Programowanie neurolingwistyczne
Z Wikipedii
Uzasadnienie tej decyzji znajduje się na stronie Wikipedia:Artykuły kontrowersyjne lub na stronie dyskusji.
Jeśli możesz, przeredaguj go zgodnie z zasadami neutralnego punktu widzenia.
Programowanie neurolingwistyczne (ang. neuro-linguistic programming, NLP) – kierunek psychoterapii, zwracający szczególną uwagę na sposób, w jaki powstają i zmieniają się ludzkie wzorce spostrzegania i myślenia. NLP stara się modyfikować wzorce, które prowadzą do życiowej porażki, przy pomocy szerokiej gamy kontrowersyjnych naukowo i etycznie technik, takich jak hipnoza, linia czasu, itp.
Jako kierunek terapeutyczny NLP powstało w latach 70. XX w. w Santa Cruz w Kalifornii. Wówczas lingwista John Grinder i informatyk Richard Bandler zaczęli badać sposoby, dzięki którym trzech terapeutów owego czasu (V. Satir – terapeutka rodzinna, F. Perls – twórca terapii Gestalt, M. Erickson – hipnoterapeuta) osiągało swoje sukcesy. Bandler i Grinder szukali zasad, które czynią pracę z pacjentem efektywną.
Czynnikiem, który miał decydować o sukcesie zdaniem Bandlera i Grindera, okazał się zestaw wzorców komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Bandler i Grinder opracowali zbiór interwencji terapeutycznych, a swoje spostrzeżenia zawarli w książkach opublikowanych w latach 1975-1977: dwutomowym The Structure of Magic oraz składającym się również z dwóch części Patterns of Hipnotic Techniques of Milton H. Erickson. Zdaniem autorów, model przez nich stworzony i dalej rozwijany, może być wykorzystywany do zwiększania efektywności komunikacji, przeprowadzania zmian w terapii, przyspieszania uczenia się i zwiększania radości z życia.
Joseph O'Connor i John Seymour nazywają NLP sztuką podkreślając, że opiera się na twórczej fascynacji ludźmi będących mistrzami w rozmaitych sferach aktywności. Twierdzą nawet, że to zupełny przypadek, iż metoda ta powstała jako gałąź psychoterapii. Wskazują, że w swej istocie NLP to wyrafinowane strategie badania reguł, jakimi kierują się ludzie wybitni, odnoszący sukcesy w różnych dziedzinach i uczenie ich innych.
Zdaniem większości psychologów głównego nurtu, programowanie neurolingwistyczne jest jedną z metod "pseudopsychologicznych", których stosowanie przynosi na dłuższą metę więcej szkód niż pożytku. Metodzie zarzuca się wątłe podstawy teoretyczne, amoralność, krótkotrwałość efektów, arogancję terapeutów, manipulacje, podejście czysto komercyjne, zamknięcie się we własnym świecie oraz stawianie przekonań ponad prawdę.
Spis treści |
[edytuj] Praktyka
Wzorce, umiejętności i techniki odkrywane w procesie NLP (zwanym modelowaniem) mogą być zdaniem zwolenników tego nurtu stosowane w poradnictwie, edukacji, sporcie, polityce i biznesie. Najnowsze modele i procedury uczą umiejętności budowania własnej motywacji, wpływania na własne procesy emocjonalne i myślowe oraz wywierania wpływu na innych.
Niektóre metody NLP:
- Modelowanie, czyli odwzorowywanie w swoim zachowaniu jak największej liczby szczegółów związanych z zachowaniem osoby, której styl działania chcielibyśmy przejąć.
- Metafory pozwalające spojrzeć na rzeczywistość z innego punktu widzenia.
- Trans, czyli hipnoza. Transe są szeroko używane w NLP, zarówno w formie jawnej indukcji, jak i wplatania sugestii w codzienny język (tzw. model Miltona).
