn ideologie uiteenzette. In 1965 werd Qutb en vele andere broeders opgepakt op verdenken van het beramen van een revolutie en in 1966 werd hij terechtgesteld.
Na de dood van Qutb was de Moslimbroederschap verdeeld: sommigen wilden zijn leer volgen maar de meesten streefden minder radicale hervormingen na. In 1976 mocht hun blad weer verschijnen en eind jaren zeventig werden zij als islamitische organisatie weer toegestaan. Als politieke partij waren zij lange tijd verboden, aangezien de Egyptische wetgeving politieke partijen op basis van religie verbood. Van 1999 tot 2005 waren er vijftien 'onafhankelijke' parlementsleden die banden met de Broederschap onderhielden en daarmee de grootste oppositie'partij' vormden.
Bij de parlementsverkiezingen in Egypte van november en december 2005 mocht de partij weer mee doen. De partij is de belangrijkste oppositiepartij tegen de autoritaire regeringspartij NDP. Tijdens de verkiezingen vonden in sommige plaatsen rellen plaats omdat kiezers het idee hadden dat er gefraudeerd werd ten koste van de Moslimbroederschap.
Als maatschappelijke organisatie verricht de Broederschap nog altijd veel werk in Egypte.
[bewerk] Syrië
Het Egyptische voorbeeld van de Moslimbroeders waaierde in de jaren '30 van vorige eeuw uit naar Syrië. De beweging werd nog versterkt door de kortstondige federatie van Egypte en Syrië eind jaren '50. Na de machtsovername van de Ba'athpartij, werden de Moslimbroeders dé oppositiemacht. Gaandeweg werd geweld een van de wapens van het broederschap, met onder andere een aanval op een militaire school in Aleppo in 1979. Het kwam tot een climax in 1982 toen het Syrische leger in Hama een bloedbad aanrichtte onder de moslimbroeders. Hierna gingen de Moslimbroeders over tot een minder militante vorm van oppositie voeren. Onder Bashir al-Assad kwam er sinds 2000 meer openheid.
[bewerk] Bronnen
- Karen Armstrong. De strijd om God. Een geschiedenis van het fundamentalisme ISBN 9023417615
