Ishtar
Ishtar is één van de godinnen uit het antieke Mesopotamië. Ze is de Akkadische tegenhanger van de Sumerische godin Inanna en de in de Bijbel genoemde Ashtoreth. Zij is ook bekend als Anunit, Astarte en Atarsamain.
Inhoud |
[bewerk] Cultus
De Sumerische Inanna werd voor het eerst vereerd in Uruk (Unug in het Sumerisch, bekend als Erech in de bijbel) in de vroege periode van Mesopotamische geschiedenis. In bezweringen, gebeden, mythen, insripties etc. werd Inanna/Ishtar vereerd en aangeroepen als de brenger van levenskracht. Maar er was ook een donkere kant aan deze godin van leven. Als godin van vruchtbaarheid en seksualiteit had zij tevens de kracht landbouwgrond te vernietigen en dieren onvruchtbaar te maken. Ze werd aangeroepen als godin van de oorlog, tijdens veldslagen en achtervolgingen, in het bijzonder door de oorlogszuchtige Assyriërs, Volgens de overlevering verscheen Ishtar voor een veldslag voor het Assyrische leger, gehuld in krijgstenue en gewapend met pijl en boog. (Mogelijk was zij de voorloper van de Griekse godin Athene, die ook meestal zo afgebeeld werd.) Als echtgenote van de oorlogsgod Shalman werd de Ishtar van Jeruzalem (Ashtoreth) Salmanitu genoemd. Sommigen brengen de namen Esther en Mordekai uit het Bijbelboek Esther in verband met respectievelijk Ishtar en Marduk (god).
In alle grote centra had Inanna, later Ishtar, haar tempels: E-anna, "huis van An", in Uruk; E-makh, "groot huis", in Babylon; E-mash-mash, "huis van offers", en in Nineveh. Inanna was de beschermheilige van prostituees en werd waarschijnlijk verzorgd door priesteres-prostitutees. (Zowel mannen als vrouwen). De (latere) toegewijden van Ishtar waren maagden, die zolang als zij in haar dienst waren, niet mochten trouwen.
Tegen de Babylonische tijd werd Ishtar nog altijd beschreven als degene die de koning aanstelde: "Zij die de koning met gezag begiftigde". Ze werd in een bepaalde inscriptie ook aangeduid als "Zij die aan alle koningen de scepter, de troon, het jaar van regeren geeft", en ook "Raadgeefster van alle heersers, zij die de regeerperiodes van de koningen in handen houdt".
Een van de eerste koningen, Sargon van Akkad schreef ca 2300 v. Chr. dat zijn moeder hogepriesteres was en zijn vader onbekend. Later ging hij "houden van Ishtar" en "ik oefende toen jaren het koningschap uit". Er is een parallel verhaal bij de Nubiërs.
[bewerk] Associatie met Venus
Ishtar van Babylon, opvolgster van Innana, wordt geassocieerd met de planeet Venus (een continent op Venus wordt tegenwoordig Ishtar Terra genoemd door astrologen). Het dubbele aspect van de godin (scheppend en vernietigend) komt mogelijk overeen met de enorme verschillen in de fasen van Venus tijdens de winter- en zomermaanden. In de Sumerische taal heet de planeet "MUL.DILI.PAT", wat "unieke ster" betekent. In sommige latere Babylonische teksten werd deze planeet Masat genoemd, hetgeen letterlijk 'profetes' betekent. Inanna (soms gespeld als Inana) betekent "Grote vrouwe van An" (An is de god van de hemel). De exacte betekenis van Ishtar is onbekend, al is het mogelijk dat de naam dezelfde stam heeft als Assur, wat haar "de leidende" of "baas" zou maken. De naam is ieder geval Semitisch van origine.
