Niszczyciele typu 1934

Z Wikipedii

Niszczyciele Typu 1934 i 1934A (Leberecht Maass) - seria niemieckich okrętów klasy niszczycieli z okresu II wojny światowej, składająca się z 16 jednostek. Były to pierwsze niszczyciele zbudowane w Niemczech po I wojnie światowej.

Spis treści 1 Historia rozwoju 2 Okręty 3 Ocena i opis konstrukcji 4 Służba 5 Historia okrętów w skrócie 6 Dane techniczne:

[edytuj] Historia rozwoju

Po przegranej I wojnie światowej, na niemiecką marynarkę wojenną nałożono dotkliwe ograniczenia traktatu wersalskiego, pozwalając m.in. na posiadanie jedynie po 12 niszczycieli i torpedowców oraz po 2 w rezerwie. Nowe jednostki można było zbudować dopiero po 15 latach od wejścia do służby pozostawionych Niemcom jednostek i nie mogły one mieć wyporności większej od 800 ton dla niszczycieli i 200 ton dla torpedowców. Pierwszymi jednostkami tych klas nowo zbudowanymi w Niemczech była seria torpedowców typów Möwe (Typ 1923) i Wolf (Typ 1924), które jednak miały wyporność określoną na 800 ton - przedział dla niszczycieli, a faktycznie jeszcze większą. Dopiero na początku lat 30., w związku z planowanym odejściem Niemiec od przestrzegania ograniczeń Traktatu Wersalskiego, podjęto projektowanie nowych niszczycieli. W braku możliwości szybkiego nadrobienia ilości okrętów, zdecydowano radykalnie odejść od zupełnie już nierealnych traktatowych ograniczeń wyporności i zaprojektować duże niszczyciele, przewyższające okręty tej klasy potencjalnych przeciwników.

We wrześniu 1933 swoje projekty przedstawiły cztery niemieckie firmy, zwyciężył projekt Deutsche Werke, który zaaprobowano do dalszego rozwoju pod oznaczeniem Typ 1934 (Typ 34). Z uwagi na przerwanie ciągłości rozwoju niemieckich niszczycieli, nowe okręty miały liczne cechy powiększonych konstruowanych wcześniej torpedowców. Z kolei pod względem rozmieszczenia uzbrojenia były zainspirowane francuskimi wielkimi niszczycielami typu Le Fantasque. 7 lipca 1934 zamówiono w stoczni Deutsche Werke w Kilonii pierwsze cztery okręty. Do stycznia 1935 zamówiono dalsze 12 okrętów nieco ulepszonego typu 1934A (34A) w trzech innych stoczniach. Budowę nowych okrętów niemieckich, łamiącą traktat wersalski, oficjalnie usankcjonowano na forum międzynarodowym przez podpisanie niemiecko-brytyjskiej umowy morskiej z 1935. Mimo to, rząd niemiecki znacznie zaniżał podawaną oficjalnie wyporność standardową nowych niszczycieli, określając ją jedynie na 1625 t, mieszczącą się w limitach dla niszczycieli - przewodników flotylli ("liderów"), określonych przez traktat londyński z 1930, do którego Niemcy wówczas przystąpiły. W rzeczywistości, z wypornością od 2171 do 2270 t, stanowiły jedne z największych niszczycieli przedwojennych, porównywalnych jedynie z francuskimi wielkimi niszczycielemi (klasy contre-torpilleur).

[edytuj] Okręty

Pierwszym okrętem serii był "Leberecht Maass", od którego nazwy nazywany jest także nieoficjalnie cały typ. Wszedł on do służby 14 stycznia 1937. Pozostałe okręty weszły do służby w 1937 i 1938, a dwa ostatnie w 1939. Ich nazwy pochodziły od nazwisk niemieckich oficerów marynarki poległych podczas I wojny światowej. Cena okrętów wynosiła od 12,6 do 14,1 miliona reichsmarek.

