Szydłów (województwo świętokrzyskie)
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°35'26" N 021°00'10" E
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Szydłów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Szydłów. W latach 1329-1869 miasto.
W latach 1975-1998 Szydłów położony był w województwie kieleckim.
Miejscowość jest siedzibą gminy Szydłów.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Szydłów położony jest na Pogórzu Szydłowskim stanowiącym formę przejściową pomiędzy Górami Świętokrzyskimi, a nizinną Niecką Połaniecką. Tereny miejscowości wchodzą w skład Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Wieś położona jest ok. 40 km na południowy wschód od Kielc oraz ok. 12 km na zachód od Staszowa. Miejscowość znajduje się w obszarze zlewni rzeki Wschodniej, dopływu Czarnej Staszowskiej.
Ze względu na powszechne w okolicach Szydłowa sady śliwkowe (około 1000) miejscowość bywa nazywana śliwkową stolicą Polski. Co roku w Szydłowie odbywa się Święto Śliwki, czyli Dni Szydłowa, podczas których prezentowane są owoce z miejscowych sadów.
Przez wieś przebiegają drogi wojewódzkie: nr 765 z Osieku do Chmielnika oraz nr 756 ze Starachowic do Stopnicy.
Miejscowość jest punktem początkowym 
żółtego szlaku turystycznego prowadzącego do Widełek.
W Szydłowie znajduje się jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Funkcjonuje publiczny zakład opieki zdrowotnej, Szkoła Podstawowa im. Jana Kaczorowskiego, Gimnazjum im. Władysława Reymonta oraz Gminny Klub Sportowy.
[edytuj] Historia
Pierwsza wzmianka o Szydłowie pochodzi z 1191 r. Osada wymieniana jest w akcie uposażenia kolegiaty sandomierskiej, której mieszkańcy Szydłowa oddawali dziesięcinę. Wieś była własnością królewską. Prawa miejskie (średzkie) nadane zostały Szydłowowi 1 lipca 1329 r. przez króla Władysława Łokietka.
W połowie XIV w. król Kazimierz Wielki wzniósł tutaj warowny zamek oraz kościół pw. Świętego Władysława. Miasto zostało otoczone obronnym murem z trzema bramami: Krakowską, Opatowską i Wodną. Od XV do XVIII w. Szydłów był siedzibą starostwa niegrodowego. Był ważnym ośrodkiem rzemieślniczym. Pierwsze cechy rzemieślnicze powstały tu prawdopodobnie na początku XV w. W Szydłowie rozwijało się między innymi kowalstwo, siodlarstwo, bednarstwo i kotlarstwo. W mieście znajdowała się duża gmina żydowska.
Korzystne położenie na szlaku handlowym sprawiało, że w Szydłowie rozwijał się handel. Kupcy szydłowscy ze swoimi towarami jeździli do Sandomierza. W 1488 r. doszło w Sandomierzu do konfliktu o plac targowy, który przez króla Kazimierza Jagiellończyka został roztrzygnięty na korzyść kupców szydłowskich. Od tego czasu musieli oni płacić wyłącznie za zajmowanie miejsca na rynku, byli natomiast zwolnieni z opłat za plac poza miastem.
W wieku XVI w. miasto słynęło z produkcji sukna. Działały tu cechy krawców, piekarzy, szewców, prasołów i garncarzy, a także zbiorowy cech grupujący kowali, ślusarzy, siodlarzy, bednarzy, kotlarzy, mieczników, czapników oraz wędzidlarzy. Istnienie tego cechu potwierdził w 1523 r. król Zygmunt Stary. W 1528 r. w Szydłowie wybudowano wodociągi oraz miejskie łaźnie. Pod koniec XVI w. w mieście znajdowało się ok. 180 domów i było ono zamieszkane przez ok. 700 mieszkańców. W tym okresie w Szydłowie osiedlało się wielu Żydów. W latach 1534-1564 wybudowali oni murowaną bożnicę. W 1588 r. kupcy żydowscy zostali zrównani w prawach z kupcami chrześcijańskimi. W 1565 r. znaczna część Szydłowa została zniszczona przez pożar.
