Casper en Hobbes

Calvin and Hobbes is de oorspronkelijke titel van een humoristische stripreeks van Bill Watterson. In Nederlandse vertaling wordt de strip uitgebracht onder de titel Casper en Hobbes. Watterson schetst de belevenissen van een zes jaar oud, fantasierijk jongetje Calvin (genoemd naar de theoloog Johannes Calvijn) en zijn opgevuld knuffeldier, de tijger Hobbes (genoemd naar de filosoof Thomas Hobbes). De strip verscheen van 18 november 1985 tot 31 december 1995 als krantenstrip in de VS, onder het Amerikaanse systeem van syndicering. Op het hoogtepunt van hun populariteit waren de avonturen van Calvin en Hobbes te lezen in meer dan 2400 kranten verspreid over de hele wereld. Van de zeventien verzamelalbums van Calvin and Hobbes zijn tot nu toe meer dan 23 miljoen exemplaren verkocht.

De strip speelt zich af in het hedendaagse Amerika, in een uithoek van een niet nader genoemde voorstad. In de meeste gags spelen Calvin en Hobbes de hoofdrol, hoewel sommige uitzonderlijk ook zijn familie als onderwerp hebben. De belangrijkste thema's zijn Calvins dagdromen, zijn vriendschap met Hobbes, zijn kleine tegenslagen, zijn opvattingen over een waaier van politieke en culturele vraagstukken en zijn omgang en relaties met zijn ouders, schoolkameraadjes, leerkrachten en andere leden van de maatschappij. Herkenbare figuren uit het echte leven komen niet voor, maar thema's zoals bijvoorbeeld ecologie of de (on-)betrouwbaarheid van opiniepeilingen komen vaak aan bod.

Watterson heeft een regelrechte afkeer van het commercieel bedrijf, waardoor, met uitzondering van de gepubliceerde verzamelalbums, vrijwel geen legaal Calvin-en-Hobbes-materiaal te koop is. Watterson heeft ook consequent geweigerd om na de stopzetting van de strip in 1995 nog nieuwe gags te produceren. De enorme populariteit van de figuren zorgt voor massa's piraatuitgaven van onder meer T-shirts, sleutelhangers en zelfklevers, soms aangevuld met obscene taal of toespelingen die botsen met de zo karakteristieke speelse en licht absurde sfeer in Wattersons werk.

Inhoud

1 Chronologie
- 1.1 De artiest Watterson en de syndicaten
- 1.2 Commercialisatie
2 Stijl en invloeden
3 Personages
4 Locatie
- 4.1 Externe Links

[bewerk] Chronologie

Calvin en Hobbes zagen het licht toen Watterson, die een afkeer had van zijn toenmalige job in de reclamesector, zijn vrije tijd aan striptekenen — zijn ware liefde — wijdde. Hij probeerde verschillende ideeën uit, die allemaal afgewezen werden door de syndicaten aan wie hij zijn werk voorlegde. Een nevenfiguur met een knuffeltijger (het kleine broertje van de hoofdfiguur) trok echter de aandacht van United Features Syndicate, waarna Watterson een nieuwe strip begon met het jongetje als centraal personage, die echter nog steeds niet goed genoeg werd bevonden. Pas na nog enkele afwijzingen besloot Universal Press Syndicate uiteindelijk om de stripreeks te distribueren.

De eerste gag verscheen op 18 november 1985, en de reeks werd al snel een hit. Binnen het jaar was de strip te lezen in zowat 250 kranten. In april 1987, slechts zestien maanden na het debuut in de kranten, verscheen een artikel over Watterson en zijn werk in de Los Angeles Times, een van de belangrijkste Amerikaanse kranten. In 1986 en 1988 werd Watterson voor Calvin and Hobbes bekroond tot 'Outstanding Cartoonist of the year' (striptekenaar van het jaar) door de 'National Cartoonist Society' (nationale vereniging van striptekenaars). Op vrij korte tijd werd de strip ook wereldwijd in vertaling uitgebracht.