numer i nazwa (nr burtowy)	położenie stępki	wodowanie	wejście do służby	los
Typ 1934
Z-1 "Leberecht Maass" (-)	10. 10. 1934	18. 8. 1935	14. 1. 1937	zatonął 22 lutego 1940
Z-2 "Georg Thiele" (13)	25. 10. 1934	18. 8. 1935	27. 2. 1937	zatopiony 13 kwietnia 1940
Z-3 "Max Schultz" (12)	2. 1. 1935	30. 11. 1935	8. 4. 1937	zatonął 22 lutego 1940
Z-4 "Richard Beitzen" (11)	7. 1. 1935	30. 11. 1935	13. 5. 1937	→ Wlk. Bryt., złom. 1949
Typ 1934A
Z-5 "Paul Jakobi" (21)	15. 7. 1935	24. 3. 1936	29. 6. 1937	→ Francja, złom. 1954
Z-6 "Theodor Riedel" (22)	18. 7. 1935	22. 4. 1936	2. 7. 1937	→ Francja, złom. 1957
Z-7 "Hermann Schoemann" (23)	7. 9. 1935	16. 7. 1936	9. 9. 1937	zatopiony 2 maja 1942
Z-8 "Bruno Heinemann" (63)	14. 1. 1936	15. 9. 1936	8. 1. 1938	zatonął 25 stycznia 1942
Z-9 "Wolfgang Zenker" (61)	22. 3. 1935	27. 3. 1936	2. 7.1 938	zatopiony 13 kwietnia 1940
Z-10 "Hans Lody" (82)	1. 4. 1935	14. 5. 1936	13. 9. 1938	→ Wlk. Bryt., złom. 1949
Z-11 "Bernd von Arnim" (81)	26. 4. 1935	8. 7. 1936	6. 12. 1938	zatopiony 13 kwietnia 1940
Z-12 "Erich Giese" (62)	3. 5. 1935	12. 3. 1937	4. 3. 1939	zatopiony 13 kwietnia 1940
Z-13 "Erich Koellner" (83)	12. 10. 1935	18. 3. 1937	28. 8. 1939	zatopiony 13 kwietnia 1940
Z-14 "Friedrich Ihn" (33)	30. 5. 1935	15. 11. 1936	6. 4. 1938	→ ZSRR, złom. po 1952
Z-15 "Erich Steinbrinck" (31)	30. 5. 1935	24. 9. 1936	31. 5. 1938	→ ZSRR, złom. po 1958
Z-16 "Friedrich Eckoldt" (32)	4. 11. 1935	21. 3. 1937	28. 7. 1938	zatopiony 31 grudnia 1942

Z1-Z4 były zbudowane przez Deutsche Werke w Kilonii, Z5-Z8 przez Deschimag A.G. w Bremie, Z9-Z13 przez Germaniawerft w Kilonii, Z14-Z16 przez Blohm und Voss w Hamburgu. W praktyce, niezależnie od podziału na Typ 34 (Z1-Z4) i 34A (Z5-Z16), grupy niszczycieli budowane przez wszystkie cztery stocznie różniły się od siebie, między innymi wypornością, siłownią oraz długością (Z9-Z16 były dłuższe o 2 metry) i formą dziobnicy.

Na bazie projektu Typu 1934 opracowano następnie nieco ulepszony i powiększony typ niszczycieli "1936" (Diether von Roeder, zbudowano 6 okrętów do 1939). Niszczyciele typów 1934 i 1936 stanowiły jedyne niemieckie okręty tej klasy na początku wojny, a kolejne niemieckie typy niszczycieli okresu II wojny światowej były ich bezpośrednim dalszym rozwinięciem.

[edytuj] Ocena i opis konstrukcji

Niszczyciele typu 1934/34A były jednymi z większych przedwojennych jednostek tej klasy, dzięki czemu ich zaletą były dość duża żywotność. Mimo wielkości, miały one jednak kiepskie własności morskie, między innymi ich pokład dziobowy był silnie zalewany przez fale. W niewielkim stopniu własności te były polepszane przez modyfikacje dziobu na części jednostek na "atlantycki" - bardziej wydłużony łukowo. Ich uzbrojenie, składające się z 5 pojedynczych dział 127 mm, było dość silne, jednakże minusem okazał się stosunkowo mały zapas amunicji - 120 pocisków na działo. Jak na początek wojny, dysponowały one także silnym uzbrojeniem przeciwlotniczym (w toku wojny stało się ono jednak niewystarczające i pod koniec wojny było ono dodatkowo zwiększane, na trzech jednostkach kosztem jednego z dział artylerii głównej). Silne było również uzbrojenie torpedowe; oprócz ośmiu wyrzutni dodatkowo okręty zabierały maksymalnie do ośmiu torped zapasowych (zwykle 4), co nie było powszechnie spotykane na niszczycielach europejskich.

