Medeklinker
Medeklinkers zijn klanken waarbij de lucht niet ongehinderd door de mond naar buiten kan, in tegenstelling tot de klinkers. Bij de /p/ van aap verzamelt de lucht zich eerst voor de afgesloten lippen, en komt dan met een plofje naar buiten. Bij de /n/ van noot is de mondholte afgesloten en komt de lucht door de neus. Bij de /s/ van sap gaat de tong omhoog naar het gehemelte, waardoor de opening nauwer wordt en er een sisklank ontstaat.
Het Nederlands kent een twintigtal medeklinkers. Deze worden onderverdeeld naar de wijze van articulatie in plofklanken, wrijfklanken, neusklanken, vloeiklanken en glijklanken. Daarnaast kent het Nederlands, voornamelijk in woorden van vreemde herkomst, zes gemengde medeklinkers.
De plof- en wrijfklanken worden verder onderverdeeld in stemloze en stemhebbende. Bij een stemloze medeklinker trilt de stemband niet mee, bij een stemhebbende wel. Het verschil is duidelijk hoorbaar tussen /p/ en /b/, /t/ en /d/, /s/ en /z/.
Inhoud |
[bewerk] Plofklanken
Het Nederlands heeft vijf plofklanken: de /p/ van pas, de /t/ van tas, de /k/ van kas, de /b/ van bas en de /d/ van das. Deze klanken worden zo genoemd omdat bij het vormen ervan de lucht met een plofje uit de mond komt.
de vijf plofklanken:
| stemloos | stemhebbend | |||
|---|---|---|---|---|
| /p/ | /t/ | /k/ | /b/ | /d/ |
| pas | tas | kas | bas | das |
De stemloze plofklanken /p/ en /t/ hebben respectievelijk de /b/ en de /d/ als stemhebbende tegenhangers. De stemhebbende tegenhanger van de /k/ is bekend in woorden als goal, en in inheemse woorden in combinatie met een andere stemhebbende medeklinker, zoals in bakboord en zakdoek; deze blijft dan echter als k geschreven.
[bewerk] Wrijfklanken
Het Nederlands heeft acht wrijfklanken: de /f/ van laf en de /v/ van val, de /s/ van las en de /z/ van zal, de /ch/ van lach, de /g/ van gal, de /sj/ van sjaal en de /zj/ van journaal. Deze klanken worden zo genoemd omdat bij het vormen ervan een lichte wrijving ontstaat door een vernauwing in de mondholte.
de acht wrijfklanken:
| stemloos | stemhebbend | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| /f/ | /s/ | /ch/ | /sj/ | /v/ | /z/ | /g/ | /zj/ |
| laf | las | lach | sjaal | val | zal | gal | journaal |
De stemloze wrijfklanken /f/, /s/, /sj/ en /ch/ hebben respectievelijk /v/, /z/, /zj/ en /g/ als stemhebbende tegenhangers.
Tot de wrijfklanken wordt ook gerekend de /h/ van haar. De wrijving is echter zo licht, dat de /h/ ook wel ruisklank wordt genoemd. Deze stemloze ruisklank komt in het Nederlands alleen vóór klinkers voor.
[bewerk] Neusklanken
Er zijn in het Nederlands drie neusklanken: de /m/ van mat, de /n/ van nat en de /ng/ van rang. Deze worden zo genoemd omdat bij het vormen ervan de lucht door de neus naar buiten komt.
de drie neusklanken:
| labiaal | dentaal | gutturaal |
|---|---|---|
| /m/ | /n/ | /ng/ |
| man | nam | rang |
[bewerk] Vloeiklanken
Er zijn twee vloeiklanken in het Nederlands: de /l/ van lor en de /r/ van rol. Deze worden zo genoemd omdat bij het vormen ervan de lucht gelijkmatig langs de tong vloeit. (De /r/ kan ook als huig-r worden uitgesproken.)
de twee vloeiklanken:
| /l/ | /r/ |
| lor | rol |
[bewerk] Glijklanken
Er zijn in het Nederlands twee glijklanken: de /j/ van jaar en de /w/ van waar. Deze klanken worden ook wel halfklinkers genoemd omdat ze lijken op de /ie/ en de /oe/ maar gebruikt worden als medeklinker.
de twee glijklanken:
| /j/ | /w/ |
| jaar | waar |
[bewerk] Affrikaten
Het Nederlands kent, voornamelijk in woorden van vreemde herkomst, vier zogenaamde affrikaten of gemengde medeklinkers: de /ts/ van tsaar, de /dz/ van pizza, de /tsj/ van tsjilpen en de /dzj/ van gin.
de vier affrikaten:
| /ts/ | /dz/ | /tsj/ | /dzj/ |
| tsaar | pizza | tsjilpen | gin |
| Bron(nen): |
|
