Jascha Heifetz
Jascha Heifetz (2 februari 1901 – 10 december 1987) was een Joods violist. Hij wordt vrij algemeen beschouwd als een van de grootste violisten van de 20e eeuw.
[bewerk] Levensloop
Heifetz werd geboren in Vilna (nu Vilnius) in Litouwen. Vanaf zijn derde levensjaar werd zijn talent duidelijk. Eerst kreeg hij les van zijn vader, Rubin Heifetz, die vioolles gaf. Zij volgende leraar, hij was toen vijf jaar oud, was Ilya D. Malkin, zelf een leerling van Leopold Auer. Hij was een wonderkind en maakte zijn debuut in Kovno toen hij zeven jaar was met het vioolconcert van Felix Mendelssohn Bartholdy. In 1910 deed hij auditie bij Leopold Auer, die eigenlijk geen leerlingen meer wilde aannemen maar zo onder de indruk was van Heifetz' spel dat hij zich over zijn bezwaren heenzette en hem als leerling aannam. Op twaalfjarige leeftijd ontmoette hij Fritz Kleisler in Berlijn. Het is een bekend verhaal. Heifetz was bij mensen thuis uitgenodigd en wilde als dank het vioolconcert van Mendelssohn spelen. Kreisler, eigenlijk zelf violist, speelde de pianopartij. Na afloop valt er een pijnlijke stilte en na enige tijd zegt Kreisler minzaam tegen zijn collega's dat ze nu hun violen wel op hun knieën stuk kunnen breken.
In 1917, na het uitbreken van de revolutie, ontsnapt Heifetz naar de Verenigde Staten. Zijn roem is hem al vooruitgesneld en hij kan al snel optreden in Carnegie Hall. De violisten in de zaal hadden het, weten we van Mischa Elman, tijdens dit concert erg warm. Dat was geen wonder. Heifetz speelde foutloos, in die tijd ongekend, en met een superieure techniek.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde hij op de piano jazzachtige stukken voor soldaten – hij was ook een goed pianist. Heel eigenzinnig wilde hij op een tournee in Israël werk spelen van Richard Strauss, die als nazi werd beschouwd. Zelfs een smeekbede van de minister van onderwijs kon hem er niet van afbrengen. Het werd hem niet in dank afgenomen. Op straat sloeg een man hem met een ijzeren staaf op zijn arm, maar ook daarna speelde hij door.
Hij speelde vrijwel het hele repertoire voor viool, kamermuziek en concerten, alleen met de moderne muziek had hij geen affiniteit. Hij was zeer geïnteresseerd in opnametechniek en heeft veel werken verschillende keren op plaat gezet.
Later in zijn leven ging Heifetz ook zelf lesgeven. Tot zijn leerlingen behoren Erick Friedman, Yuval Yaron, Elizabeth Matesky, Claire Hodgkins, Yukiko Kamei, Varujan Kojan, Sherry Kloss, Eugene Fodor, Ayke Agus, en de Nederlanders Rudolf Koelman en Christian Bor.
Door problemen aan zijn rechterschouder, die door een operatie niet helemaal verholpen werden, gaf hij vanaf 1972 geen concerten meer, maar hij bleef thuis nog wel spelen. In 1987 overleed hij aan de gevolgen van een val in huis. Heifetz is twee keer getrouwd geweest.
[bewerk] Betekenis
Heifetz heeft door zijn onovertroffen technische beheersing van het instrument enorme invloed gehad op het vioolspel. Voor zijn tijd was het normaal dat violisten ook tijdens concerten fouten maakten, dat noemde men soms zelfs interpreteren, maar met zijn spel zette hij een nieuwe standaard. De meningen over Heifetz waren of zijn verdeeld. Terwijl niemand twijfelde aan zijn fenomenale technische kunnen – de ene keer dat hij er tijdens een concert 'uit' raakte haalde dat de voorpagina's van de kranten – was er ook kritiek: zijn vertolking was volgens velen te koel, te technisch. Dat moet gedeeltelijk worden toegeschreven aan het feit dat hij met onbewogen gezicht speelde, wat hem op de bijnaam Stoneface kwam te staan. Anderen wijzen dat af. Herman Krebbers, een van de beste Nederlandse violisten van de afgelopen eeuw, noemt hem onomwonden de grootste violist aller tijden.
Heifetz speelde een stuk zoals hij vond dat het moest klinken. De meeste andere violisten streefden daar alleen maar naar.