Niszczyciele typu 34/34A miały architekturę typową dla niszczycieli, z podniesionym pokładem dziobowym na ok. 40% długości kadłuba. Miały charakterystyczne cechy niemieckich niszczycieli i torpedowców od I wojny światowej, jak pierwszy komin umieszczony tuż za nadbudówką dziobową. Kadłub okrętów dzielił się na 15 przedziałów wodoszczelnych. Okręty miały trzy kotłownie i dwie maszynownie, przedzielone innymi przedziałami w celu zwiększenia odporności na uszkodzenia. Spaliny z kotłowni były odprowadzane przez dwa kominy. Istotną wadą okrętów z punktu widzenia eksploatacji okazało się wykorzystanie niedopracownych siłowni z kotłami pracującymi pod wysokim ciśnieniem roboczym pary, co teoretycznie miało zwiększyć ich wydajność, lecz w praktyce prowadziło do licznych awarii, obniżających sprawność napędu. Niszczyciele Z1 - Z8 miały kotły Wagnera (ciśnienie 70 atm.), Z9 - Z16 - bardziej awaryjne kotły Bensona (o wyższym ciśnieniu 110 atm.). Siłownie te okazały się przy tym mało ekonomiczne, na skutek m.in. dużego rozchodu pary na mechanizmy pomocnicze, przez co istotną wadą niemieckich niszczycieli stał się stosunkowo niewielki zasięg (będący pośrednią przyczyną utraty 5 niszczycieli Typu 34/34A i 5 Typu 36 pod Narvikiem). Podsumowując, niszczyciele typu 1934 i 1934A są z reguły oceniane jako jedne z mniej udanych dużych niszczycieli, spośród porównywalnych okrętów tej klasy na świecie. Ich wersje rozwojowe były już nieco bardziej udane.

Okręty modernizowano podczas służby w niewielkim stopniu. Modernizacje ocalałych okrętów rozpoczęły się w połowie 1940. Na maszcie dziobowym okrętów montowano wówczas radar FuMo 21 (od 1943 - FuMo 24/25, a od 1944, za drugim kominem - FuMo 63). Jeszcze od 1939 część okrętów otrzymała hydrolokatory S-Gerat, lecz niektóre nie otrzymały ich do końca wojny. Od 1941 wzmacniano lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze przez dodanie trzech działek 20 mm, a następnie poczwórnie sprzężonego działka 20 mm. W toku wojny, uzbrojenie przeciwlotnicze ulegało dalszemu wzmocnieniu - maksymalnie do 14 działek 37 mm i 10 działek 20 mm na "Lody" i "Steinbrinck", przy czym z powodu wzrostu masy, na tych dwóch okrętach i "Jacobi" zdemontowano działo nr 3 artylerii głównej. Oprócz modernizacji uzbrojenia przeciwlotniczego, podejmowano niewielkie wysiłki w celu poprawienia ich własności morskich. Dla polepszenia stateczności, w 1942 na ocalałych okrętach skrócono o 1,2 m przedni komin i obniżono kołpaki na kominach. Podczas kapitalnego remontu na "Jacobi", "Steinbrinck", "Lody" i "Beitzen" w 1944, przebudowano ich stewy dziobowe na "atlantyckiego" typu - łukowato wygięte, co nieco polepszyło ich własności morskie i wydłużyło okręty do 121 m ("Lody" i "Steinbrinck" do 123 m).

[edytuj] Służba

Przed wojną, okręty uczestniczyły w nielicznych wizytach i pływaniach zagranicznych, przede wszystkim na wody Hiszpanii. W maju 1939 sześć z nich wzięło udział w okupacji Kłajpedy. Po wybuchu II wojny światowej, dziesięć patrolowało polskie wybrzeże, w większości bez epizodów bojowych (pomijając pojedynek z polskimi okrętami na Helu 3 września 1939), a część działała na Morzu Północnym, m.in. stawiając defensywne zagrody minowe na wodach niemieckich (operacja Westwall). Od października 1939 do lutego 1940 część okrętów uczestniczyła w stawianiu ofensywnych zagród minowych u wybrzeży Wielkiej Brytanii, na których następnie zatonęły liczne statki i kilka okrętów brytyjskich. 22 lutego 1940 sześć niszczycieli wzięło udział w nieudanej operacji Wikinger, majacej na celu zwalczanie brytyjskiego rybołówstwa, w toku której utracono na minach dwa niszczyciele tego typu.

Większość niszczycieli wzięła udział w ataku na Norwegię (operacji Weserübung), transportując na pokładach żołnierzy niemieckich. Pięć weszło w skład grupy zajmującej Narwik i zostało następnie zniszczonych w toku dwóch bitew morskich pod Narwikiem 11-13 kwietnia 1940 (wraz z 5 niszczycielami Typu 1936). Cztery niszczyciele typu 1934 zajęły Trondheim. Ostatnim epizodem kampanii norweskiej był udział trzech niszczycieli tego typu w operacji Juno 8 czerwca 1940 - jako eskorta dla pancerników "Gneisenau" i "Scharnhorst" atakujących alianckie transporty ewakuacyjne z Norwegii (na skutek jednak niewielkiego zasięgu niszczycieli, powróciły następnie do portu, co być może umożliwiło brytyjskiemu niszczycielowi HMS "Acasta" uszkodzenie "Scharnhorsta").

