Jak-15

Z Wikipedii

Jak-15 (ros. Як-15, kod NATO – Feather) – radziecki samolot myśliwski z końca lat 40., jeden z pierwszych radzieckich myśliwców odrzutowych. Był jednym z najlżejszych używanych myśliwców odrzutowych.

Spis treści 1 Historia 1.1 Warianty pochodne 1.2 Opis konstrukcji 2 Dane lotno-taktyczne 3 Zobacz też 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Podczas II wojny światowej ZSRR pozostał w tyle za innymi głównymi potęgami militarnymi, w których rozwijano samoloty z napędem turboodrzutowym, nie posiadając żadnych własnych samolotów tego typu ani praktycznych silników (prowadzono jedynie mało udane próby z samolotami z napędem rakietowym lub mieszanym). Dzięki zdobyciu pod koniec wojny niemieckich silników i wyników doświadczeń, mogły ruszyć w ZSRR prace nad samolotami odrzutowymi, a wkrótce po wojnie uruchomiono produkcję skopiowanych silników Junkers Jumo 004 (jako Klimow RD-10) i BMW-003 (jako RD-20).

Biuro konstrukcyjne Jakowlewa OKB-115 już w kwietniu 1945 otrzymało polecenie zbudowania lekkiego myśliwca z silnikiem Jumo 004. Konstrukcję samolotu oparto o nietypowy układ redanowy, rozpatrywany już przez Niemców podczas wojny, z silnikiem odrzutowym w nosie kadłuba, z dyszą wylotową pod kadłubem. Pozwoliło to zachować część konstrukcji kadłuba myśliwców śmigłowych. Nowy samolot Jakowlewa, oznaczany początkowo Jak-Jumo, oparto właśnie na konstrukcji myśliwca śmigłowego Jak-3 ostatnich serii, konstrukcji metalowej. Zmianom podlegał przede wszystkim kadłub, mniejszym skrzydła, kabina pilota i usterzenie, które zachowało charakterystyczny obrys. Budowę pierwszego prototypu ukończono w październiku 1945, po czym ukończono drugi. Kilka miesięcy trwały próby naziemne samolotu, połączone z kołowaniem i "podskokami", podczas których ujawniła się m.in. konieczność zastosowania stalowego kółka ogonowego, gdyż ogumione uległo spaleniu przez gazy silnika.

W 1946 samolot przemianowano na Jak-15 i rozpoczęto próby w locie. Pierwszy raz samolot oblatano 24 kwietnia 1946, kilka godzin po pierwszym locie MiG-9. Już w sierpniu 1946 Jak-15 zaprezentowano publicznie na paradzie w Tuszynie. Następnie, do listopada 1946 zbudowano w zakładzie nr 31 w Tbilisi produkującym Jaki-3, krótką serię 15 samolotów, specjalnie dla celu defilady z okazji rocznicy rewolucji październikowej, która jednak się nie odbyła.

Samolot, oprócz usterek "wieku dziecięcego", miał wady takie, jak bardzo mały zasięg i długotrwałość lotu, zawodny napęd o krótkim resursie (najwyżej 25 godzin pracy), skomplikowana procedura uruchamiania silnika, stwarzający problemy w połączeniu z napędem odrzutowym klasyczny układ podwozia. Z drugiej strony, jego pilotaż był prosty i zbliżony do tłokowych Jaków (Jak-3, Jak-9), co ułatwiało opanowanie go przez pilotów i zapoznanie ich z napędem odrzutowym. W kwietniu 1947 Jak-15 przeszedł badania państwowe, po których przyjęto go na uzbrojenie lotnictwa i skierowano do ograniczonej produkcji, jako przejściowy myśliwiec treningowy do czasu opracowania lepszych konstrukcji. Tym samym, Jak-15 stał się pierwszym radzieckim myśliwcem odrzutowym przyjętym na uzbrojenie. Zlecono też dalsze prace nad modernizacją konstrukcji, m.in. przez zastosowanie podwozia trójkołowego i opracowanie dwumiejscowego wariantu szkolno-treningowego, czego efektem był samolot Jak-17.

Jeszcze pod koniec 1946 rozpoczęto produkcję seryjną i w efekcie w defiladzie 1 maja 1947 uczestniczyło już 50 Jaków-15. Produkowane samoloty miały już radzieckie silniki RD-10. Część z nich nie posiadała jednak uzbrojenia lub miała tylko 1 działko. Według danych firmy Jakowlewa, do zakończenia produkcji w 1947 zbudowano 280 samolotów, lecz być może część z nich została ukończona jako Jaki-17.

