Beschutte werkplaats
Een beschutte werkplaats (afgekort tot BW) is, in Vlaanderen, een bedrijf dat personen met een (arbeids) handicap tewerkstelt die tijdelijk of definitief niet in het normaal economisch circuit terecht kunnen. Ze bieden werk op maat, een verantwoorde begeleiding op en naast de werkvloer, sociaal-emotionele - en loopbaanondersteuning met als uiteindelijk doel de doorstroming naar het gewone of reguliere arbeidscircuit. In Wallonië spreekt over une entreprise de travail adapté (onderneming voor aangepast werk). Het Nederlandse equivalent heet sociale werkplaats.
Inhoud |
[bewerk] Historiek
[bewerk] Revalidatie en tewerkstelling
Na de Tweede Wereldoorlog zijn beschutte werkplaatsen ontstaan uit caritatieve initiatieven die vooral personen met een verstandelijke handicap 'bezig hielden'. De oprichting van deze werkplaatsen kwam er onder meer onder druk van internationale conventies die de Belgische overheid ertoe aanzette haar revalidatie - en tewerkstellingsbeleid voor personen met een handicap te (re)organiseren en te reglementeren. Met de wet betreffende de scholing, omscholing en sociale herscholing van de mindervalide op 28 april 1958 komt er voor het eerst een georganiseerd geheel van maatregelen om personen met een handicap voor te bereiden op en te beschermen in de tewerkstelling. De term beschutte werkplaats is geboren.
[bewerk] Rijksfonds
Vijf jaar later wordt de wet op de sociale reclassering van de minder-valide goedgekeurd. De opdracht van een beschutte werkplaats wordt verruimd. Ze moet niet enkel nuttig en lonend werk aanbieden, dus betaald en niet louter bezighouding. Van bij de aanwerving moet ook duidelijk zijn dat iemand in de mate van het mogelijke naar een normale baan in een gewoon bedrijf zal moeten groeien. Door de persoon met een handicap op te leiden en arbeid te geven waardoor hij kan evolueren, zal de beschutte werkplaats in de mate van het mogelijke zorgen voor professionele aanpassing van de 'mindervalide' aan de arbeidsmarkt. Wie geen enkel perspectief heeft op de gewone arbeidsmarkt, hoort meer en meer thuis in een dagcentrum.
Iedere Belg van wie de mogelijkheden van tewerkstelling werkelijk beperkt zijn door een vermindering van de lichamelijke geschiktheid met ten minste 30% of van de geestelijke geschiktheid met ten minste 20%, kan zich laten inschrijven bij het Rijksfonds voor de sociale reclassering van de mindervalide die, na goedkeuring van de medische commissie, een ticket tot de beschutte werkplaats toekende. Ook de beschutte werkplaats zelf moet erkend worden. Zij moet aan een aantal erkenningsvoorwaarden voldoen, over een rechtspersoonlijkheid beschikken en is onderworpen aan controles van het Rijksfonds.
[bewerk] Vlaams Fonds
Met de Staatshervorming van België in '80 en '88 wordt het Nationale Rijksfonds opgesplitst. Op niveau van de Vlaamse Gemeenschap wordt in 1990 het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap opgericht. De Gemeenschapsminister van Welzijn is bevoegd.
Alle Vlaamse beschutte werkplaatsen, net als alle Vlaamse personen met een handicap, kunnen vanaf 1 april 1992 een nieuwe erkenning aanvragen. Een handicap is voor het Vlaams fonds elke langdurige en belangrijke beperking van de kansen tot sociale integratie van een persoon ten gevolge van een aantasting van de mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke mogelijkheden.
De inschrijvingsvoorwaarde voor een Beschutte Werkplaats van het Rijksfonds (meer dan 20% geestelijke handicap en 30% lichamelijke handicap) vervalt. Vanaf '92 kunnen personen met een handicap die door de aard of ernst van hun handicap voorlopig of definitief geen beroepsactiviteiten kunnen uitoefenen, hetzij voltijds, hetzij deeltijds in een beschutte werkplaats tewerkgesteld worden. Dit kunnen zowel arbeiders als bedienden zijn. Ze kunnen een oriëntatie Beschutte Werkplaats aanvragen bij het Vlaams Fonds.
[bewerk] Actuele thema's
[bewerk] Beter Bestuurlijk Beleid
Vanaf 2000 beperkt de Vlaamse regering het maximum aantal personen met een handicap dat tewerkgesteld kan worden in de beschutte werkplaatsen van Vlaanderen (13.870). In 2006 is deze norm nog steeds van toepassing.
Aan de vooravond van de 21e eeuw start operatie Beter Bestuurlijk Beleid met als doel de werking van de Vlaamse overheid, inclusief de beschutte werkplaatsen, te doorlichting en hervormen in het kader van de kwaliteitszorg.
Een van de gevolgen voor de beschutte werkplaats is de overhevling op 1 april 2006 naar het nieuwe beleidsdomein sociale economie, waar ook de sociale werkplaatsen ondergebracht zijn. In het kader van een beleid rond de tewerkstelling van kansengroepen, zijn er plannen voor een eenheidsdecreet van sociale en beschutte werkplaatsen, met intensievere samenwerking en mogelijke fusies als gevolg.