Od września 1940 większość z ocalałych 9 niszczycieli operowało z baz zachodniej Francji przeciw żegludze alianckiej, z niewielkimi sukcesami - najdłużej do września 1941. W maju i czerwcu 1941 część niszczycieli eskortowała pancernik "Bismarck" i krążownik "Lützow" z Niemiec do Norwegii. Od końca czerwca do października 1941 cztery niszczyciele Typu 1934 (oraz jeden Typu 1936) w składzie 6. flotylli operowały przeciw ZSRR w Arktyce, z baz w Norwegii, z niewielkimi sukcesami. W lutym 1942 trzy niszczyciele wzięły udział w operacji Cerberus - osłonie przebicia się przez kanał La Manche pancerników "Scharnhorst" i "Gneisenau" (w toku przygotowań, jeden niszczyciel zatonął na minach).

Począwszy od stycznia 1942 większość niszczycieli typu 1934 operowała z baz w Norwegii, głównie przeciw konwojom alianckim, odnosząc minimalne sukcesy i tracąc dwa niszczyciele w 1942. W 1943 niemieckie dowództwo znacznie ograniczyło aktywność floty w Norwegii, a do listopada 1943 ocalałe 6 niszczycieli Typu 1934 przebazowano do Niemiec. Działały one od tej pory głównie w cieśninach duńskich, m.in. osłaniając operacje minowe. Od 1944 głównie osłaniały konwoje przybrzeżne przed atakami lotnictwa brytyjskiego. Wzmocniono w tym okresie ich lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze, a część okrętów poszła na długoterminowe remonty, przedłużane przez bombardowania stoczni. Nie brały już udziału w starciach sił nawodnych. Pod koniec wojny 4 sprawne niszczyciele brały udział w ewakuacji uchodźców niemieckich z Pomorza. Wojnę przetrwało 6 niszczycieli, z których 4 przekazano Wielkiej Brytanii, a dwa ZSRR (dwa z brytyjskich niszczycieli następnie przekazano Francji). Jedna jednostka radziecka i dwie francuskie służyły do lat 50.

Trzy jednostki zostały zatopione przez brytyjskie okręty nawodne, cztery samozatopione (część z nich po uszkodzeniach), trzy zatonęły na minach. Siedem utracono w 1941, trzy w 1942, sześć przetrwało wojnę.

[edytuj] Historia okrętów w skrócie

"Leberecht Maass" (Z-1) - był okrętem flagowym niemieckiego Dowódcy Niszczycieli (FdT / FdZ), adm. Lutjensa (do 10 września 1939). W maju 1939 wziął udział w okupacji Kłajpedy. Podczas kampanii wrześniowej uczestniczył 3 września 1939 wraz z "Wolfgangiem Zenkerem" w pojedynku artyleryjskim z polskim niszczycielem ORP "Wicher" i stawiaczem min ORP "Gryf" stojącymi w porcie w Helu oraz baterią cyplową, uszkodził jednym pociskiem działka przeciwlotnicze na "Gryfie" (1 zabity), lecz następnie sam otrzymał jedno trafienie w działo dziobowe i poniósł straty 4 zabitych i 4 rannych (wbrew niektórym publikacjom, nie został on wtedy zatopiony). Podczas operacji Wikinger 22 lutego 1940 został omyłkowo zbombardowany przez niemiecki bombowiec He 111 z eskadry 4./KG 26 (zginął m.in. dowódca okrętu), a następnie najprawdopodobniej wpadł na minę postawioną przez brytyjskie niszczyciele 20. flotylli i zatonął na północny zachód od wyspy Borkum (zginęło 282 ludzi załogi)

"Georg Thiele" (Z-2) - w maju 1939 wziął udział w okupacji Kłajpedy. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 bez epizodów bojowych, następnie działał na Morzu Północnym. Podczas kampanii norweskiej 1940 został uszkodzony w pierwszej bitwie morskiej pod Narwikiem 10 kwietnia 1940, z brytyjskimi niszczycielami 2. flotylli w Ofotfiordzie (13 zabitych). Sam uszkodził torpedą niszczyciel HMS "Hunter" (następnie zatopiony). Podczas drugiej bitwy pod Narwikiem 13 kwietnia 1940 uszkodził torpedą niszczyciel HMS "Eskimo", następnie uszkodzony wyrzucił się na brzeg w Rombakenfiordzie, po czym jego kadłub przełamał się na dwie części (14 zabitych; jego wrak wciąż jest na brzegu).

"Max Schulz" (Z-3) - w maju 1939 wziął udział w okupacji Kłajpedy. Podczas przygotowań do ataku na Polskę, w nocy z 27 na 28 sierpnia 1939 w rejonie Bornholmu staranował niemiecki torpedowiec "Tiger", który zatonął. Po remoncie, działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. Podczas operacji Wikinger przeciw brytyjskiemu rybołówstwu 22 lutego 1940 najprawdopodobniej wpadł na minę postawioną przez brytyjskie niszczyciele 20. flotylli i zatonął na północny zachód od wyspy Borkum z całą załogą (308 ludzi).

