Ierse namen

Een naam in het Iers bestaat uit een voornaam en een familienaam, net zoals dat het geval is in het Nederlands. Oorspronkelijk was de naamgeving hoofdzakelijk patronimisch, zoals het geval is in IJsland, maar vandaag worden namen gewoon van vader op kind doorgegeven. De vorm van de familienaam is wel verschillend voor mannen en vrouwen. Er bestaat ook nog een aparte vorm voor vrouwen die na hun huwelijk de familienaam van hun echtgenoot overnemen, zoals gebruikelijk is in landen met een rechtsstelsel gebaseerd op het Engelse common law. Aangezien de meeste mensen in Ierland een verengelste versie van hun oorspronkelijke Ierse naam dragen, worden deze namen gewoon ongewijzigd doorgegeven zoals in Nederland of Vlaanderen.

[bewerk] In de Gaeltacht

In de Ierstalige gebieden in Ierland, de zogenaamde Gaeltacht, is het de gewoonte naar iemand te verwijzen door zijn voornaam plus twee patroniemen, met name zijn vader en grootvader: iemand die dus officieel Seán Ó Briain heet (John O'Brien in het Engels), staat daar bijvoorbeeld bekend als Seán Phóil Shéamuis (John van Paul van James).

[bewerk] Voornamen

Traditionele Ierse namen zijn afkomstig uit de Ierse mythologie of de Bijbel, of zijn afgeleid van (meestal Ierse) heiligen. Van bijna alle Ierse namen bestaat er een Engelse vertaling. Om een Ierse naam in het Engels te vertalen zijn er drie mogelijkheden:

Men neemt gewoon het Engelse equivalent: Micheál wordt Michael
Men kiest een Engelse naam die op de Ierse naam lijkt, hoewel er geen verband bestaat: Tadgh wordt Timothy
Men past de spelling van de naam aan de Engelse uitspraak aan: Méabh wordt Maeve

[bewerk] Tussenvoegsels

Om het onderscheid te maken tussen twee personen met dezelfde naam, bestaan er in het Iers drie tussenvoegsels: Óg (jong, vergelijkbaar met Jr.), Mór (groot, vergelijkbaar met Sr.) en Beag (klein, kan gebruikt worden in plaats van Óg). Daarnaast worden ook bijvoeglijk naamwoorden gebruikt, die meestal naar een opvallend kenmerk van iemands uiterlijk verwijzen: Pádraig Rua (Rode Patrick) of Máire Bhán (Blonde Maria).

[bewerk] Familienamen

De familienaam van een man begint meestal met 'Ó' (oorspronkelijk kleinzoon) of 'Mac' (zoon). Voorbeelden zijn Ó Dónaill (O'Donnell; kleinzoon van Donald) en Mac Gearailt (MacGerald; zoon van Gerald). Bij dochters worden 'Ó' en 'Mac' vervangen door 'Ní' of (in noordelijke dialecten) 'Nic' (kort voor Iníon Úi: dochter van de kleinzoon van; 'Úi' is de genitief van 'Ó'). De naam na 'Ní' wordt geaspireerd. Ó Domhnaill wordt dus Ní Dhomhnaill; Mac Carthaigh wordt Ní Charthaigh. 'Ua' kan ook gebruikt worden in plaats van 'Ó', terwijl 'Mag' gebruikt wordt in plaats van 'Mac' als de daaropvolgende letter een klinker is of de letter 'fh' (die stil uitgesproken wordt).

In het Engels is het accent op 'Ó' veranderd in een apostrof, dus Ó Súilleabhain wordt O' Sullivan. Het is niet juist dat dit een verkorting is van 'Of'.

Wanneer een vrouw huwt en besluit de naam van haar man over te nemen, dan verandert 'Ó' in 'Úi' (kort voor Bean Úi: vrouw van de kleinzoon van) en 'Mac' in 'Mhic' (kort voor Bean Mhic: vrouw van de zoon van).

[bewerk] Bekende Ieren en hun Ierse naam

Gearóid Mac Ádhaimh: Gerry Adams, IRA-leider
Parthalán Ó hEachthairn: Bertie Ahern, eerste minister van Ierland
Mícheál Ó Coileáin: Michael Collins, leider van de Ierse opstand in 1916
Dubhghlas de hÍde: Douglas Hyde, schrijver en voormalig president van Ierland
Seathrún Céitinn: Geoffrey Keating, schrijver en historicus
Máire Mhic Ghiolla Íosa: Mary McAleese, huidige presidente van Ierland
Ailbhe Mac Raghnaill: Albert Reynolds, voormalige eerste minister van Ierland
Máire Mhic Róibín: Mary Robinson, voormalige presidente van Ierland
Saint Fionbahrr: Sint Finbar(r), voormalig Bisschop van Cork en beschermheilige van de stad Cork.