[bewerk] Zwakke gebruikers
Zwakke gebruikers vormden oorspronkelijk het belangrijkste aandeel in het personeelsbestand van een beschutte werkplaats. De verhoogde complexiteit van de productie maar ook van de administratieve procedure hebben ertoe geleid dat dit percentage sterk gedaald is, soms tot minder dan een derde.
[bewerk] Werkverlet
Economische werkloosheid, door de onzekerheid om productie-projecten te behouden, is in heel wat beschutte werkplaatsen een probleem. Een systeem als jobrotatie kan ervoor zorgen dat werkloosheid zo evenredig mogelijk gespreid wordt. Daarnaast vormt ziekteverzuim sinds een aantal jaar een toenemende mate een kost voor beschutte werkplaatsen.
[bewerk] Doelgroep
Een beschutte werkplaats ontvangt loonsubsidies voor werknemers van wie de handicap erkend is door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap en die het bijstandsveld W2 (beschutte tewerkstelling) of W3 (begeleiding naar de reguliere of gewone arbeidsmarkt) zijn toegewezen. Personen die georiënteerd zijn naar de gewone arbeidsmarkt (en genieten van een bijstand via CAO26), kunnen slechts 1 jaar werken in een BW werken, hoewel deze periode mits motivatie verlengd kan worden.
Ook personen die lange tijd inactief zijn geweest door een ongeval of langdurige ziekte, en van wie de adviserend geneesheer van de mutualiteit tewerkstelling in een beschutte werkplaats goedkeurt voor een bepaald aantal uren en met een bepaalde opdracht. Doel is deeltijds of voltijds terug arbeidsattitude op te doen zodat de reïntegratie vlot kan verlopen. Ze zijn via het via het RIZIV erkend als persoon met een handicap en werken via het systeem van de progressieve tewerkstelling of werkhervatting .
Het merendeel van de werknemers in een beschutte werkplaats heeft in de praktijk een lichtverstandelijke, fysieke of psychische beperking. Ze hebben een opleiding genoten in het buitengewoon secundair onderwijs of het gewoon onderwijs. Ze hebben een erkenning 'bijstand bij werk in een beschutte werkplaats' van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, het vroegere "Vlaams Fonds". Een aantal onder hen maken gebruik van begeleid zelfstandig wonen of beschut wonen, is in budgetbegeleiding, in therapie, of geniet een integratietegemoetkoming. Het aantal personen met een matig verstandelijke handicap is in de loop der jaren sterk gedaald. Een minderheid die groeit, vooral met een psychische of fysieke handicap, heeft gewoon onderwijs gevolgd en/of in het verleden in een niet-beschut bedrijf gewerkt.
[bewerk] Missie
Het uiteindelijk doel van een beschutte werkplaats is een volwaardige toelevering garanderen en door het stimuleren van de individuele vooruitgang in sociale - en arbeidsvaardigheden van de persoon met een handicap een verbeterde integratie in de maatschappij mogelijk te maken.
Beschutte werkplaatsen moeten om erkend te worden in de eerste plaats personen met een handicap met een zorgoriëntatie beschutte werkplaats tewerkstellen. De sociale dienst begeleid deze door individuele gespreksvoering en begeleiding op de werkvloer, in samenspraak met ergotherapeuten en monitoren.
Deze doelgroepwerknemers worden voor hun werk minstens het officiële minimumloon uitbetaald (volgens CAO 43, afgesloten in de NAR). Elke beschutte werkplaats heeft bovendien een dienst preventie en bescherming op het werk, is een vzw of onderdeel van een ondergeschikt bestuur (provincie, gemeente, intercommunale, ocmw of publiekrechterlijke rechtspersoon of instelling van openbaar nut). Daarnaast zijn er nog een aantal verplichting voor boekhouding, controle, infrastructuur en in het kader van het kwaliteitsdecreet (kwaliteitshandboek, inspraakorganen ...)
[bewerk] Werkaanbod
Het werkaanbod bestaat vooral uit hout - en metaalbewerking, voeding, groenzorg, montage en verpakking. De beschutte werkplaatsen kennen een sterk bedrijfsmatig karakter in een organisatiecultuur met duidelijke regels en nadruk op de hiërarchische lijn.
[bewerk] Aantal BW's
Bij de geboorte van de beschutte werkplaats, in 1963, zijn er 14 Vlaamse beschutte werkplaatsen erkend, met ongeveer 450 tewerkgestelde personen met een handicap. In 2006 zijn er 68 beschutte werkplaatsen actief, met een totale tewerkstelling van 14.500 werknemers, inclusief omkaderingspersoneel (werknemers zonder handicap), hetzij 64% van het Belgische cijfer. In België zijn er ongeveer 25.000 werknemers tewerkgesteld in 165 erkende werkplaatsen (wat neerkomt op 0,6% van de actieve bevolking).