Gedurende twee lange periodes — van mei 1991 tot februari 1992, en nog eens van april tot december 1994 — is Watterson gestopt met het maken van nieuwe strips.

In 1995 stuurde hij, via zijn syndicaat, een brief naar de redacteurs van de kranten die zijn strip brachten. Daarin zei hij het volgende:

Eind dit jaar stop ik met Calvin en Hobbes. Dit was geen gemakkelijke en ook geen recente beslissing, en het is met een zekere droefenis dat ik afscheid neem. Mijn interesses liggen nu echter elders, en ik denk dat ik alles gedaan heb wat voor mij mogelijk is binnen de beperkingen die de dagelijkse deadlines en de kleine kadertjes van een krantenstrip met zich meebrengen. Ik zou graag in een bedachtzamer tempo willen werken en met minder artistieke compromissen. Ik heb nog niets beslist over toekomstige projecten, maar ik blijf samenwerken met 'Universal Press Syndicate'.

Dat zoveel kranten Calvin en Hobbes brachten is een voor mij een eer, waar ik lang trots op zal blijven, en ik heb uw aller steun en begrip gedurende deze laatste 10 jaar ten zeerste weten te waarderen. Deze humoristische reeks mogen tekenen was voor mij een voorrecht en een genoegen, en ik dank u dat u mij de gelegenheid hebt willen geven.

De laatste gag verscheen op zondag, 31 december 1995. Ze toont Calvin en Hobbes buiten in de vers gevallen sneeuw, opgewonden en vol bewondering voor dit winterse schouwspel. "Het is een wondere wereld, Hobbes, ouwe jongen!", roept Calvin in het laatste plaatje. "Kom mee, op ontdekking!"

[bewerk] De artiest Watterson en de syndicaten

Van bij de start waren er wrijvingen tussen Watterson en zijn syndicaat. Watterson weigerde om promotietournees te maken voor de verzamelalbums en stelde zijn veto tegen elke vorm van commercialisatie van zijn stripfiguren, die volgens hem de integriteit van de kunstenaar en zijn werk zouden ondermijnen. Hij zag commercialisatie als de voornaamste negatieve invloed in de stripwereld.

Met lede ogen zag hij ook hoe de ruimte voor strips in de kranten voortdurend inkromp. Hij bekloeg er zich over dat, met amper ruimte voor een eenvoudige dialoog en wat rudimentaire tekeningen, de strip als kunstvorm verwaterde tot een banaal en onorigineel product. Hij ijverde voor een paginalange versie van zijn strip, waar de meeste krantenstrips slechts enkele hokjes toebedeeld krijgen. Hij had heimwee naar de artistieke vrijheid waar klassieke strips zoals Little Nemo en Krazy Kat van genoten, en hij gaf staaltjes van wat men met zulke vrijheid kon verwezenlijken in de eerste bladzijden van de compilatie met zondagse afleveringen The Calvin and Hobbes Lazy Sunday Book.

Tijdens Wattersons eerste productiepauze moesten kranten die oude afleveringen herdrukten de volle prijs blijven betalen aan 'Universal Press Syndicate'. Dit was niet naar de zin van de uitgevers, maar de strip was zo populair dat ze niet anders konden dan instemmen, uit schrik dat een concurrerend blad Calvin and Hobbes, en hun fans, zou overnemen. Na zijn terugkeer liet 'Universal Press' weten dat Watterson de garantie vroeg dat de zondagse afleveringen van Calvin and Hobbes minstens een halve krantenpagina, of een hele pagina op tabloid-formaat zouden krijgen. Veel uitgevers en zelfs enkele collega-striptekenaars, zoals Bil Keane (van The Family Circus) beschuldigden hem van wat zij arrogantie noemden, en onwil om zich neer te leggen bij de gewone gang van zaken in het stripbedrijf — beschuldigingen die Watterson over zich heen liet gaan. Watterson had die voorwaarden bedongen om zich meer creatieve vrijheid te kunnen veroorloven in de zondagsafleveringen. Eerder moest hij zich houden aan een vast aantal frames met weinig vrijheid wat betreft lay-out (omdat de strip in verschillende formaten zou kunnen afgedrukt worden), nadien was hij vrij om elke grafische lay-out te kiezen die hij maar wou, hoe onorthodox ook. Zijn frustratie over het keurslijf waarin de kranten hem dwongen is merkbaar in de oudere afleveringen, zoals op een zondagse pagina uit 1988 in één enkel frame, maar met alle dialoog en handeling samengedrukt in het onderste gedeelte, zodat de redactie het bovenste deel zou kunnen wegsnijden om de tekening in een kleinere ruimte in te passen. Wattersons uitleg over de nieuwe voorwaarden:

