Angela Merkel
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.
Angela Dorothea Merkel, gebaore Kasner (Hamburg, 17 juli 1954) is de 34e kanseleer vaan Duitsland en de achste bondskanseleer vaan de Bóndsrippebliek Duitsland. Ze kump oet veur de CDU en woort beëideg op 22 november 2005, es opvolgster vaan Gerhard Schröder. Bij häör aontrejje waor ze de jungste kanseleer oet de historie, en wijer d'n ierste vruiwlike kanseleer en d'n ierste kanseleer oet de veurmaolege DDR. Ze leit e kabinet wat besteit oet CDU/CSU en SPD.
[bewirk] Biografie
Angela Merkel woort gebaore es dochter vaan de lutheraansen dominee Horst Kasner en lerares Herlind Kasner. In de herfs vaan 1954 verhoesde de femilie nao de DDR, umtot häöre pa predikant woort in Quitzow bij Perleberg.
Vaanaof 1957 greujde Angela Merkel mèt häör jónger broor Marcus en zöster Irene in Templin (Brandenburg op; begin in de jaore zeveteg traot ze touw tot de communistische jäögorganisatie FDJ. Ze deeg evels gein initiatie, op groond vaan häöre christeliken achtergroond; in plaots daovaan woort ze geconfirmeerd. Nao 't Einser-exame in 1973 in Templin, woebij ze ziech bovegemiddeld bedreve tuinde in mattemetik en taole, studeerde ze tot 1978 natuurkunde aon de Universiteit Leipzig. 'n Aonbod veur bij 't ministerie vaan staotsveilegheid te wèrke sloog ze in 1978 aof. In häör Stasi-dossier weurt gesproke vaan häör kritische hajding tegeneuver de DDR en 't communisme ("politisch-ideologische Diversion") en häör sympathie mèt de Poolse vakboond Solidarność.
Merkel wèrkde vaan 1978 tot 1990 es weitesjappelik mètwerkster aon 't instituut veur fysieke sjemie vaan de Weitesjappelike Academie in Oos-Berlien (oonderzeuksgebeed quantumsjemie). Hier waor ze e tiedsje lid vaan 't distriksbesteur vaan de FDJ en woort ze FDJ-secretares veur agitatie en progpaganda op de Academie. Ze woort gei lid vaan 'n partij.
In 1986 promoveerde ze bij Lutz Zülicke tot doctor. Häör dissertatie geit euver de berekening vaan snelheidsconstantes bij reacties vaan koolhydrogene en is in de Deutsche Bibliothek te vinde oonder de code H 86b/5809. De titel luit "Untersuchung des Mechanismus von Zerfallsreaktionen mit einfachem Bindungsbruch und Berechnung ihrer Geschwindigkeitskonstanten auf der Grundlage quantenchemischer und statistischer Methoden".
Sins 30 december 1998 is ze veur d'n twiede kier getrojd mèt de Berliense professor sjemie Joachim Sauer en heet gein kinder. Daoveur waor ze vaan 1977 tot häör sjeiing in 1982 getrojd mèt de natuurkundege Ulrich Merkel.
Angela Merkel praot neve Duits ouch Ingels en Rössisch.
[bewirk] Pólletieke carrièr
Angela Merkel häör pólletieke carrièr begós tijens de Wende in 1989, wie ze lid woort vaan de partij Demokratischer Aufbruch. Later woort ze zègksvrouw veur dees partij. Nao de verkezinge vaan 1990 woort ze woordveurster veur de lèste regering vaan de DDR oonder Lothar de Maizère. Nao 'n fusie vaan de DA mèt de Oosduitse CDU en de dao-opvolgende fusie mèt de Wesduitse CDU woort ze in december 1990 veur die partij in de Bundestag gekoze. Op 18 januari 1991 woort ze in 't kabinet vaan Helmut Kohl minister veur vrouwlui en jäög. In december vaan datzelfde jaor woort ze ouch tot lendelik vicevoorzitter vaan de CDU gekoze. Bovedeen waor ze vaan 1993 tot 2000 veurzitter vaan de CDU-aofdeiling Mecklemburg-Veurpommere.
Op 17 november 1994 woort ze tot minster vaan miljeu, natuurbesjèrming en kèrnreactore beneump. In dees kwaliteit kraog ze te make mèt 'n affair roontelum de Castor-kèrntransporte, die gestop móste weure. In 1998 verloor de CDU de verkezinge en góng ze, op veurdrach vaan Wolfgang Schäuble, veur de partij wèrke, es algemein secretares. Tijens de corruptie-affaires um Helmut Kohl distantieerde ze ziech eupelik vaan häöm en roop ze de partij op 'ne nuie start te make zoonder Kohl. Daodoor verveel ze tijdelik tot 'n marginaol positie in de partij.
Veur de verkezinge vaan 2002 mós Merkel de Beierse minister-president Edmunt Stoiber veur ziech laote es kandidaot veur 't kanseleersjap, meh wie die verkezinge verlaore woorte woort ze wel tot fractieveurzitter gekoze, woemèt ze de oppositieleister woort.
In 't veurjaor vaan 2003 stèlde ze ziech, oondanks verzèt oet de partij, einzijeg aon de kant vaan de VS op in d'n Derde Golfoorlog. Ze zag tot 't oonverantwoord waor "vaan te väöre 't inzètte vaan militair geweld es lèste redmiddel oet te slete. Es lèste middel zal 't in väöl conflicte, zoe ouch in dit, oonaofwendber zien". Ze bereep ziech daoveur op VN-resolutie no. 1441 en um häör ideeë te oondersteune maakde ze 'n reis nao de VS. 'n Twiede reis zjus veur de verkezinge vaan 2005 zag ze evels aof.
Begin 2004 brach ze Horst Köhler es presidentskandidaot veur de CDU/CSU nao veure, dee later door 't keescolleesj tot president gekoze woort.
De verkezinge wón ze, meh mèt 35,2% tege 34,2% veur de SPD veel de oetslaog oonverwach slech oet veur de CDU/CSU. Merkel begós doe oetgebreide oonderhandelinge mèt Gerhard Schröder, die oetindelik op 10 oktober tot e regeerakkoord leide. Op 22 november woort de nui regering beëideg.
