Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Z Wikipedii
| Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
|---|---|
 |
|
| Lider | pierwszy Bolesław Bierut ostatni Mieczysław Rakowski |
| Data założenia | 15-21 grudnia 1948 |
| Adres siedziby | ul. Nowy Świat 6/12, 00-497 Warszawa |
| Ideologia polityczna | Marksizm-leninizm |
| Poglądy gospodarcze | {{{poglady gospodarcze}}} |
| Liczba członków | 3 500 000 |
| Członkostwo międzynarodowe | brak danych |
| Europejska Grupa Parlamentarna | brak członkostwa |
| Młodzieżówka | Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej |
| Barwy | czerwień |
| Obecni posłowie (%) |
brak |
| Obecni senatorowie (%) |
brak |
| Strona internetowa | brak |
| Zobacz również | |
| Ten artykuł powiązany jest z serią Komunizm  |
|
Symbole Szkoły w komunizmie Partie polityczne Państwa uznawane Tematy powiązane Znani komuniści |
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) - partia komunistyczna, sprawująca dyktatorskie rządy w Polsce Ludowej, w latach 1948-1989. Realizowała program marksizmu-leninizmu. Zgodnie z założeniami ideowymi, PZPR stanowiła awangardę rzadzącej klasy robotniczej.
Spis treści |
[edytuj] Program polityczny i cele PZPR
Do roku 1989 PZPR miała charakter partii państwowej, która sprawowała władzę absolutną (poprawka do konstytucji z roku 1976 mówiła o "przewodniej sile narodu") oraz kontrolowała zbiurokratyzowaną gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Głównym celem było stworzenie społeczeństwa komunistycznego oraz budowa komunizmu na całym świecie. Partia była zorganizowana na zasadzie centralizmu demokratycznego, który w teorii zakładał demokratyczne wyłanianie władz, podejmowanie decyzji i kierowanie jej działalnością. W rzeczywistości najważniejszą rolę odgrywał Komitet Centralny, jego Biuro Polityczne oraz Sekretariat, przy czym te organy same były poddane ścisłej kontroli władz Związku Radzieckiego. To właśnie te władze decydowały o polityce oraz składzie personalnym głównych organów, choć według statutu zadanie to spoczywało na członkach zjazdu, który odbywał się co pięć-sześć lat. W przerwie pomiędzy nimi odbywały się konferencje partyjne komitetów wojewódzkich, powiatowych, gminnych i zakładowych. Najmniejszą jednostką organizacyjną PZPR była Podstawowa Organizacja Partyjna (POP), która istniała w zakładach pracy, uczelniach, instytucjach kulturalnych itd. Główną rolę w PZPR odgrywały osoby zawodowo zajmujące się polityką, czyli tzw. "aktyw partyjny", który tworzyły osoby rekomendowane do kierowania głównymi instytucjami państwowymi, organizacjami społecznymi, związkami zawodowymi. W szczytowym momencie rozwoju PZPR (koniec lat 70.) liczyła ona ponad 3,5 miliona osób. Biuro Polityczne KC, Sekretariat oraz komitety wojewódzkie decydowały o obsadzie kluczowych stanowisk nie tylko wewnątrz partii lecz także we wszelkich strukturach mających w nazwie "państwowe" - od urzędów centralnych po nawet niewielkie przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze, co było nazywane systemem nomenklaturowym zarządzania państwem i gospodarką. W pewnych obszarach gospodarki - np. rolnictwie system nomenklaturowy był jednak kontrolowany za zgodą PZPR przez jej partie sojusznicze ZSL (rolnictwo i produkcja żywności) i Stronnictwo Demokratyczne (środowiska rzemieślnicze, drobna przedsiębiorczość, niektóre spółdzielnie).
[edytuj] Historia PZPR
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza powstała na zjeździe zjednoczeniowym Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej w dniach 15-21 grudnia 1948 roku. Było to możliwe dzięki usunięciu z PPS działaczy sprzeciwiających się zjednoczeniu (a właściwie wchłonięciu przez komunistów), a także tych członków PPR, których oskarżono o "odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne". Ocenia się, że ponad 25% socjalistów zostało odsuniętych na "tor boczny" lub usuniętych z życia politycznego.
Od stycznia 1990, kiedy upadek PZPR był prawie pewny, w całym kraju rozpoczęły się społeczne okupacje budynków partyjnych, które miały na celu uniemożliwienie rozkradania mienia partyjnego oraz niszczenia lub wynoszenia archiwów PZPR. 29 stycznia 1990 roku odbył się XI Zjazd PZPR, na którym miało dojść do przeobrażenia partii. Ostatecznie doszło do jej samorozwiązania a część działaczy podjęła decyzję o założeniu dwóch nowych partii socjaldemokratycznych. Na ten cel otrzymała od Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego kwotę ponad 1 mln dolarów w ramach tzw. "moskiewskiej pożyczki".