- Linia czasu – linia, dzięki której umysł człowieka organizuje w przestrzeni przeszłość oraz przyszłość. Na linii czasu operuje zespół technik, takich jak zmiana historii osobistej, wzmacnianie zasobów, projektowanie przyszłości, future-pacing i inne, które pozwalają dotrzeć do swoich osobistych zasobów oraz przenieść je w przyszłość.
- Swish pattern – metoda tworzenia skojarzeń pomiędzy sytuacją, która wywołuje lęk, a sytuacją, w której ma się poczucie komfortu za pomocą szybkiego przeskakiwania w myślach pomiędzy wyobrażeniami tych dwóch sytuacji. Zdaniem zwolenników NLP metoda ta jest pomocna przy budowaniu pewności siebie, leczeniu lęków.
- Techniki leczenia fobii opierają się na tzw. podwójnej dysocjacji. Pozwala usunąć niemal każdą fobię w ciągu kilkunastu minut.
- Przeramowanie (ang. reframing) – taka zmiana kontekstu wypowiedzi, która nie zmieniając jej logicznej treści zmienia jej sens.
- Zestaw krótkich stwierdzeń/przysłów, takich jak "Mapa nie jest terenem", które lapidarnie podsumowują punkt widzenia NLP na świat.
[edytuj] Argumenty zwolenników
NLP budzi wiele kontrowersji w kręgach zawodowych psychologów. Poniżej argumenty zarówno zwolenników, jak i przeciwników.
Zwolennicy twierdzą:
- NLP jest skuteczne. Na warsztatach NLP dzieją się rzeczy wspaniałe. Ludzie wychodzą z nich oczyszczeni, z wiarą we własne siły, w ludzi i nadzieją na przyszłość.
- Terapia NLP jest o wiele szybsza niż terapia tradycyjnymi metodami. Nawet kilka transów może przynieść efekty porównywalne z wieloletnią klasyczną psychoterapią.
- NLP jest bezkonkurencyjne w dziedzinie leczenia fobii.
- Praktyka jest ważniejsza, niż teoria. Mało kto z nas zna teorię chodzenia, a jednak chodzimy. Znajomość teorii jakiegokolwiek zagadnienia nie jest istotna, o ile efekty są pozytywne. Teoria może być balastem. Niewielkie podstawy teoretyczne NLP są więc raczej jego zaletą.
- Klasyczne szkoły terapii koncentrują pacjenta na jego problemach, tym samym utrwalając je. NLP stara się zwrócić uwagę człowieka na jego cele i na zdrowy stan psychiczny.
- NLP zostało przez klasyczną psychologię wepchnięte do "getta" New Age. Stąd prawie nie prowadzi się badań naukowych z tej dziedziny, a jeśli nawet jakieś powstają, poważne czasopisma ich nie publikują. Trenerzy NLP są zrównywani przez dyplomowanych psychologów z szarlatanami. Nic dziwnego, że NLP nie wypowiada się dobrze o klasycznej psychologii.
[edytuj] Kontrowersje
NLP zarzuca się m.in.:
- Brak skuteczności. Aczkolwiek NLP teoretycznie stawia sobie skuteczność za podstawowy cel i wyznacznik, to skuteczność NLP nie jest poparta wynikami żadnych poważniejszych badań i pojawiają się głosy ludzi rozczarowanych NLP, którzy twierdzą, że NLP cechuje bardzo niska lub żadna skuteczność.
- Wątłe podstawy teoretyczne. Richard Bandler otwarcie demonstrował pogardę dla testowania naukowego hipotez NLP. Twierdził, że NLP to sztuka a nie nauka, więc testowanie jej założeń mija się z celem lub jest niemożliwe. Niektóre założenia NLP były jednak sprawdzane w kontrolowanych eksperymentach. W przypadku tzw. preferowanych modalności sensorycznych okazało się, że żaden z wielu eksperymentów ich istnienia nie potwierdził. Mimo to model ten pozostaje jednym z fundamentów NLP. Jeżeli NLP działa w praktyce, to działa jednak być może pomimo swojego aparatu teoretycznego, a nie dzięki niemu.
