Madrid

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Villa de Madrid


Cờ	Huy hiệu

Địa điểm

Địa điểm Madrid trong châu Âu

Tọa độ : 40° 23’N , 3°43′0″W
Múi giờ : CET (GMT +1)

Thông tin chung

Tên bản xứ

Villa de Madrid (Spanish)

Tên Tây Ban Nha

Villa de Madrid

Thành lập

thế kỉ thứ 9

Mã bưu điện

28001-28080

Mã điện thoại

34 (Spain) + 91 (Villa de Madrid)

Website

http://www.munimadrid.es/

Hành chính

Cộng đồng tự trị

Comunidad Autónoma de Madrid

Tỉnh

Madrid

Phân chia hành chính

Phụ cận

127

Thị trưởng

Alberto Ruiz-Gallardón (PP)

Địa lý

Diện tích đất

607 km²

Độ cao

667 m AMSL

Dân số

Dân số

3,228,359 (2005)

- xếp thứ ở Tây Ban Nha:

1st

Mật độ

5,198/km² (2005)

Madrid là thủ đô của Tây Ban Nha. Madrid là thành phố lớn nhất ở Tây Ban Nha, cũng như là trong tỉnh Madrid và cộng đồng tự trị với cùng tên. Nó nằm trên bờ sông Manzanares ở trung tâm của đất nước, giữa các cộng đồng tự trị Castilla-León và Castilla-La Mancha. Do vị trí địa lý, tài sản và lịch sử, Madrid được xem như là trung tâm tài chính chủ đạo của bán đảo Iberia, cùng với Lisbon, và là trung tâm chính trị của Tây Ban Nha.^[1]

[sửa] Lịch sử

Một bản đồ Madrid năm 1888 in ở Đức

Xem chi tiết: Lịch sử của Madrid

[sửa] Thời Trung cổ

Mặc dù địa điểm Madrid hiện đại đã có người ở từ thời tiền sử, trong thời La mã vùng này thuộc về xứ đạo của Complutum (nay là Alcalá de Henares). Nhưng các dữ liệu lịch sử đầu tiên của thành phố có từ thế kỉ thứ 9, khi Mehmed I ra lệnh xây một cung điện nhỏ tại cùng nơi mà hiện nay là Palacio Real. Xung quanh cung điện một thành lũy nhỏ , al-Mudaina, được xây dựng. Gần cung điện là Manzanares, mà những người Hồi giáo gọi là al-Majrīṭ (Arabic: المجريط, "nguồn nước"). Từ đó mà có việc đặt tên nơi này như là Majerit, mà sau này dẫn đến cách phát âm hiện đại của Madrid). Thành này bị chinh phục vào năm 1085 bởi Alfonso VI xứ Castile trên đường tiến quân về Toledo. Ông cho xây lại mosque thành nhà thờ của Virgin xứ Almudena (almudin, vựa lúa của quân đoàn đồn trú). Vào năm 1329, Cortes Generales tụ họp lần đầu tiên trong thành phố để cố vấn cho Ferdinand IV xứ Castile. Người Do Thái Sephardic và người Moor tiếp tục sống trong thành phố cho đến khi họ bị đuổi đi vào cuối thế kỉ thứ 15.

Sau nhiều bạo loạn và một trận cháy lớn, Henry III xứ Castile (1379-1406) cho xây dựng lại thành phố và bản thân ông đóng đồn bên ngoài thành phố một cách an toàn ở El Pardo. Đám rước Ferdinand và Isabella trọng thể vào Madrid báo hiệu việc chấm dứt sự xung đột giữa Castile và Aragon.

[sửa] Thời Phục hưng

Hình:PuertaAlcala.jpg

Puerta de Alcalá, bên ngoài el Parque del Buen Retiro, là cổng sử dụng bởi các nhà buôn đi vào thành phố để bán sản phẩm vào chợ Chủ nhật.

Vương quốc Castilla, với thủ đô tại Toledo, và Aragón, với thủ đô là Saragossa, được hòa nhập vào Tây Ban Nha hiện đại bởi Charles I của Tây Ban Nha. Mặc dù Charles chuộng Madrid hơn, chính con trai ông, Philip II (1527-1598) là người dời triều đình về Madrid vào năm 1561. Mặc dù ông không công bố chính thức, địa điểm của triều đình cũng chính là thủ đô de facto. Seville tiếp tục cai quản Spanish Indies, nhưng Madrid quản lý Seville. Ngoại trừ một khoảng thời gian ngắn, 1601-1606, khi Felipe III thiết lập triều đình ở Valladolid, sự may mắn của Madrid khá gần giống với sự may mắn của Tây Ban Nha. Suốt thời Siglo de Oro (Thế kỉ vàng), trong thế kỉ thứ 16/17, Madrid không giống bất cứ thủ đô nào ở châu Âu: dân số thành phố phụ thuộc kinh tế vào các công việc của chính triều đình.

