Rwmania

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

România
Rwmania

Baner Arfbais
Arwyddair: dim
Anthem: Deşteaptă-te, române!
Prifddinas	Bucureşti
Dinas fwyaf	Bucureşti
Iaith / Ieithoedd swyddogol	Rwmaneg1
Llywodraeth Arlywydd Prif Weinidog	Democratiaeth seneddol Traian Băsescu Călin Popescu-Tăriceanu
Annibyniaeth Datganwyd Adnabwyd	10 Mai, 1877 2 13 Gorffennaf, 1878 3
Arwynebedd  - Cyfanswm  - Dŵr (%)	238,391 km² (81fed) 3%
Poblogaeth  - amcangyfrif Gorffennaf 2006  - cyfrifiad 2002  - Dwysedd	22,303,552 (50fed) 21,680,974 93.7/km² (79fed)
CMC (PGP)  - Cyfanswm  - Y pen	amcangyfrif 2006 $204.4 biliwn (44fed) $9,446 (67fed)
Indecs Datblygiad Dynol (2005)	0.792 (64fed) – canolig
Arian breiniol	Leu (RON)
Cylchfa amser  - Haf	EET (UTC+2) EEST (UTC+3)
Côd ISO y wlad	.ro
Côd ffôn	+40
1Mae ieithoedd eraill, megis Hwngareg, Romani, Wcreineg a Serbeg, yn gyd-swyddogol ar lefelau lleol gwahanol. 2 Rhyfel Annibynniaeth Rwmania 3 Cytundeb Berlin

Gwlad yn ne-ddwyrain Ewrop yw Rwmania (Rwmaneg: România /ro.mɨ'ni.a/). Mae'n ffinio â Hwngari a Serbia i'r gorllewin a Bwlgaria i'r de ar lan yr Afon Donaw, ac yr Wcráin a Moldofa i'r gogledd-ddwyrain. Mae gan Rwmania morlin de-ddwyreiniol â'r Môr Du ac mae de-ddwyrain cadwyn y Mynyddoedd Carpathia yn rhedeg trwy ganolbarth y wlad.

Mae Rwmania wedi bod yn aelod o NATO ers 2004, ac mi fydd yn ymuno â'r Undeb Ewropeaidd ar 1 Ionawr, 2007, yn dilyn arwyddiad Cytundeb Esgyniad yr UE ar ddechrau 2005.

[golygu] Hanes

O dan yr Ottomaniaid, o'r bymthegfed ganrif nes y bedwaredd ganrif ar bymtheg, dechreuodd y Rwmaniaid eu hymgyrch am annibyniaeth genedlaethol yn ystod yr 1820au, yn dyheu at uniad Moldofa, Wallachia a Thransylfania. Yn 1862 unodd Moldofa a Wallachia i ffurfio'r Dywysogaeth unedol o Rwmania, a chreuwyd brenhiniaeth yn 1866.

Bu ymchwydd economaidd bach yn y 1960au a'r 1970au. Nid oedd polisïau awtarciaidd Nicolae Ceauşescu, arweinydd Rwmania Gomiwnyddol o 1965 i 1989, yn lwyddiannus, ac wrth drio talu holl dyled y wlad cafodd effaith ddifrifiol ar yr economi a arweiniodd at dlodi. Ansefydlogodd Rwmania ymhellach wrth iddo droi'n wladwriaeth heddlu (gweler Securitate, heddlu cudd y Rwmania Comiwnyddol). Saethwyd Ceauşescu a'i wraig Ddydd Nadolig 1989, ar ôl iddo orchymyn i'r heddlu cudd ymosod ar brotestwyr yn Nhimisoara.^[1]

[golygu] Gwleidyddiaeth

Mae Rwmania yn weriniaeth ddemocrataidd. Mae cangen ddeddffwriaethol llywodraeth Rwmania yn cynnwys dwy siambr, y Senat (Senedd), sydd ag 137 o aelodau (2004), ac y Camera Deputaţilor (Siambr Dirprwyon), sydd â 332 o aelodau (2004). Etholir aelodau'r ddwy siambr pob pedair mlynedd.

