Epoka brązu
Z Wikipedii
Epoka brązu - jedna z epok prehistorii, następująca po epoce kamienia, a poprzedzająca epokę żelaza. Epoka ta ma zróżnicowane ramy czasowe, zależne od terenu występowania. Najwcześniej, na Kaukazie i w obszarze Morza Egejskiego , w III tysiącleciu p.n.e., wykształciły się ośrodki, w których opanowano umiejętność obróbki metali. W Egipcie i na Bliskim Wschodzie (Dżemdet Nasr), za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 2500 p.n.e., w Europie Południowej 2000 p.n.e., w Polsce 1800 p.n.e.. Koniec epoki brązu przypada na lata 1000 - 700 p.n.e., kiedy to na Bliskim Wschodzie zaczęły tworzyć się pierwsze państwa i pojawiło się niewolnictwo, a na większości obszarów Europy rozpoczął się stopniowy rozkład wspólnoty pierwotnej.
Nazwa epoki pochodzi od używanych wówczas powszechnie narzędzi z nowo wprowadzonego surowca - brązu (czyli stopu miedzi z cyną o stosunku 9:1). Przykładem przedmiotów z brązów są: siekiery, dłuta, młoty, motyki, sierpy, noże, ozdoby, broń (miecze, topory, ostrza do włóczni, groty, części pancerzy). Brąz pojawił się w Egipcie i Mezopotamii około 3500 p.n.e. Czasem zamiast cyny do produkcji stopu stosowano ołów lub antymon (Węgry). Brąz antyczny był stopem miedzi z cynkiem (mosiądz). Brąz jest znacznie twardszy od miedzi, dlatego zastąpił ją w okresie eneolitu. Jednakże nadal jest materiałem na tyle miękkim, że jeszcze w ciągu jednej bitwy wykuta z niego broń wyginała się, przez co była niezdatna do dalszego użytku. Potrzebną do jego produkcji miedź i cynę uzyskiwano w kopalniach odkrywkowych.
Główne dziedziny gospodarki w czasie tej epoki to rolnictwo, hodowla bydła oraz pasterstwo. Powstanie ośrodków wytwórczych, wymiany towarów (wynalazek wozu na kołach oraz statków na wiosła i żagle sprzyjał rozwojowi handlu dalekosiężnego), gromadzenia bogactw, w konsekwencji doprowadziły do wzrostu walk międzyplemiennych i międzypaństwowych.
Najbardziej znane na świecie wykopaliska z epoki brązu: Ur w Mezopotamii, Ugarit w Syrii, Troja w Azji Mniejszej.
Sztuka brązu
Na wyspach Grecji rozwija się sztuka egejska. Na północy Europy wzrasta znaczenia ognia, który uważany był za emisariusza słońca, oraz opanowanie technologii związanych z ogniem spowodowały wkroczenie w krąg tajemnic solarnych. W Europie w tym okresie bardzo powszechny staje się kult solarny i związany z nim obrządek ciałopalny. Brąz postrzegany jest jako substytut złota - słonecznego metalu. Naczynia gliniane w formie i kolorze próbują naśladować brązowe. Popularna symbolika tarczy słonecznej - tzw. dysku solarnego, koła z wpisanym w nie równoramiennym krzyżem, mandali. Nasilenie się symboli troistości - trójkąty, trzykrotne powtarzanie jednego symbolu. Równie popularny motyw labiryntu, symbolizującego narodziny i śmierć mistyczną w obrzędach inicjacyjnych oraz herosa solarnego. Coraz więcej scen z życia codziennego i mitologii, militaryzacja sztuki.
Epoka brązu w Europie
Charakterystyczny dla epoki brązu jest niejednolity charakter rozwijających się i zanikających kultur. W środkowym jej okresie rozpoczął się proces wyodrębniania się i krystalizowania ludów europejskich, np. reprezentujących kulturę nordyjską Germanów zamieszkujących tereny obecnych Niemiec, Danii i południowej Szwecji.
Do ważniejszych kultur epoki brązu zaliczają się w Europie:
- kultura minojska
- kultura cykladzka
- kultura unietycka
- kultury pól popielnicowych
- kultury mogiłowe
- kultura apenińska
- kultura protoetruska
- kultura terramare
- kultura kurhanów sambijskich
- kultura komarowska
- kultura Noua
- kultura holihradzka
- kultura sośnicka
- kultura wysocka
- kultura białowicka
- kultura urn domkowych
- kultura trzciniecka
- kultura iwieńska
- kultura otomańska
- kultura bałtyjska
- kultura nordyjska
- kultura łużycka
- kultura wysocka
- kultura gawska
Najbardziej znane w Europie wykopaliska z epoki brązu: Mykeny w Grecji, Terramare we Włoszech, El Argar w Hiszpanii, Buchau w Niemczech, Unětice w Czechach.
Epoka brązu w Polsce
Na terenach Polski epoka brązu dzieli się na 5 okresów:
- wczesny - 1800-1400 p.n.e.
- starszy - 1400-1200 p.n.e.
- środkowy - 1200-1000 p.n.e,
- młodszy - 1000-800 p.n.e.,
- późny - 800-700/650 p.n.e.
Na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. umiejętność obróbki metali dotarła na ziemie polskie. Kultury związane z wczesną epoką brązu w zasadzie jeszcze nie znały technologii wytwarzania brązu jednak pojawiły się pierwsze wytwory z miedzi, srebra i złota pochodzące z importów. Przyniosły je w latach 1850-1750 p.n.e. nowe kultury oparte na tradycji kultur ceramiki sznurowej: kultura strzyżowska i kultura mierzanowicka. Po nich pojawiła się kultura madziarowska i kultury związane z kulturą unietycką, do nich należą kultura grobsko-śmiardowska i kultura iwieńska. W tym czasie powstały silne ośrodki metalurgiczne.
W połowie 2 tysiąclecia ziemie polskie, w dorzeczu Odry i Wisły, znalazły się w orbicie wpływów czeskopalatynackiej i środkowodunajskiej kultury mogiłowej. W późnej epoce brązu występowała kultura łużycka, zaliczana do kręgu kultur pól popielnicowych, z tego okresu znane jest stanowisko archeologiczne w Biskupinie.
Link zewnętrzny
Zobacz też: historia.