Ik nam een periode vrijaf na een lang en emotioneel belastend gevecht tegen de commercialisatie van Calvin and Hobbes. Op zoek naar een manier om mijn enthousiasme te hervinden vooraleer mijn contract te hernieuwen stelde ik een nieuw formaat voor de zondagsedities voor, dat me meer vrijheid liet in de opmaak van de frames. Ik was blij verrast toen 'Universal' me voorstelde om de strip aan te bieden onder de vorm van een te-nemen-of-te-laten halve pagina, meer ruimte dan ik had durven vragen, en dat ondanks de te verwachten weerstand van de uitgevers.

Nu nog verzekert mijn syndicaat me dat sommige uitgevers blij waren met het nieuwe formaat, en het verschil met vroeger waardeerden. Maar eerlijk gezegd, de meerderheid dacht er anders over. Volgens het syndicaat mocht ik me aan een groot aantal opzeggingen voor de zondagseditie verwachten. Na een aantal weken van hoog oplopende discussies met paars aanlopende redacteurs suggereerde het syndicaat bij wijze van compromis dat ze het formaat van de strip konden verkleinen tot dat van een tabloid-krant, met hun kleinere pagina's. Ik voor mijn part bekeek het van de zonnige kant: ik had volledige vrijheid in het ontwerp en er kwamen omzeggens geen opzeggingen.

Ondanks al het geroep en getier van woedende redacteurs blijf ik erbij dat de grotere zondagsstrips een meerwaarde betekenden voor de kranten, en de stripbladzijden aantrekkelijker maakten voor hun lezers. Strips zijn een visueel medium. Een strip met gedetailleerd tekenwerk is gewoon aantrekkelijker en zorgt voor afwisseling. Hoewel ik best trots ben dat ik er in geslaagd ben om een grotere strip te mogen tekenen denk ik niet dat mijn voorbeeld in de nabije toekomst nog navolging zal vinden. In de krantenwereld betekent bladruimte geld, en ik vermoed dat de meeste uitgevers nog altijd vinden dat het verschil zijn geld niet waard is. Jammer genoeg hebben we hier een vicieuze cirkel: omdat er geen plaats is voor betere tekeningen worden strips simpel gehouden, en als het toch maar simpele tekeningetjes zijn, waarom zou je er dan meer ruimte voor uittrekken?

(uit Calvin and Hobbes: Sunday Pages 1985-1995, 2001, Bill Watterson, p. 15)

Ondanks de veranderingen bleven Calvin and Hobbes buitengewoon populair zodat Watterson kon blijven bijschaven aan zijn stijl en techniek in de ruimer bedeelde zondagsedities, zonder oplage te verliezen.

Sedert hij gestopt is met de strip houdt Watterson zich afzijdig van het publiek. Nooit heeft hij te kennen gegeven dat hij de strip weer zou opnemen, of dat we nieuw werk mogen verwachten gebaseerd op zijn populaire figuren. Hij blijft trouw aan zijn principes, vermijdt handtekeningenjagers en wijst elk commercieel gebruik van zijn stripfiguren af. Wel is het geweten dat hij af en toe stiekem gehandtekende exemplaren van zijn boeken op de schappen van een familiale boekhandel in zijn buurt durft leggen.