- Krótkotrwałość efektów. NLP zmienia u człowieka obraz świata i niego samego. Jest to bardzo cenny efekt i czasem wystarczający do trwałej zmiany, jednak bywa też powierzchowny. Wiara w to, że potrafimy rozwiązać wszystkie swoje problemy nie oznacza, że naprawdę potrafimy to zrobić. Na pewno nam z tą wiarą łatwiej, jeśli jednak nasze problemy mają np. podłoże w niedostatecznych umiejętnościach współżycia społecznego, sama wiara bez treningu tych umiejętności da niewiele i szybko upadnie.
- Amoralność. Niektórzy znani przedstawiciele NLP nie oglądali się na względy etyczne. Prawdopodobnie pierwszym takim przypadkiem był jeden z założycieli NLP Richard Bandler, który wsławił się wieloma ekscesami. Po pewnej libacji narkotykowej został nawet oskarżony o morderstwo, jednak uniewinniono go (proces nie wykazał, który z dwóch podejrzanych popełnił zbrodnię [1]). NLP daje niestety pewne teoretyczne uzasadnienie dla takiej postawy – głosi, że nie da się popełnić błędu, bo "nie ma błędów, są tylko doświadczenia". Tym samym cokolwiek byś nie zrobił, zrobisz dobrze. Jeśli krzywdzisz innych, to nie jest to błąd, jesteś przecież skuteczny, a wszyscy wzbogaciliśmy się o nowe doświadczenie.
- Arogancja. Niektórzy wiodący przedstawiciele NLP tak w Polsce, jak i na świecie, uważani są za megalomanów i egomaniaków. NLP-owcy czasem tak dobrze potrafią przekonać samych siebie metodami NLP o słuszności swoich działań i wbić się w taką pewność siebie, że na otoczeniu robią, słusznie lub nie, wrażenie aroganckich.
- Manipulacje. NLP z zasady próbuje zmienić przekonania człowieka o jego przeszłości i otaczającym świecie. Może to zostać wykorzystane w celach terapeutycznych, może też służyć manipulacji psychologicznej. Niestety wiele osób używa NLP w tym drugim celu. Model Miltona na przykład jest wszechobecny w języku reklamowym. Elementy NLP wykorzystują też korporacje bazujące na sieci akwizytorów, takie jak np. Amway.
- Komercjalizacja. Dyplomy praktyków NLP są wydawane tylko po ukończeniu płatnego kursu. Można zostać terapeutą NLP po prostu płacąc pieniądze za kurs, bez konieczności zdawania egzaminów, czy kończenia studiów psychologicznych.
- Zamknięcie się we własnym świecie. NLP tworzy własne terminy na rzeczy powszechnie znane (np. "taniec" to relacje międzyludzkie, "metamodel" to zadawanie wnikliwych pytań, "modalności sensoryczne" to zmysły, itp.). Używane definicje mają często formę raczej niezbyt jasnych metafor, np. "NLP to studium efektywności i model sposobu, w jaki ludzie organizują swoje doświadczenie." (Joseph O'Connor, John Seymour). NLP wykazuje czasem pogardę dla klasycznych szkół psychoterapii, nie sprawdzając przy tym własnych metod w kontrolowanych eksperymentach.
- Stawianie przekonań ponad prawdę. NLP zakłada, że prawda to z definicji to, co działa w praktyce. Nie każdy zgadza się z tym założeniem, że rzeczywistość obiektywna nie istnieje, a liczy się tylko to, co każdy sobie na jej temat wyobraża.
[edytuj] Polecana literatura
- O'Connor, J., Seymour J. (1998). NLP. Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego. Poznań: Zysk i S-ka.
- Wypler, W. (2004) Zmiany w obrazie siebie u uczestników treningu Programowania Neurolingwistycznego. Studia Psychologica, 5, 177-185.
- O'Connor J., Prior R. (1995) /Polskie wydanie 2002/ NLP i skuteczne sprzedawanie.
- O'Connor J.,Seymour J. (1994) /Polskie wydanie 1998/ NLP Szkolenie menedżerów i trenerów.