Jak-15 nie był użyty bojowo (według raportów pilotów amerykańskich, Jaki-15 spotykane miały być przez nich podczas wojny koreańskiej, jednakże nie były one dostarczane do KRLD lub Chin i być może chodzi o Jak-17).

[edytuj] Warianty pochodne

W celu ulepszenia aerodynamiki został opracowany prototyp samolotu Jak-17-RD10 (nie mylić z Jak-17). Od Jaka-15 odróżniał się nowym cieńszym skrzydłem o profilu laminarnym, fotelem wyrzucanym i przednią pancerną szybą. Z uwagi na zmniejszenie grubości skrzydła, przeprojektowaniu uległo podwozie, którego główne golenie mocowane były teraz do kadłuba i chowały się w kadłub do tyłu. Rozstaw kół zmniejszył się do 2 m. Z tyłu pozostało metalowe kółko ogonowe. Samolot ukończono we wrześniu 1946. 26 września 1946 prowadzono na nim próby kołowania, lecz nie oblatano go, ponieważ bardziej celowe było zastosowanie podwozia trójkołowego.

Jeszcze przed rozpoczęciem budowy przedseryjnych Jak-15, rozpoczęto konstruowanie dwumiejscowego wariantu szkolno-treningowego, zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów, napędzanego początkowo silnikiem Jumo. Otrzymał on oznaczenie początkowo Jak-15W, następnie Jak-15UT, w końcu Jak-21. Od Jaka-15 różnił się dodaniem drugiej kabiny dla kursanta z przodu, zamiast kadłubowego zbiornika paliwa. Obie kabiny w układzie tandem przykryto wspólną opływową czteroczęściową osłoną, o kształcie kroplowym. Wariant ten został oblatany 5 kwietnia 1947. Miała być zbudowana seria tych samolotow, lecz zrezygnowano z tego, ponieważ bardziej perspektywiczny był wariant Jak-21T.

W czerwcu 1947 oblatano prototyp ulepszonej wersji myśiwskiej Jak-15U, przebudowany z samolotu seryjnego, różniący się przede wszystkim podwoziem trójpodporowym zamiast klasycznego i powiększonym usterzeniem o zmienionym kształcie. W marcu 1948 wersję tę zaaprobowano do produkcji seryjnej pod oznaczeniem Jak-17. Jednocześnie wprowadzono do produkcji bazującą na niej dwuosobową wersję szkolno-treningową, z podwoziem trójkołowym i tunelową osłoną kabiny, oznaczoną jako Jak-21T, a w produkcji seryjnej Jak-17 UTI.

Równocześnie Jakowlew opracował całkiem nowy myśliwiec Jak-23, będący ostatnim myśliwcem w układzie redanowym.

[edytuj] Opis konstrukcji

Jednosilnikowy średniopłat o konstrukcji całkowicie metalowej i prostych skrzydłach. Kadłub kratownicowy z rur stalowych, kryty blachą duraluminiową. Płaty dwudźwigarowe o konstrukcji z duraluminium. Usterzenie klasyczne o konstrukcji metalowej. Silnik odrzutowy umieszczony był w przedniej części kadłuba, z dyszą pod kadłubem, na wysokości kabiny pilota. Ogonowa część kadłuba pokryta była pod spodem blachą żaroodporną. Kabina pilota zamknięta, oszklona; osłona składała się z trzyczęściowego stałego wiatrochronu i wypukłej osłony odsuwanej do tyłu. Podwozie samolotu klasyczne, ze stalowym chowanym kółkiem ogonowym; golenie główne chowane w skrzydła.

Napęd stanowił jeden silnik turboodrzutowy ze sprężarką osiową RD-10 (rozwinięcie niemieckiego silnika Junkers Jumo 004) o ciągu 900 kg (ok. 8,83 kN).

Uzbrojenie: 2 lub 1 działko 23 mm NS-23 (po 60 nabojów) w górnej części kadłuba.

[edytuj] Dane lotno-taktyczne

• wymiary:
  • długość: 8,70 m
  • rozpiętość: 9,2 m
  • wysokość: 2,27 m
  • powierzchnia nośna: 14,85 m²
• masy:
  • masa własna: 1852 kg
  • masa normalna startowa: 2742 kg
• prędkość maksymalna: 786 km/h
• maks. prędkość wznoszenia:
• pułap: 13 350 m
• zasięg maks: 510 km (praktyczny ok. 300 km)

[edytuj] Zobacz też

Pokrewne konstrukcje: Jak-3 - Jak-17 - Jak-21 - Jak-23

Porównywalne samoloty: Heinkel He 162 - Ła-150

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Як-15 w serwisie Ugołok Nieba (ros.)