[sửa] Madrid cuối thời Phục Hưng và đầu thời hiện đại

Vòi phun nước Cibeles, Plaza de Cibeles

Felipe V quyết định rằng một thủ đô châu Âu không thể ở trong tình trạng như vậy, và nhiều cung điện mới (bao gồm cả Palacio Real de Madrid) được xây dựng dưới triều đại của ông. Tuy nhiên, chỉ cho đến thời của Carlos III (1716-1788) thì Madrid mới trở thành một thành phố hiện đại. Carlos III là một trong những vị vua được kính trọng nhất trong lịch sử của Madrid, và câu nói "người thị trưởng tốt nhất, đó là nhà vua" trở thành phổ biến trong những thời gian này. Khi Carlos IV (1748-1819) lên ngôi vua thì dân thành Madrid nổi loạn. Sau cuộc Nổi loạn Aranjuez, dẫn dầu bởi chính con trai ông là Fernando VII chống lại ông, Carlos IV thoái vị, nhưng triều đại của Fernando VII khá ngắn ngủi: vào tháng 5 năm 1808 quân đội của Napoleon tiến vào thành phố. Vào 2 tháng 5, 1808 (tiếng Tây Ban Nha: Dos de Mayo) nhóm Madrileños nổi dậy chống lại quân Pháp, sự đối phó tàn bạo của quân Pháp đã có ảnh hưởng lâu dài lên sự cai trị của Pháp ở Tây Ban Nha và hình ảnh của Pháp nói chung ở châu Âu.

Sau cuộc chiến tranh giành độc lập (1814) Fernando VII quay trở lại ngôi vua, nhưng sau một cuộc cách mạng của quân đội tự do, Đại tá Riego làm nhà vua phải thề là tôn trọng Hiến pháp. Điều này bắt đầu một giai đoạn mà nhà nước tự do và nhà nước bảo thủ thay phiên lẫn nhau, và điều này chấm dứt với sự lên ngôi của nữ hoàng Isabel II (1830-1904).

[sửa] Madrid thế kỉ thứ 20

Hình:Madrid civil war.jpg

Madrid trong Nội chiến Tây Ban Nha. Vòi phun nước Cibeles được ẩn dưới một đống cát để tránh bom.

Isabel II không thể làm dịu đi sự căng thẳng về mặt chính trị làm dẫn tới một cuộc cách mạng khác, Cộng hòa Tây Ban Nha thứ nhất, và sự trở lại của hoàng gia, và cuối cùng dẫn tới Cộng hòa Tây Ban Nha thứ hai và Nội chiến Tây Ban Nha. Trong suốt cuộc chiến tranh này (1936-1939) Madrid là một trong những thành phố bị ảnh hưởng nặng nhất là các con đường là các bãi chiến trường. Madrid là điểm cố thủ của những người Cộng hòa từ tháng 7 năm 1936. Các vùng ngoại ô phía tây là nơi các trận chiến khốc liệt xảy ra vào tháng 11 năm 1936, khi lực lượng Quốc gia cố gắng chiếm thành phố. Sau đó, thành phố bị bao vây gần ba năm, cho đến khi nó đầu hàng vào tháng 3 năm 1939. Chính là trong Nội chiến mà Madrid trở thành thành phố đầu tiên bị bỏ bom bởi máy bay cố ý nhắm vào thường dân. (Xem Bao vây Madrid (1936-39)).

Trong suốt chế độ độc tài của Francisco Franco, đặc biệt là sau những năm sáu mươi, miền nam Madrid trở thành công nghiệp hóa cao và có nhiều cuộc di dân lớn từ các vùng nông thôn vào thành thị. Phía ngoại vi đông nam Madrid trở thành một khu nhà ổ chuột lớn, trở thành một nền cho các hoạt động văn hóa và chính trị.

Hình:PalazzoReal.jpg

Palacio Real

Sau cái chết của Franco, các đảng phái dân chủ nổi lên (gồm cả những đảng cánh tả và những người theo lý tưởng cộng hòa) chấp nhận mong ước của Franco là được kế vị bởi Juan Carlos I - để bảo đảm ổn định chính trị và dân chủ - dẫn tới việc Tây Ban Nha ngày nay như là một nước quân chủ lập hiến.

Phù hợp với sự phồn vinh đạt được trong những năm 1980, thủ đô của Tây Ban Nha đã củng cố vị trí của nó như là một trung tâm dẫn đầu về kinh tế, văn hóa, công nghiệp, giáo dục và khoa học kỹ thuật trên bán đảo Iberian.

[sửa] Thế kỉ thứ 21

Hình:Atocha memorial shrine.jpg

Bến tàu lửa Atocha thành nơi tưởng niệm tạm thời sau cuộc tấn công.

Vào 11 tháng 3 năm 2004, Madrid bị đánh bom khi quân khủng bố đặt một loạt bom trên nhiều chuyến tàu trong giờ cao điểm, ba ngày trước ngày bầu cử 14 tháng 3 năm 2004. Đây là cuộc thảm sát tệ hại nhất ở Tây Ban Nha kể từ nội chiến chấm dứt vào năm 1939.

Ban đầu, những người khủng bố Basque thuộc ETA đã bị buộc tội bởi đảng cầm quyền lúc đó là Partido Popular, cũng như các đảng phái chính trị khác ở Tây Ban Nha, nhưng sau đó những kẻ khủng bố Hồi giáo được cho là thủ phạm.

Hình:Atocha station.jpg

Trạm xe lửa Atocha cũ

Madrid cũng mong muốn trở thành một thành phố Thế vận hội, và trở thành ứng cử viên cho thế vận năm 2012, sau được trao cho London sau khi Madrid bị loại ở vòng bỏ phiếu thứ ba. Tuy nhiên, thị trưởng thành phố đã nói rằng giấc mơ Olympic của Madrid chưa kết thúc ở Singapore, vì thành phố sẽ ứng cử như là thành phố chủ nhà cho Thế vận hội năm 2016.^[2]