Szymon Wiesenthal

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Szymon Wiesenthal (hebr. שמעון ויזנטל, niem. Simon Wiesenthal) (ur. 31 grudnia 1908 w Buczaczu, zm. 20 września 2005 w Wiedniu) - żydowski działacz, tropiciel hitlerowskich zbrodniarzy wojennych, inżynier architekt.

Po śmierci ojca w czasie I wojny światowej jego matka przeprowadziła się na krótko wraz z dziećmi do Wiednia. Po ponownym zamążpójściu powróciła do Buczacza, gdzie Szymon uczęszczał do gimnazjum. Maturę zdał w 1928 i rozpoczął studia na wydziale architektury Politechnice Lwowskiej. Z powodu nasilenia wystąpień antyżydowskich radykalnej polskiej młodzieży na uczelniach Lwowa przeniósł się do Pragi. W 1932 ukończył Politechnikę Praską. Po studiach zamieszkał we Lwowie, gdzie do wybuchu II wojny światowej prowadził własną firmę architektoniczną. W 1936 ożenił się z Cylą Mueler.

22 września 1939 na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow Lwów został zajęty przez sowietów, którzy przystąpili do likwidacji prywatnej własności, przemysłu i handlu. Wówczas NKWD uwięziło teścia Wiesenthala, jego szwagier został zastrzelony, a on sam pozbawiony firmy, zmuszony był podjąć pracę jako mechanik w państwowej fabryce. Dzięki łapówce wręczonej funkcjonariuszowi NKWD uratował siebie i swoją rodzinę przed deportacją na Syberię.

29 czerwca 1941 Lwów został zajęty przez wojska niemieckie. Rozpoczęły się pogromy Żydów. Wiesenthal uratował życie dzięki wstawiennictwu swojego byłego pracownika, który współpracował z policja ukraińską. Po utworzeniu przez Niemców we Lwowie getta i obozu Janowskiego, w którym więziono głównie Żydów, Wiesenthal przez jakiś czas był więźniem tego obozu. Udało mu się jednak dostać pracę w warsztatach kolejowych, gdzie pracował wraz z żoną. W 1942 naziści podjęli decyzję o ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej. Matka Wiesenthala została wywieziona do obozu zagłady Bełżec w sierpniu 1942. Żona została uratowana (dzięki blond włosom) przy współpracy z polskim podziemiem. Jesienią 1942 udało się przerzucić ją na aryjską stronę. Przeżyła szczęśliwie w Warszawie, do końca nie zdekonspirowana, pod nazwiskiem Irena Kowalska, pracując jako laborantka. Reszta rodziny (w sumie 89 osób) zginęła tragicznie podczas likwidacji getta we wrześniu 1942.

Wiesenthal uratował się z akcji likwidacji Żydów w obozie kolejowym, w którym pracował, w październiku 1943, dzięki pomocy zastępcy dyrektora. W czerwcu 1944 został ponownie osadzony w obozie Janowskim. 200 osobowa SS-owska załoga obozu pozostawiła przy życiu 43 spośród 149 tys. żydowskich więźniów, by - jako straż obozowa - nie podlegać wysyłce na front. Z tą niewielką grupą, zagarniając po drodze wszystkich mieszkańców wsi Chełmiec (aby poprawić proporcje nadzorcy-więźniowie) ewakuowała się na zachód przed szybko przesuwającym się frontem. Przechodząc kolejno 12 obozów koncentracyjnych (m. in. Plaszow, Gross-Rosen, Buchenwald), cudem unikając egzekucji, dotarł Wiesenthal do obozu w Mauthausen w górnej Austrii. Tam wycieńczony, pozbawiony sił, leżący w tak brudnym i śmierdzącym baraku, iż nawet hitlerowscy nadzorcy brzydzili się wejść, 5 maja 1945 został uwolniony przez wojska amerykańskie. Wówczas za cel swego cudem uratowanego życia przyjął ściganie zbrodniarzy hitlerowskich.

Był współzałożycielem w 1947 w Linzu Jewish Documentation Center, organizacji zajmującej się gromadzeniem dokumentacji dotyczącej zbrodni i zbrodniarzy wojennych. Przyczynił się między innymi do wytropienia, schwytania i skazania (w 1960) głównego organizatora rozwiązania kwestii żydowskiej, oficera SS Adolfa Eichmanna osądzonego następnie w Izraelu i skazanego na karę śmierci, a także Franza Stangla (komendanta obozu zagłady Treblinka). Działalność Żydowskiego Centrum Dokumentacji przyczyniła się do postawienia przed sądem około 1200 zbrodniarzy nazistowskich.

Jego imieniem nazwano Simon Wiesenthal Center - utworzoną w 1977 międzynarodową agencję zajmującą się przechowywaniem pamięci o Holokauście i obroną praw człowieka.

Był również dziennikarzem i pisarzem. Opublikował kilkanaście książek na temat wojny i Holocaustu.