[bewerk] Commercialisatie

Bill Watterson is bekend voor zijn standpunt dat stripverhalen als een zelfstandige kunstvorm moeten gezien worden, en hij heeft zich altijd verzet tegen elke vorm van commercialisatie van Calvin and Hobbes. Dit standpunt bleef hij trouw, hoewel het voor hem een persoonlijk inkomensverlies moet betekenen van vermoedelijk miljoenen dollar per jaar. Dat is ook de reden waarom de strip nooit omgevormd is tot een tekenfilmreeks.

Behalve de boeken (zie verder) en twee uiterst zeldzame kalenders (1988—1989 en 1989—1990) zijn alle Calvin-en-Hobbes-artikelen dan ook illegaal. Behalve T-shirts zijn ook de stickers op autoruiten, waarop je Calvin ziet plassen op de naam of het logo van een firma of sportploeg alomtegenwoordig. Onder dreiging van een rechtszaak verving één van de stickerfabrikanten (' Custom Vehicle Graphics') Calvin door een andere jongen.

[bewerk] Stijl en invloeden

Kenmerkend voor de Calvin and Hobbes strips zijn de sobere maar zorgvuldige tekenstijl, intelligente humor, rake observaties, gevatte maatschappelijke en politieke commentaar, en goed uitgewerkte karaktervolle personages. Eerdere strips zoals Charles M. Schulz' Peanuts, Percy Crosby's Skippy, Berke Breatheds Bloom County en George Herrimans Krazy Kat vertonen gelijkenissen met Calvins fantasiewereld, en Wattersons gebruik van strips om socio-politieke commentaar te geven gaat terug op Walt Kelly's Pogo. Vooral Schulz en Kelly hadden een grote invloed op Watterson in zijn vroege jaren als striptekenaar.

Opmerkelijk in Wattersons tekenstijl zijn de sterk wisselende, vaak overdreven gezichtsuitdrukkingen van zijn personages (vooral die van Calvin), uitvoerig getekende, bizarre achtergronden voor Calvins dagdromen, een sterke dynamiek en veelvuldige visuele grappen en metaforen. In de latere jaren, toen hij meer ruimte kreeg voor zijn strip, experimenteerde Watterson vaker met verschillende lay-outs voor de frames, met verhalen zonder dialoog en met het gebruik van witruimte.

Technisch gezien maakte Watterson minimale potloodschetsen als startpunt voor zijn tekeningen (hoewel de zondagsedities vaak meer voorbereiding vroegen) waarna hij het grootste deel van de tekening met een klein penseel uitwerkte in chinese inkt. Hij was erg zorgvuldig in het gebruik van kleur, en stak veel tijd in de keuze van de juiste tinten voor het inkleuren van de zondagsedities.

[bewerk] Personages

Casper: Een jongen van 6 jaar met heel veel fantasie en uitermate veel alter ego's (zoals Casper de T-Rex, Spaceman Spiff en Hyperman). Zijn beste vriend is zijn speelgoedtijger Hobbes, die hij aanziet voor echt en waarmee hij allerhande (denkbeeldige) avonturen beleeft. Engelse benaming: Calvin
Hobbes
Caspers moeder: doet vanalles voor Casper, maar dat wordt maar zelden gewaardeerd.
Caspers vader: doet het heel slecht in de polls die Casper uitvoert.
Inge: Caspers buurmeisje. Is de reden waarom Casper A.M.M.O. (Alle Meiden Moeten Ophoepelen) oprichtte. Engelse benaming: Suzy Derkins.
Roosje: de oppas, Casper kan haar niet luchten en doet er alles aan om haar het leven zuur te maken. Zij blijft in dit alles ook niet onbetuigd.
Hammie: Klasgenoot van Casper. Hammie is een personage met een laag IQ en bedreigt Casper regelmatig, bijvoorbeeld om zijn lunch af te pakken.