Od pierwszej połowy XVII w. następował stopniowy upadek miasta. W 1630 r. Szydłów został spalony przez oddział zbuntowanych wojsk najemnych. Ogromne zniszczenia przyniósł potop szwedzki oraz najazd Rakoczego. W 1655 r. miasto i zamek zostały zniszczone. Z 1300 mieszkańców Szydłowa ocalało zaledwie ok. 350. Po tej klęsce miastu nie udało się już podźwignąć. W czasie III wojny północnej w Szydłowie wybuchła zaraza, która zdziesiątkowała miejscową ludność.
W drugiej połowie XVIII w. ziemia mieszczan szydłowskich została zagarnięta przez starostę Macieja Sołtyka. Próbował on także zlikwidować samorząd miejski. W 1777 r. doszło do zbrojnego starcia, w którym uczestniczyło 300 mieszczan i okolicznych chłopów. Starostę poparł w sporze król Stanisław August Poniatowski.
W 1793 r. w mieście pomimo utraty jego znaczenia, powstał sąd ziemski. Po III rozbiorze Szydłów znalazł się w zaborze austriackim. W 1809 r. miasto stało się siedzibą powiatu w Księstwie Warszawskim. Od 1815 r. w zaborze rosyjskim. W 1850 r. powiat szydłowski zlikwidowano i włączono w granice powiatu stopnickiego. W 1869 r. Szydłów utracił prawa miejskie.
W 1929 r. osada miała 2246 mieszkańców, z czego ok. 30% stanowili Żydzi. Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli tutaj getto, w którym przetrzymywanych było około tysiąca osób, zgładzonych później w obozach koncentracyjnych. Szydłów został w znacznym stopniu zniszczony na skutek działań wojennych 1944-1945. W latach powojennych został odbudowany.
[edytuj] Zabytki
- Średniowieczny zespół miejski, zachowane mury obronne z blankami i strzelnicami z XIV w. Z trzech prowadzących do miasta bram zachowała się Brama Krakowska z XIV w., której górne kondygnacje zostały przebudowane w XVI w. w stylu renesansowym.
- Kościół farny pw. Świętego Władysława z XIV w., ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego jako część pokuty za zabójstwo kanonika Marcina Baryczki. Wzniesiono go ok. 1355 r. na miejscu starszego kościoła drewnianego. W 1630 r. świątynia spłonęła w pożarze. Kościół został odbudowany, ale pierwotny kształt przywrócono jedynie prezbiterium. Obok kościoła znajduje się dzwonnica z XVIII w. przebudowana z baszty obronnej. W budowli zachowały się otwory strzelnicze. Niepodal świątyni znajdowała się także gotycka wikarówka, została ona jednak zniszczona w czasie walk w 1944 r. Jej ruiny znajdują się przy murze obronnym na południe do kościoła.
- Gotycki kościół pw. Wszystkich Świętych z przełomu XIV i XV w., przebudowywany w XVI i XVII w. Wewnątrz znajdują się pozostałości gotyckiej polichromii z drugiej połowy XIV w. odkrytej w 1946 r. Przedstawiają one sceny z Nowego Testamentu m.in. Siedem radości Maryi oraz sceny pasyjne. Do wnętrza kościoła prowadzą trzy gotyckie portale.
- Zamek królewski z XIV w., przebudowany w XVI w. Główny budynek zamku usytuowany w jego południowo-zachodniej części jest zrujnowany. Na północ od niego znajduje się tzw. Skarbczyk wzniesiony w XVI w. w miejsce obronnej baszty. Obecnie mieszczą się w nim biblioteka i muzeum. Do wnętrza kompleksu prowadzi brama wjazdowa z początku XVII w. Mury obronne z blankami zostały zrekonstruowane w XX w.
- Ruiny kościoła i szpitala Świętego Ducha z początku XVI w. w dawnym Przedmieściu Opatowskim.
- Późnorenesansowa synagoga z XVI w. Wewnątrz znajduje się zachowany Aron ha-kodesz. Obecnie w synagodze mieści się muzeum z eksponatami związanymi z kulturą żydowską. Są to m.in. przedmioty i księgi religijne.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy i zdjęcia satelitarne
[edytuj] Bibliografia
- "Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski", PWN, Warszawa 1998
- "Turystyczne atrakcje gminy Szydłów", ISBN 83-922366-1-0
Wsie: Brzeziny • Gacki • Grabki Duże • Jabłonica • Korytnica • Kotuszów • Mokre • Osówka • Potok • Potok Rządowy • Rudki • Stary Solec • Szydłów • Wola Żyzna • Wolica • Wymysłów
Siedziba gminy: Szydłów