"Richard Beitzen" (Z-4) - w maju 1939 wziął udział w okupacji Kłajpedy. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 bez epizodów bojowych, następnie działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. Uczestniczył trzykrotnie w stawianiu min u wybrzeża Anglii, do lutego 1940. 22 lutego 1940 wziął udział w nieudanej operacji Wikinger. Od października 1940 do marca 1941 operował z baz zachodniej Francji. Od czerwca do sierpnia 1941 działał przeciw ZSRR w Arktyce. 10 sierpnia 1941 został uszkodzony przez radzieckie lotnictwo w rejonie Półwyspu Kolskiego. Podczas operacji Cerberus w lutym 1942 (osłona przebicia się przez kanał La Manche niemieckich pancerników), został uszkodzony przez bliskie wybuchy brytyjskich bomb. Następnie do maja 1943 ponownie działał w Arktyce, m.in. stawiał zgrody minowe na Morzu Barentsa we wrześniu 1942. Uczestniczył w operacji Regenbogen przeciw konwojowi JW 51B 31 grudnia 1942 i osłaniał uszkodzony w niej krążownik "Admiral Hipper". 27 października 1943 został poważnie uszkodzony na skałach, remontowany do sierpnia 1944. Od sierpnia 1944 do lutego 1945 działał w cieśninach duńskich. 24 kwietnia 1945 uszkodzony przez brytyjskie lotnictwo (bombowce Halifax z 502. Dywizjonu Coastal Command) w Skagerraku. Pod koniec wojny miał uzbrojenie przeciwlotnicze: 4 x 37 mm (2xII) i 8 x 20 mm (1xIV, 4xI). Kapitulacja Niemiec zastała go w Oslo. Po wojnie przekazany Wielkiej Brytanii, otrzymał numer burtowy N-40 i został skierowany do rezerwy, po czym w 1948 sprzedany na złom i w następnym roku złomowany.

"Paul Jakobi" (Z-5) (spotyka się też pisownię alternatywną "Paul Jacobi") - po wybuchu wojny, działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. Wziął udział w kwietniu 1940 w kampanii norweskiej, w grupie, która zajęła Trondheim, po czym wspierał tam wojska lądowe. Pod koniec 1940 operował z baz zachodniej Francji, a na przełomie 1941 i 1942 w Skagerraku. Wziął udział w operacji Cerberus w lutym 1942, następnie od lutego do maja 1942 działał z baz w Norwegii. Od maja do grudnia 1942 w remoncie, w tym w październiku 1942 uszkodzony przez lotnictwo brytyjskie w Kilonii. Od lutego do września 1943 ponownie działał w Norwegii, następnie do października 1944 w remoncie w Kilonii, przy czym ponownie uszkodzony 13 grudnia 1943 przez nalot amerykański, a 4 stycznia i 18 lipca 1944 przez naloty brytyjskie. Po modernizacji miał uzbrojenie przeciwlotnicze: 10 x 37 mm (4xII, 2xI) i 13 x 20 mm (1xIV, 4xII, 1xI) oraz zdemontowane jedno działo artylerii głównej. Od listopada 1944 do maja 1945 działał na Bałtyku, 4 lutego uszkodzony w kolizji ze statkiem w Świnoujściu. Kapitulacja Niemiec zastała go w Flensburgu.

Po wojnie przekazany Wielkiej Brytanii, po czym 4 lutego 1946 oddany przez nią Francji i wcielony do służby pod nazwą "Desaix". Już w styczniu 1949 wycofany do rezerwy. Od lutego 1954 służył jako hulk Q-02, a w czerwcu 1954 skreślony z listy floty i sprzedany na złom.

"Theodor Riedel" (Z-6) - po wybuchu wojny, działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich, m.in. stawiając miny. Podczas operacji Wikinger 22 lutego 1940, atakując domniemany okręt podwodny, doznał uszkodzeń steru od wybuchu własnych bomb głębinowych. W kwietniu 1940 wziął udział w kampanii norweskiej - w grupie, która zajęła Trondheim, został przy tym lekko uszkodzony 10 kwietnia na skałach, a 11 kwietnia zdobył dwa norweskie małe patrolowce próbujące ucieczki. Wspierał tam następnie wojska lądowe. Pod koniec 1940 operował z baz zachodniej Francji. 12 sierpnia 1941 i ponownie 3 lipca 1942 uszkodzony na skałach podwodnych w Norwegii. Od grudnia 1942 do listopada 1943 ponownie działał w Norwegii i Arktyce. Uczestniczył w operacji Regenbogen przeciw konwojowi JW 51B 31 grudnia 1942, lecz nie zdołał wziąć udziału w walce. Od czerwca 1944 do kwietnia 1945 działał w cieśninach bałtyckich. Pod koniec wojny miał uzbrojenie przeciwlotnicze: 4 x 37 mm (2xII) i 14 x 20 mm (1xIV, 2xII, 6xI). Kapitulacja Niemiec zastała go w Kilonii.

