Graafschap Loon
Het Graafschap Loon was een oud graafschap in een gebied dat ongeveer overeenkwam met het huidige Belgisch Limburg, hoewel Diepenbeek, Alken, Sint-Truiden en Tongeren enclaves van het Prinsbisdom Luik waren, Thorn en Rekem rechtstreeks van de Duitse keizer afhingen en Lommel bezit was van de hertog van Brabant. Oorspronkelijk omvatte het graafschap meer dan waarschijnlijk niet meer dan het gebied tussen Maas en Jeker en was toen een leen van het graafschap Haspinga. Ook Rummen heeft tot dit graafschap behoord, totdat het in 1240 aan Willem van Montferrant werd verkocht. De graven wisten hun territorium door oorlogen, bondgenootschappen en huwelijkspolitiek uit te breiden.
Steden van het graafschap
Een bekende Loonse hofdichter was Hendrik van Veldeke, die in Spalbeek bij Hasselt in de 12e eeuw werd geboren.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis vóór de annexatie door het Prinsbisdom Luik
Van de geschiedenis van dit graafschap zijn er weinig bronnen. Toch mogen we aannemen dat het graafschap Loon in 1040 een leen van het Prinsbisdom Luik werd op het ogenblik dat het graafschap Haspinga, waarvan het op zijn beurt een leen was, aan bisschop Nithard van Luik werd afgestaan. Er is geen geschreven bewijs dat het graafschap vóór 1031 bestond.
Een graaf van Haspinga was Arnold, een broer van Giselbert, de eerste graaf van Loon. De leenrechtelijke band tussen hun beide ontstond hoogstwaarschijnlijk bij de regeling van de erfopvolging door hun vader Rodolf. Arnold en Giselbert hadden een broer, bisschop Balderik van Luik, die mogelijk een rol heeft gespeeld bij de afstand van Haspinga aan Luik.
De graaf bezat ook gebieden in Waals Haspengouw en op de rechteroever van de Maas. Voor de rechtsspraak was hij een vazal van de keizer van het Heilige Roomse Rijk.
Borgloon was de eerste hoofdstad van het graafschap, later nam Hasselt dit over. Veel Limburgers noemen Borgloon in hun dialect nog altijd Loon. Loon maakte nooit deel uit van de Spaanse of Oostenrijkse Nederlanden en heeft daardoor een heel eigen geschiedenis.
Na het kinderloze overlijden van zijn graaf Lodewijk IV in 1336 eiste zijn neef, Diederik van Heinsberg de titel op. Pas in 1346 ging de prinsbisschop met deze dubieuze machtswissel akkoord. Toen ook Diederik kinderloos stierf en zijn neef, Godfried van Dalembroek de titel opeiste, was de maat voor Luik vol en werd het graafschap, na een lange strijd in 1366, geannexeerd nadat een andere pretendent, Arnold van Rummen, zijn aanspraak op de titel verkocht aan Luik.
[bewerk] Geschiedenis na de annexatie door het Prinsbisdom Luik
De Prinsbisschop, die nu ook de titel van graaf van Loon voerde, was wel zo wijs dat hij de bestaande rechts- en staatsstructuren behield. Op heel veel gebieden bestond er daardoor een ander stelsel in het eigenlijke prinsbisdom en het Land van Loon, en behield het graafschap een grote mate van autonomie. In 1522 werd die nog eens bevestigd. Zo kon de prinsbisschop niet zo maar belastingen innen of verhogen, en moest hij bij zijn aantreden de oude privileges van Loon erkennen.
Een bewijs van de gespannen sfeer die er heerste tussen het graafschap en het prinsbisdom werd geleverd door de arrestatie van de Hasseltse graaf de Geloes. Hij werd in 1675 beschuldigd van samenzwering tegen het prinsbisdom en acht maanden lang opgesloten in het kasteel van Stokkem. Een bekentenis kregen ze van hem niet los.
De situatie bleef zo tot in 1794 (zie slag bij Fleurus) het Prinsbisdom en met haar het vroegere Loon door Frankrijk werd geannexeerd en deel werd van het departement Nedermaas (Meuse-Infèrieure)) met Maastricht als hoofdstad. Belgisch en Nederlands Limburg werden verenigd.
In 1830, bij de Belgische onafhankelijkheid, werd Loon vergeten en kreeg de provincie de naam Limburg. De hoofdplaats werd Hasselt, dat Borgloon in belangrijkheid is voorbijgestoken onder meer door zijn centrale ligging in de provincie, en omwille van de aanwezigheid van de grafelijke burcht en de nabijgelegen Abdij van Herkenrode.
[bewerk] Het drossaardsschap in het graafschap Loon
Loon was onderverdeeld in zes ambten of drossaardschappen: Hasselt, Bilzen, Stokkem, Montenaken, Horne en Pelt-Grevenbroeck. Aan het hoofd van ieder ambt stond een drossaard die in andere streken baljuw of seneschalk werd genoemd. Hij was door zijn heer belast met de ordehaving, het opsporen, vervolgen en eventueel terechtstellen van misdadigers. Het waren lieden van adel die zich lieten bijstaan door een luitenant-drossaard die dan zelf drossaard of drost werden genoemd.
Het ambt Stokkem had graaf de Geloes als drossaard met, vanaf 1790, Jan Matthijs Clercx als luitenant. Clercx, die een stevige reputatie had, slaagde er in de bende van de Bokkenrijders op te doeken.
[bewerk] Zie ook
| Bron(nen): |
|