Byli działacze PZPR założyli Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej, której głównymi animatorami byli Leszek Miller i Mieczysław Rakowski. SdRP miała m.in. przejąć wszystkie prawa i obowiązki PZPR oraz pomóc w rozdysponowaniu majątku byłej PZPR, która pod koniec lat 80. posiadała znaczne przychody, głównie z nieruchomości którymi zarządzała oraz z przedsiębiorstwa RSW "Prasa-Książka-Ruch", które z kolei posiadało specjalne ulgi podatkowe. W tym okresie przychody ze składek członkowskich stanowiły tylko 30% przychodów PZPR.
Po rozwiązaniu PZPR i założeniu SdRP pozostała część działaczy utworzyła Unię Socjaldemokratyczną Rzeczypospolitej Polskiej (USdRP), która zmieniła nazwę na Polską Unię Socjaldemokratyczną) i Ruch 8 Lipca.
Pod koniec 1990 r. w Sejmie trwała intensywna debata nad sposobem przejęcia przez państwo majątku byłej PZPR, na który składało się ponad 3000 budynków i lokali, z czego prawie połowa była użytkowana bez żadnej podstawy prawnej. Zwolennicy przejęcia majątku PZPR argumentowali, że został on zbudowany w oparciu o grabież oraz dotacje Skarbu Państwa, wypracowanego przez całe społeczeństwo. Przeciwnicy z SdRP byli zdania, że majątek powstał ze składek członkowskich i żądali sukcesji majątku byłej PZPR na rzecz SdRP, która w tym czasie administrowała majątkiem. Kontroli sejmowej komisji nie podlegał majątek ruchomy oraz konta byłej PZPR.
9 listopada 1990 roku Sejm uchwalił "Ustawę o przejęciu majątku byłej PZPR", która ostatecznie miała doprowadzić do przejęcia nieruchomości byłej PZPR przez Skarb Państwa. Część nieruchomości została przejęta do 1992 roku, głównie na rzecz samorządów terytorialnych, o część toczyły się spory sądowe jeszcze do 2000 roku. Ruchomości i finanse byłej PZPR praktycznie zniknęły. Według deklaracji posłow SdRP 90-95% majątku partii zostało przeznaczone na wypłatę odpraw dla etatowych pracowników lub przekazano na cele społeczne.
[edytuj] Zjazdy PZPR
- I Zjazd założycielski PZPR, w dniach 15 grudnia - 22 grudnia 1948 roku
- II Zjazd PZPR, w dniach 10 marca - 17 marca 1954 roku
- III Zjazd PZPR,w dniach 10 marca - 19 marca 1959 roku
- IV Zjazd PZPR, w dniach 15 czerwca - 20 czerwca 1964 roku
- V Zjazd PZPR, w dniach 11 listopada - 16 listopada 1968 roku
- VI Zjazd PZPR, w dniach 6 listopada - 11 listopada 1971 roku
- VII Zjazd PZPR, w dniach 8 grudnia - 12 grudnia 1975 roku
- VIII Zjazd PZPR, w dniach 11 lutego - 15 lutego 1980 roku
- IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR, w dniach 14 lipca - 20 lipca 1981 roku
- X Zjazd PZPR, w dniach 29 czerwca - 3 lipca 1986 roku
- XI Zjazd PZPR, w dniach 27 stycznia - 30 stycznia 1990 roku (ostatni; zakończony samorozwiązaniem)
[edytuj] Władze Partii
Do roku 1954 na czele partii stał Przewodniczący Komitetu Centralnego
- sekretarz generalny Bolesław Bierut (22 grudnia 1948 - 12 marca 1956)
- I sekretarz Edward Ochab (20 marca 1956 - 21 października 1956)
- I sekretarz Władysław Gomułka (21 października 1956 - 20 grudnia 1970)
- I sekretarz Edward Gierek (20 grudnia 1970 - 6 września 1980)
- I sekretarz Stanisław Kania (6 września 1980 - 18 października 1981)
- I sekretarz Wojciech Jaruzelski (18 października 1981 - 29 lipca 1989)
- I sekretarz Mieczysław Rakowski (29 lipca 1989 - 29 stycznia 1990)
[edytuj] Znani działacze PZPR
Do najbardziej znanych działaczy należeli ponadto:
- Jerzy Albrecht
- Edward Babiuch
- Kazimierz Barcikowski
- Jakub Berman
- Józef Cyrankiewicz
- Zdzisław Grudzień
- Piotr Jaroszewicz
- Bolesław Jaszczuk
- Stefan Jędrychowski
- Aleksander Kwaśniewski
- Zenon Kliszko
- Stanisław Kociołek
- Jerzy Łukaszewicz
- Franciszek Mazur
- Zbigniew Messner
- Hilary Minc
- Mieczysław Moczar
- Kazimierz Morawski
- Zenon Nowak
- Józef Oleksy
- Stefan Olszowski
- Józef Pińkowski
- Stanisław Radkiewicz
- Ignacy Loga-Sowiński
- Ryszard Strzelecki
- Józef Tejchma
- Roman Zambrowski
- Aleksander Zawadzki.