Po wojnie przekazany Wielkiej Brytanii, po czym 4 lutego 1946 oddany Francji i wcielony do służby pod nazwą "Kleber". w latach 1948-51 przeszedł remont i modernizację, radary i uzbrojenie przeciwlotnicze zamieniono na amerykańskie radary i 6 działek 40 mm Bofors, zdemontowano też działo nr 3 artylerii głównej. Od 1951 wchodził w skład 3. dywizjonu niszczycieli bazującego na Morzu Śródziemnym. 20 grudnia 1953 wycofany do rezerwy. Od 1957 służył jako hulk Q-85, po czym w tym samym roku skreślony z listy floty i sprzedany na złom.

"Hermann Schoemann" (Z-7) - po wybuchu wojny, działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. 23 grudnia 1939 lekko uszkodzony w zderzeniu z niszczycielem "Erich Steinbrinck" (remontowany do kwietnia 1940). W czerwcu 1940 brał udział w operacji Juno - atakowaniu alianckich transportów z Norwegii. Od lipca 1940 do marca 1941 w remoncie, od lipca do sierpnia 1941 działał przeciw ZSRR w Arktyce. Podczas operacji Cerberus w lutym 1942 (osłona przebicia się przez kanał La Manche niemieckich pancerników), został lekko uszkodzony pociskami niemieckich samolotów. Od lutego do maja 1942 działał w Arktyce, m.in. przeciw konwojom PQ-12 i QP-8 (marzec 1942) i QP-11 (1 maja 1942). 2 maja 1942 ciężko uszkodzony w walce z brytyjskim krążownikiem lekkim HMS "Edinburgh" i niszczycielem HMS "Forester" na Morzu Barentsa, po czym samozatopiony (straty: 8 zabitych, 45 rannych).

"Bruno Heinemann" (Z-8) - brał udział w kampanii wrześniowej 1939 bez epizodów bojowych, następnie działał na Morzu Północnym. Od października 1939 do lutego 1940 uczestniczył trzykrotnie w stawianiu min u wybrzeża Anglii. W kwietniu 1940 wziął udział w kampanii norweskiej - w grupie zajmującej Trondheim. Od kwietnia do września 1941 operował z baz zachodniej Francji. 25 stycznia 1942, w trakcie przygotowań do operacjiCerberus zatonął na lotniczych minach magnetycznych na północ od Dunkierki (98 zabitych).

"Wolfgang Zenker" (Z-9) - podczas kampanii wrześniowej uczestniczył 3 września 1939 wraz z "Leberechtem Maassem" w pojedynku artyleryjskim z polskim niszczycielem ORP "Wicher" i stawiaczem min ORP "Gryf" stojącymi w porcie w Helu oraz baterią cyplową (wbrew niektórym publikacjom, nie odniósł uszkodzeń). Od października 1939 do lutego 1940 uczestniczył w dwóch operacjach stawiania min na wodach angielskich. Wziął udział w kampanii norweskiej, w grupie zajmującej Narwik - 13 kwietnia 1940 podczas drugiej bitwy pod Narwikiem został samozatopiony przez załogę w Rombakenfiordzie.

"Hans Lody" (Z-10) - brał udział w kampanii wrześniowej 1939 (bez epizodów bojowych), następnie działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. W pierwszym starciu z brytyjskimi niszczycielami w nocy 7 grudnia 1939 wykonał bezskuteczny atak torpedowy na niszczyciel HMS "Juno". W czerwcu 1940 brał udział w operacji Juno. Pod koniec 1940 operował z baz zachodniej Francji. 10 października 1940 uszkodzony przez lotnictwo brytyjskie w Breście. W starciu z brytyjskimi niszczycielami 29 listopada 1940 koło przylądka Lizard uszkodził torpedami niszczyciel HMS "Javelin". Od czerwca do września 1941, następnie od maja do lipca 1942 działał w Norwegii i Arktyce. 3 lipca 1942 uszkodzony na podwodnych skałach w Altafiordzie. Po remoncie, od maja do listopada 1943 ponownie w Norwegii. Od grudnia 1943 do kwietnia 1944 działał w cieśninach duńskich. Następnie, od maja 1944 do lutego 1945 w remoncie, po którym miał uzbrojenie przeciwlotnicze: 14 x 37 mm (7xII) i 10 x 20 mm (1xIV, 3xII) oraz zdemontowane jedno działo artylerii głównej. Pod koniec wojny działał na Bałtyku, m.in. ewakuując uchodźców z Helu. Kapitulacja Niemiec zastała go w Kilonii. Po wojnie przekazany Wielkiej Brytanii, otrzymał numer burtowy N-97 i został skierowany do rezerwy, a następnie w 1948 sprzedany na złom i w następnym roku złomowany.