[bewerk] Mythologie
In een van de meest opvallende Sumerische mythes reist Inanna door zeven hellepoorten naar de onderwereld. Bij het passeren van elke poort verliest zij kledingstukken en attributen, totdat zij de laatste poort volkomen naakt doorgaat. De koningin van de onderwereld vermoordt haar, en hangt haar dode lichaam aan een haak aan de muur. Wanneer Inanna uit de onderwereld terugkeert door tussenkomst van haar oom, de slimme god Enki, moet zij volgens de regels van de onderwereld iemand vinden om haar plaats in te nemen. Op weg naar huis komt zij haar vrienden tegen in diepe rouw, maar in de stad van haar cultus, Kulaba, zit haar minaar Dumuzi, (een zoon van Enki), pontificaal op een troon. Zij laat hem arresteren en hij wordt van de troon gesleept om als haar vervanger te dienen in de onderwereld. Later mist zij hem, en regelt het zo dat zijn zuster hem 6 maanden van het jaar vervangt. (Dit verhaal ligt waarschijnlijk aan de oorsprong van het Griekse verhaal van Persephone)
[bewerk] Afbeelding
Op een zegel uit Babylon toont Ishtar die een door slangen omwonden scepter vasthoudt. Het draagt de inscriptie "Vrouwe van Visie van Kisurru". Elders werd zij ook 'Zij die de Orakels leidt' genoemd en 'Profetes van Kua'. Babylonische tabletten vermelden talloze gelegenheden van berichten waarmee priesteressen profetisch advies geven in de heiligdommen van Ishtar. Sommige daarvan waren heel belangrijk voor het politieke gebeuren.
Op monumenten en zegelrollen wordt Inanna/Ishtar vaak afgebeeld zittend op de koninklijke troon van de hemel, een staf waarlangs twee slangen kronkelen vasthoudend, of met pijl en boog, maar ook wel in eenvoudige lange gewaden met een kroon op haar hoofd en een achtpuntige ster als haar symbool. Ook zijn er grote hoeveelheden beeldjes gevonden die de godin naakt voorstellen met haar armen gekruist over haar borst, of met een kind in haar armen.
[bewerk] Drieëenheid
Inanna/Ishtar vormt een drie-eenheid samen met de maangod Nanna of Suen (Sin in het Akkadisch) en de zonnegod Utu (Akkadisch: Shamash). Ze zijn personificaties van de aarde, de maan en de zon. Deze drie-eenheid overlapt een andere: An voor de hemel, Enlil voor de aarde en Enki (Ea in het Akkadisch) voor diepe wateren.
Ishtar figureert veelvuldig in het Gilgamesj-epos.
[bewerk] Literatuur
- Frazer, James, (1890), The Golden Bough, Penguin Classics, nederlandse vertaling (selectie): ‘De Gouden Tak’
- Gimbutas, Marija (1991) The Civilization of the Goddess
- Warner, Marina Alone of all her sexe over de cultus van de maagd Maria.
- Mellaart, James Catal Huyuk: A Neolithic Town in Anatolia. McGraw-Hill 1967.
- Neumann, Erich. (1991). The Great Mother. Bollingen; Repr/7th edition. Princeton University Press, Princeton, NJ. ISBN 0-691-01780-8.
- Davis-Kimball, Jeannine en Behan, Mona. Warrior Women: An Archaeologist's Search for History's Hidden Heroines, (2002), Warner Books ISBN 0446679836 9780446679831
- Baringa, Anna & Cashford, Jules The myth of the Godess – evolution of an image
- Balter, Michael The Goddess and the Bull, Free Press, (2005).
- Brown, Dan De Da Vinci Code (2005)
- del Giorgio, J.F. The Oldest Europeans. A.J. Place (2006). ISBN 980-6898-00-1
- Ergener, Reşit Antaloia land of Mother Goddess (1988), Hitit publication Ankara, ISBN 9757521027.
- Stone, Merlin Eens was God als Vrouw belichaamd (1979), Servire Katwijk, ISBN 9060775821
- Walker, Barbara G. The Woman's Encyclopedia of Myths and Secrets (1986), Harper & Row, Londen, ISBN 006250925X
- de Vaux, Roland Ancient Israel, (1965)
- Heydecker, Joe J. Die Schwestern der Venus; Die Frau in den Mythen und Religionen, München 1994
- Patai, Raphael The Hebrew Goddess (1967), derde editie (1990) Wayne State University Press, ISBN 0-8143-2271-9