[bewerk] Locatie

De meeste afleveringen vermijden elke specifieke aanwijzing over de precieze plaats waar Calvins huis zich ergens zou bevinden, waardoor iedereen zijn eigen dorp of stad wel een beetje herkent, en waardoor ook geen rekening moet gehouden worden met nutteloze plaatselijke details. Aan de andere kant speelt Watterson — zoals later ook de makers van The Simpsons — met de nieuwsgierigheid van de lezer naar zulke trivia. Nochtans geeft Watterson regelmatig hints, die, in tegenstelling tot The Simpsons, elkaar niet lijken tegen te spreken:

Hobbes omschrijft hun thuis, zoals gezien vanuit de ruimte, als dicht bij de "E" van het woord "States" (van United States) in een atlas.
's Winters speelt de sneeuw regelmatig een belangrijke rol in de strip, zodat de locatie eerder noordelijk moet gezocht worden. Watterson is afkomstig van Chagrin Falls, Ohio, dicht bij Cleveland, Ohio. Deze stad, in de sneeuwgordel van het Eriemeer, kent overvloedige sneeuwval.
In één van de afleveringen vermeldt Calvin een stegosaurus vóór het natuurhistorisch museum. Voor het Cleveland Natuurhistorisch museum staat inderdaad een metalen stegosaurus.
In een bijschrift in één van zijn boeken zegt Watterson: "In de novemberafleveringen probeerde ik altijd dat strenge, grijze, en ruige uitzicht weer te geven dat Ohio dan krijgt," verwijzend naar de staat Ohio waar hij opgroeide en de strip begon.
Calvins vader vermeldt dat een vliegreis vanaf hun woonplaats naar Californië drie uur tijdverlies met zich meebrengt. Hiermee geeft hij te kennen dat ze ergens in de 'Eastern Standard Time' tijdzone wonen.
Heel wat van Calvins Spaceman-Spiff-dagdromen (zie verder) spelen zich af op andere planeten, met een topografie die sterk gelijkt op de woestijnen van Arizona, New Mexico en zuid-Utah. Omdat hij specifieke details leuker vindt dan nietszeggende veralgemeningen heeft Watterson hiervoor de landschappen gebruikt waarmee hij het meest bekend was. Deze landschappen uit het zuidwesten van de Verenigde Staten alluderen ook op het aloude, steeds wisselende Coconino County, Arizona, de thuisbasis van Krazy Kat.
Meerdere verhaallijnen laten zien dat Calvins huis dicht bij een stedelijk gebied ligt, met inbegrip van wolkenkrabbers. Gewoonlijk bezoekt hij de stad in zijn verbeelding, door een reusachtige gestalte aan te nemen of door een vliegend tapijt te bemachtigen.
Als op een dag een heliumballon hem tot op grote hoogte brengt, ziet Calvin de plaatselijke geografie rond zijn stad. Het blijkt dat zelfs de voorstad waar hij woont een aanzienlijk aantal inwoners telt.
Hoewel Watterson uitgestrekte gebieden ongerept woud uitbeeldt, snijdt hij ook het probleem aan van ongeremde stadsuitbreiding, als hij een stukje bos toont dat plaats moest maken voor een verkaveling.
Hobbes merkt ooit op dat hun huis op een wereldbol (van gemiddelde grootte in de strip) op 15 cm van de Yukon (rivier in Alaska) staat.
De achterkant van The Essential Calvin and Hobbes compilatie toont Calvin die als een reus door een voorstedelijk gebied trekt, alles op zijn weg verwoestend (waarschijnlijk een allusie op de Godzilla films). Het gebied is herkenbaar als de buitenwijken van Chagrin Falls, Ohio, zoals te zien is aan het stratenplan, de kiosk, de klokkentoren en tenslotte aan het gebouw dat Calvin vastgrijpt, het exacte evenbeeld van de 'Popcorn Shop', een bekend lokaal oriëntatiepunt.