Lodewijk van Hamel

Lodewijk Anne Rinze Jetse van Hamel (Nieuwersluis, 6 juni 1915 - Bussum, 13 juni 1941) was een Nederlands marine-officier en Nederlandse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Lodo van Hamel, verzetsnaam "Willem van Dalen", diende bij de Onderzeedienst van Nederlands-Indië. Hij was bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Nederland, in mei 1940 toegevoegd marine-officier in het fort te IJmuiden. Hij nam deel aan de evacuatie van het Engelse leger in Duinkerken als commandant van de Hare Majesteit Motorsloep M74. Op 14 mei 1940 bereikte hij Engeland. François van 't Sant, het hoofd van de Inlichtingendienst in Londen vroeg hem als geheim agent naar Nederland terug te keren om een betrouwbare radioverbinding met Londen tot stand te kunnen brengen en een spionagegroep op te richten. Hij werd op 27 augustus 1940 als eerste geheim agent boven Nederland gedropt bij Hillegom. Hij slaagde er in een groep medewerkers te verzamelen, waaronder een marconist en vond een adres in Den Haag van waaruit gezonden kon worden. Een bankier was bereid de activiteiten te sponsoren en er was zelfs een Duitse militair die helpte om aan papieren en vervoer te zorgen. Gegevens over over Duitse schepen in de Rotterdamse haven, vliegvelden en militaire opslagplaatsen alsmede informatie over "foute" Nederlandse bedrijven werden doorgegeven. Ook waren er spoedig vier naast elkaar functionerende spionagegroepen.

Volgens plan zou Van Hamel in oktober 1940 terugkeren naar Londen en daar voor de inlichtingendienst gaan werken. Zijn meegegeven vervalste paspoort was van slechte kwaliteit en de vrees voor arrestatie was groot. In de nacht van 13 oktober 1940 zou hij met vier anderen door een watervliegtuig van de Nederlandse Marineluchtvaartdienst worden opgepikt op het Tjeukemeer in Friesland. De groep was vermomd als ornithologen die de vogeltrek kwamen bestuderen in een bootje. De gehele nacht wachtte men voor niets en de nacht er op kon de piloot Schaper door dichte mist niet landen. Teruggekeerd aan wal werden ze gearresteerd door twee Nederlandse politieagenten. De koffer met gegevens was verstopt gebleven op een eilandje in het meer. Men poogde de agenten over te halen ze te laten gaan maar één ervan, een wachtmeester van de Marechaussee had zijn pro-Duitse superieur al in kennis gesteld van de arrestatie en de Duitsers waren gealarmeerd. Toen later die nacht het watervliegtuig weer poogde te landen op het Tjeukemeer werd het beschoten door afweergeschut en Schaper slaagde er tenauwernood in met een zwaar beschadigd vliegtuig en twee gewonde bemanningsleden te ontkomen naar Engeland.

De opgepakte groep, bestaand uit Van Hamel, Hans Hers, Jean Meinitz, Marion Smit en Prof. L. Baas Becking werd overgebracht naar het Oranjehotel in Scheveningen. Helaas was ook de bij het Tjeukemeer achtergelaten koffer met spionagemateriaal door politie opgespoord en aan de Duitsers gegeven. Dit betekende dat alle activiteiten van Van Hamel nu bekend waren. Wekenlang werd hij in het Oranjehotel ondervraagd en zwaar gemarteld maar hij liet niets los over zijn opdrachtgevers en zendcode. Pas toen men dreigde zijn ouders te zullen arresteren vertelde hij in Hillegom te zijn gedropt en de Duitsers geloofden hem pas toen hij hen wees waar hij zijn parachute had begraven. Verdere gegevens of namen heeft hij niet genoemd. Van Hamel werd met zijn medeverzetsstrijders berecht in april 1941 in het gebouw van de Hoge Raad te Den Haag. Daarvoor had hij nog tweemaal geprobeerd tevergeefs uit de gevangenis te ontsnappen. Tijdens het proces bleef hij standvastig en weigerde enig gegeven prijs te geven. Hij sprak: "Als goed Nederlandse officier eis ik het recht op, datgene niet aan de vijand mee te delen wat het land kan schaden." Hij werd veroordeeld tot de doodstraf en zijn naaste medewerker Hans Hers kreeg levenslange gevangenisstraf.

De vader van Van Hamel, de jurist en strafrechtdeskundige prof. dr. J.A. van Hamel, heeft toen pogingen gedaan om gratie voor hem te verkrijgen. Hij wendde zich tot het college van secretarissen-generaal (de hoogste Nederlandse ambtenaren) maar zonder resultaat. Via de Zweedse ambassade in Berlijn die de Nederlandse belangen behartigde probeerde de Nederlandse regering vervolgens tot een uitwisseling te komen met een Duitse agent die in Engeland was gearresteerd maar dit ging op bevel van Hitler niet door. Op 16 juni 1941 werd Van Hamel op de Larense hei bij Bussum gefusilleerd en vervolgens werd zijn stoffelijk overschot in Driehuis-Westerveld gecremeerd. Na de oorlog werd de urn met de as in Duitsland teruggevonden en werd bijgezet op de Erebegraafplaats te Overveen bijgezet.

Na zijn dood werd zijn werk voortgezet door zijn broer Gerard van Hamel. Deze heeft veel bijgedragen aan de financiering van de diverse opgezette verzetsactiviteiten. Op 10 augustus 1942 werd deze echter gearresteerd in het huis van zijn ouders te Baarn. Toen werd ook geen groot deel van het door zijn broer opgezette en door hem uitgebouwde netwerk van spionnen opgerold. In de lente van 1943 werd Gerard samen met zo'n dertig medeverzetsstrijders berecht maar Gerard werd niet veroordeeld omdat een vriend van hem goede connecties had met de duitse militaire bevelhebber in Nederland, Generaal Christiansen. Hij werd een "Nacht und Nebel" gevangene wat inhield dat hij in "nacht en nevel" opging. Zijn familie wist niet waar hij was en wat er met hem gebeuren zou. Deze "Nacht un Nebel" gevangenen werden opgesloten in het concentratiekamp Natzweiler in de Elzas. Daar is Gerard van Hamel uiteindelijk aan uitputting en tuberculose overleden op 19 juli 1944

In 2003 werd er een schelpenpad dat langs het Tjeukemeer loopt vernoemd naar Lodo van Hamel. Zijn kompaan Hans Hers was, toen 85 jaar oud, hierbij aanwezig.

Onderscheidingen (postuum)

Britse onderscheiding ‘Mention in Despatches' voor zijn evacuatiewerk in Duinkeren 1946.
Militaire Willems Orde (Ridder 4e klasse) 1946

[bewerk] Literatuur

E.S.K. Michielsen. Tegen de vlagen van den Oostenwind (1946)
Naar aanleiding van de arrestatie van Lodewijk van Hamel schreef Rink van der Velde de novelle De fûke (1966, oorspronkelijk in het Fries, vertaald in het Nederlands De fuik en het Engels The trap).

[bewerk] Externe links

Categorie: Nederlands verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog

Lodewijk van Hamel

[bewerk] Literatuur

[bewerk] Externe links

Views

Navigatie

Informatie

Zoeken