"Bernd von Arnim" (Z-11) - brał udział w kampanii wrześniowej, bez epizodów bojowych. Od października 1939 do listopada 1939 uczestniczył w jednej operacji stawiania min na wodach angielskich. Wziął udział w kampanii norweskiej, w grupie zajmującej Narwik. 9 kwietnia 1940 storpedował i zatopił w Narwiku norweski pancernik obrony wybrzeża "Norge". 13 kwietnia 1940 podczas drugiej bitwy pod Narwikiem został samozatopiony przez załogę w Rombakenfiordzie.

"Erich Giese" (Z-12) - od października 1939 do grudnia 1939 działał na Morzu Północnym i uczestniczył w jednej operacji stawiania min na wodach angielskich. W pierwszym starciu z brytyjskimi niszczycielami w nocy 7 grudnia 1939 uszkodził torpedami niszczyciel HMS "Jersey". Wziął udział w kampanii norweskiej, w grupie zajmującej Narwik. 13 kwietnia 1940 podczas drugiej bitwy pod Narwikiem lekko uszkodził niszczyciel HMS "Punjabi", po czym został zatopiony przez brytyjski pancernik HMS "Warspite" i niszczyciel HMS "Bedouin" w Ofotfiordzie (zginęło 83 ludzi).

"Erich Koellner" (Z-13) - od stycznia do lutego 1940 uczestniczył w dwóch operacjach stawiania min na wodach angielskich. 22 lutego 1940 wziął udział w nieudanej operacji Wikinger. Wziął udział w kampanii norweskiej, w grupie zajmującej Narwik. 11 kwietnia 1940 został uszkodzony na skałach. 13 kwietnia 1940 podczas drugiej bitwy pod Narwikiem został zatopiony przez brytyjski pancernik HMS "Warspite" i niszczyciele HMS "Bedouin", "Eskimo" i "Punjabi" w Ofotfiordzie (zginęło 31 ludzi, raniono 39).

"Friedrich Inn" (Z-14) - w maju 1939 wziął udział w okupacji Kłajpedy. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 bez wydarzeń bojowych, następnie działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. Od września do grudnia 1939 uczestniczył w trzech operacjach stawiania min u wybrzeży Anglii. Do kwietnia 1940 w remoncie. Pod koniec 1940 i w 1941 operował z baz zachodniej Francji. Brał udział w operacji Cerberus w lutym 1942 (osłona przebicia się przez kanał La Manche niemieckich pancerników). Od lutego do lipca 1942 działał w Arktyce i Norwegii, m.in. przeciw konwojom PQ-12 i QP-8 (marzec 1942). Od stycznia 1943 do maja 1945 działał w rejonie cieśnin duńskich oraz pod koniec wojny transportował uchodźców z Pomorza. Pod koniec wojny miał uzbrojenie przeciwlotnicze: 4 x 37 mm (2xII) i 18 x 20 mm (1xIV, 7xII). Kapitulacja Niemiec zastała go w Kopenhadze.

Po wojnie w 1946 przekazany ZSRR i wcielony do służby pod nazwą "Prytkij", w składzie Floty Północno-Bałtyckiej. 22 marca 1952 wycofany ze służby i następnie złomowany.

"Erich Steinbrinck" (Z-15) - brał udział w kampanii wrześniowej 1939 bez epizodów bojowych, następnie działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. Od października 1939 do lutego 1940 uczestniczył w trzech operacjach stawiania min u wybrzeży Anglii. Do kwietnia 1940 w remoncie. W czerwcu 1940 brał udział w operacji Juno - atakowaniu alianckich transportów z Norwegii. Od września 1940 do sierpnia 1941 operował z baz zachodniej Francji. 10 października lekko uszkodzony przez alianckie lotnictwo w Breście. 25 sierpnia 1941 uszkodzony na mieliźnie w kanale La Manche. Od sierpnia 1942 działał w Norwegii, we wrześniu uszkodzony na skałach. W marcu 1943 lekko uszkodzony torpedą szkolną niemieckiego okrętu podwodnego U-703. Od stycznia 1944 działał w rejonie cieśnin duńskich. Od maja 1944 do końca wojny w remoncie, w tym czasie 18 czerwca 1944 i 4 listopada 1944 uszkodzony przez amerykańskie lotnictwo w Hamburgu, gdzie zastała go kapitulacja. Pod koniec wojny miał uzbrojenie przeciwlotnicze: 14 x 37 mm (7xII) i 10 x 20 mm (1xIV, 3xII) oraz zdemontowane jedno działo artylerii głównej.