Etholir yr Arlywydd, pennaeth y cangen weithredol, hefyd gan bleidlais boblogaidd, pob pum mlynedd (nes 2004, pedair mlynedd). Mae'r arlywydd yn penodi'r Prif Weinidog, sy'n bennaeth y lywodraeth, a phenodir aelodau'r lywodraeth gan y Prif Weinidog. Mae angen i'r lywodraeth cael pleidlais seneddol o gymeradwyaeth.

[golygu] Siroedd

Map gweinyddol o Rwmania
Mae Transylfania yn wyrdd, Wallachia yn las, ardal Moldofa yn goch, a Dobrogea yn felyn

Caiff Rwmania ei rhannu i 41 o judeţe, neu siroedd, a bwrdeisiaeth Bucureşti (y brifddinas).

Y siroedd (yn nhrefn yr wyddor) yw:

[golygu] Daearyddiaeth

Map o Rwmania gyda dinasoedd a phrif afonydd

Ffurfir rhan fawr o ffiniau Rwmania â Serbia a Bwlgaria gan yr Afon Donaw. Ymunir y Donaw gan yr Afon Prut, sy'n ffurfio'r ffin â Moldofa. Llifir y Donaw i'r Môr Du, yn ffurfio Delta'r Donaw sydd yn cadfa o'r Biosffer.

Otherwydd diffiniwyd nifer o ffiniau Romany gan afonydd naturiol, weithiau'n shifftio, ac oherwydd bu'r Delta Donaw wastad yn ehangu tuag at y môr, tua 2-5 metr llinellog y flwyddyn, mae arwynebedd Romania wedi newid dros yr ychydig o degawdau diwethaf, yn cyffredinol yn cynyddu. Cynyddwyd y rhif o tua 237,500 km² yn 1969 i 238,319 km² yn 2005.

Mae gan Rwmania tirwedd eithaf dosbarthol, gyda 34% mynyddoedd, 33% brynau a 33% iseldiroedd.

Mae Mynyddoedd Carpathia yn dominyddu canoldir Rwmania wrth iddynt amgylchynu Gwastatir Uchel Transylfania, 14 o gopâu dros 2 000 m, yr uchaf yn Copa Moldoveanu (2 544 m). Yn y de, mae Mynyddoedd Carpathia yn pereiddio i'r brynau, tuag at Wastadedd Bărăgan.

Tri mynydd uchaf Rwmania yw:

[golygu] Dinasoedd

Y dinasoedd pennaf yw'r prifddinas Bucureşti, Iaşi, Timişoara, Cluj-Napoca, Constanţa, Craiova, Braşov, a Galaţi. Y dinasoedd mwyaf yw:

[golygu] Cyfeiriadau

1. ↑ BBC Cymru'r Byd – Tramor – Cofio pen-blwydd yn Romania
2. ↑ (Rwmaneg) Athrofa Cenedlaethol o Ystadegau, Cyfrifiad 2002 PDF

[golygu] Cysylltiadau allanol

• (Rwmaneg) Arlywyddiaeth Rwmania
• (Rwmaneg) Senedd Rwmania
• (Rwmaneg) Siambr Dirprwyon Rwmania
• (Saesneg) CIA World Factbook - Romania

Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd (NATO)
Yr Almaen | Bwlgaria | Canada | Denmarc | DU | Yr Eidal | Estonia | Ffrainc | Gwlad Groeg | Y Weriniaeth Tsiec | Gwlad Belg | Gwlad yr Iâ | Gwlad Pwyl | Hwngari | Yr Iseldiroedd | Latfia | Lithwania | Lwcsembwrg | Norwy | Portiwgal | Rwmania | Slofacia | Slofenia | Sbaen | Twrci | UDA