Tuberkulosi
Wikipedia(e)tik
Tuberkulosia gaixotasun infekziosoa da, gizakien artean kutsatzen dena. Gaixotasun akutua da, baina behin baino gehiagotan pairatu daiteke.
2004an, 14.6 milioi pertsonak gaixotasuna zeukaten munduan zehar, eta urtero ia 2 milioi pertsona hiltzen da hau dela eta. Mundu mailako osasun arazo handienetarikoa da, bereziki herrialde pobreetan.
"Hetika", "biriketako", "birikeria" edo "bularretiko" izenak hartu izan ditu historian zehar euskaraz.
Eduki-taula |
[aldatu] Historia
- Antzinatik ezagutzen dugun gaixotasuna da. Topatu dira horren arrastoak giza-gorpuetan Kristo aurreko garaitik ere (k.a. 4.000 urtetan lehenengoak).
- 460. urtean (k.a.): Hipokrates-ek "thisis" deskribatu zuen.
- 1689an, Richard Morton-ek "tubercles" hitza erabiltzen zuen.
- 1839an, J. L. Schönlein-ek "tuberkulosia" hitza erabili zuen lehen aldiz.
- 1882an, Robert Koch mediku alemaniarrak gaixotasunaren eragilea aurkitu zuen, bere omenez "Koch-en baziloa" izenez oraindik gaur egun ezaguna dena (Mycobacterium tuberculosis).
- 1906an, Albert Calmette eta Camille Guerin hasi ziren BCG txertoa (Bacillus of Calmette and Guerin) garatzen.
- 1946an hasi ziren erabilzten Streptomycin (*) izeneko antimikrobianoa, bidea ematen gaitzaren tratamenduari.
- 1993an, OMEk "osasun larrialdi orokorra" deklaratu zuen, gaixotasunaren berragerpena dela eta.
[aldatu] Sintomak
- Eztula.
- Sukarra.
- Toraxeko mina.
- Ahuldadea.
- Hemoptisia.
[aldatu] Motak
Tuberkulosia agertu daiteke organo batean baino gehiagotan, baina motarik ohikoena da biriketan agertzen dena.
[aldatu] Biriketakoa
[aldatu] Giltzurrunetakoa
[aldatu] Hezurretakoa
[aldatu] Meningitia
[aldatu] Belarrietakoa
[aldatu] Diagnostikoa
- Karkaxean egindako azterketa mikroskopikoaren bidez atzeman behar da eragilea, Mycobacterium tuberculosis alegia.
- Mantoux-en proba.
- Toraxeko erradiografia.
[aldatu] Prebentzioa
- Neurri orokorrak: Kutsatzeko arriskuan egonez gero hartu beharrekoak.
- Txertoa.
[aldatu] Tratamendua
- Streptomycin.
- Azido p-aminosalizilikoa (PAS).
- Isoniazid.
- Rifampicin.
- Ethambutol.
- Pyrazinamide.
(*) Letra etzanez idatzitako farmakoen izenak ingelesez datoz.
[aldatu] Kanpo loturak