Po wojnie w 1946 przekazany ZSRR i wcielony do służby pod nazwą "Pyłkij", lecz z uwagi na stan techniczny 16 listopada 1948 wycofany do rezerwy, a 30 kwietnia 1949 przekształcony na hulk koszarowy PKZ-2. 19 lutego 1958 skreślony z listy floty i następnie złomowany

"Friedrich Eckoldt" (Z-16) - w maju 1939 wziął udział w okupacji Memela. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 bez wydarzeń bojowych, następnie działał na Morzu Północnym i cieśninach duńskich. Od października 1939 do lutego 1940 uczestniczył w stawianiu min u wybrzeży Anglii, uczestnicząc aż w pięciu operacjach tego typu. 22 lutego 1940 wziął udział w nieudanej operacji Wikinger. W kwietniu 1940 wziął udział w kampanii norweskiej - w grupie, która zajęła Trondheim. Pod koniec 1940 operował z baz zachodniej Francji. 10 października uszkodzony przez alianckie lotnictwo w Breście. Od lipca do października 1941 działał przeciw ZSRR w Arktyce, 12 października uszkodzony w kolizji z parowcem w Tromso. Od lipca 1942 ponownie działał w Arktyce, m.in. stawiał miny na Morzu Barentsa w październiku. 31 grudnia 1942 uczestniczył w operacji Regenbogen przeciw konwojowi JW 51B na Morzu Barentsa ("boju noworocznym"). Dobił uszkodzony brytyjski trałowiec HMS "Bramble", lecz następnie został zatopiony przez krążownik lekki HMS "Sheffield" i zatonął z całą załogą i sztabem flotylli (ok. 340 osób).

[edytuj] Dane techniczne:

• wyporność:
  • standardowa: 2175 t (Z-5 - Z-8) - 2270 t (Z9 - Z-13)
  • pełna: 3110 t (Z-5 - Z-8) - 3190 t (Z9 - Z-13)
• wymiary:
  • długość: 119 m
  • szerokość: 11,3 m
  • zanurzenie: 4,3 m
• napęd: 2 turbiny parowe o mocy łącznej 70 000 KM (6 kotłów parowych), 2 śruby
• prędkość maksymalna: 38 węzłów
• zasięg: 1530-1900 mil morskich przy prędkości 19 węzłów
• zapas paliwa: 670-770 t mazutu
• załoga: 325

Uzbrojenie i wyposażenie:

• 5 dział 127 mm SK C/34 w pojedynczych stanowiskach, osłoniętych maskami (VxI). Długość lufy L/45 kalibrów, donośność maksymalna 17.400 m, kąt podniesienia +30°, masa pocisku 28 kg (rzeczywisty kaliber 128 mm)
• 4 działka przeciwlotnicze 37 mm LC/30 podwójnie sprzężone (2xII) (później ilość zwiększana)
• 6 działek przeciwlotniczych 20 mm (6xI) (później ilość zwiększana)
• 8 wyrzutni torpedowych 533 mm (2xIV), 12-16 torped
• 18 bomb głębinowych (zrzutnia bg)
• możliwośc zabrania 60 min morskich

• szumonamiernik GHG
• system kierowania ogniem artylerii głównej: dwa 4-metrowe dalmierze stereoskopowe (na nadbudówce dziobowej i śródokręciu), centrala artyleryjska C34/Z

Okręty niemieckie z okresu II wojny światowej
Pancerniki
Typu Bismarck: Bismarck | Tirpitz	Typu Scharnhorst: Gneisenau | Scharnhorst
stare typu Deutschland: Schlesien | Schleswig-Holstein
Krążowniki ciężkie
typu Admiral Hipper Admiral Hipper | Blücher | Lützow | Prinz Eugen | Seydlitz
typu Deutschland : Admiral Graf Spee | Admiral Scheer | Lützow (ex. Deutschland)
Krążowniki lekkie
typu Emden: Emden	typu Königsberg: Karlsruhe | Köln | Königsberg
typu Leipzig: Leipzig	ulepszone typu Leipzig: Nürnberg
Okręty podwodne	Lotniskowce
I | II | VII | IX | X | XI | XIV | XVII | XVIII | XXI | XXIII	Graf Zeppelin | Flugzeugträger B
Niszczyciele
Typ 1934 | Typ 1934 A | Typ 1936 | Typ 1936 A | Typ 1936 A (Mob) | Typ 1936 B