Neuropsychologia

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Neuropsychologia - dziedzina teoretyczna i praktyczna zajmująca się badaniem i opisywaniem związków zachodzących między tkanką nerwową a funkcjami poznawczymi. Jest to nauka z pogranicza medycyny i psychologii.

Spis treści

1 Początki neuropsychologii
2 Dwie główne formy neuropsychologii
3 Neuropsychologia a psychologia w ogóle
4 Klasyczni badacze neuropsychologii:

[edytuj] Początki neuropsychologii

Początki neuropsychologii można znaleźć w XIX wieku, kiedy to wraz z rozwojem neurologii zaczęły pojawiać się opisy różnych przypadków klinicznych, w jakich uszkodzenie mózgu prowadziło do zmian w zachowaniu. Najprościej jest powiedzieć, iż poszukiwano miejsc w mózgu związanych z danymi funkcjami umysłowymi. Formalnie neuropsychologia rozwinęła się wówczas, kiedy psychologia wypracowała psychometryczne sposoby badania (tzw. testy). Znajomość literatury klinicznej i umiejętne posługiwanie się różnorakimi, specjalnie opracowanymi testami neuropsychologicznymi pozwalało na domniemanie lokalizacji uszkodzenia w mózgu na podstawie objawów przejawianych przez pacjenta. Procedura taka była bardzo pomocna dla neurochirurgów, którzy dzięki tym informacjom wiedzieli, gdzie mają szukać podczas zabiegu, jak go zaplanować, a dzięki temu pacjent był mniej narażony na rozległość i komplikacje operacji. Kiedy jednak wprowadzono tomografy komputerowe, wyparły one neuropsychologów w opiniowaniu o miejscu uszkodzenia.

[edytuj] Dwie główne formy neuropsychologii

Aktualnie neuropsychologia kliniczna jest nauką stosowaną, wykorzystywaną do diagnostyki zdolności intelektualnych, myślenia abstrakcyjnego, osobowości, procesów poznawczych i stanu emocjonalnego osób z zaburzeniami układu nerwowego, opiniodastwa i orzecznictwa w tym zakresie (dla potrzeb lekarzy prowadzących danego pacjenta, dla ZUS, dla sądów itp.), a także do prowadzenia rehabilitacji/terapii procesów poznawczych, które uległy zakłóceniu w wyniku uszkodzenia mózgu (zaburzeń uwagi, pamięci, mowy).

Wraz z rozwojem psychologii poznawczej, opracowano testy neuropsychologiczne pozwalające badać poszczególne procesy poznawcze (np. pamięć krótkotrwałą, pamięć logiczną, uwagę) u pacjentów neurologicznych w pojedynczych przypadkach, jak też i grupowo, tj. porównując wyniki wielu pacjentów z podobnym zaburzeniem do wyników uzyskanych od osób zdrowych. Tym samym uzyskano możliwość weryfikacji teorii psychologicznych. Powstała w ten sposób neuropsychologia poznawcza jest raczej nauką "akademicką", gdzie po przez badanie skutków uszkodzeń mózgu, zmierza się do weryfikacji często bardzo szczegółowych koncepcji opisujących funkcjonowanie poszczególnych procesów poznawczych i ich wzajemnych interakcji.

Tak więc, neuropsycholog kliniczny może powiedzieć, że dany pacjent cierpi na afazję, ponieważ w wyniku np. udaru mózgu uległo uszkodzeniu takie to a takie miejsce w mózgu, zaś neuropsycholog poznwaczy byłby bardziej skłonny powiedzieć, że pacjent ten cierpi na afazję, ponieważ takie to a takie procesy poznawcze uległy zakłóceniu, uniemożliwiając normalne przetwarzanie/generowanie informacji werbalnych.

Tak złożona funkcja jaką jest mowa (odbierana i nadawana) okazuje się być powiązana z wieloma zdolnościami: (odkodowywaniem dźwięków mowy, syntezą wyrazów z poszczególnych głosek, rozszyfrowywaniem znaczenia słów a następnie całego komunikatu, skojarzenia komunikatu z zasobem wiedzy, motywem do udzielenia odpowiedzi, odpowiednim stanem pobudzenia umożliwiającym proces myślenia, zdolnością sformułowania odpowiedzi przy wykorzystaniu wszystkich części mowy, podziałem zaplanowanego komunikatu na wyrazy, sylaby, głoski, nadawaniem mowy). Brak sprawności różnych elementów tego układu funkcjonalnego będzie skutkowało różnymi deficytami w zachowaniu człowieka - w powyższym przypadku afazją

UWAGA: Powyżej zamieszczony został jedynie przykład. Co do funkcji zaangażowanych w mówienie nie ma zgody wśród badaczy.

[edytuj] Neuropsychologia a psychologia w ogóle

Neuropsychologia zweryfikowała i rozwinęła wiele koncepcji psychologii poznawczej, chociażby w zakresie pamięci, wykazując, że tzw. pamięć długotrwała nie jest jednolita i dzieli się na różne, względnie niezależne systemy anatomiczno-funkcjonalne. Zgodnie z taksonomią zaproponowaną w latach 80 XX wieku przez Larry Squiera, wyodrębnia się:

pamięć deklaratywną, czyli pamięć faktów (p. semantyczna) i zdarzeń (p. epizodyczna), które to zasoby pamięciowe mogą być dowolnie przypominane i są one dostępne świadomości; związaną z przyśrodkowymi częściami płatów skroniowych (hipokamp, kora śródwęchowa),
pamięć niedeklaratywną, złożoną z wielu różnych podsystemów, takich jak np.:
- pamięć proceduralna (uczenie się umiejętności poznawczych, percepcyjnych i motorycznych po przez stopniowe nabywanie wprawy, związana z jądrami podstawy i móżdżkiem),
- zjawisko torowania (ang. priming, związane z korą mózgową),
- warunkowanie klasyczne (związane z odruchami rdzeniowymi),
- warunkowanie reakcji emocjonalnych (związane z amygdalą) itd.

Obecnie obok "czystej" neuropsychologii klinicznej, czy poznawczej, naukowcy z tego zakresu specjalizują się także w zagadnieniach rozwoju (neuropsychologia rozwojowa), lingwistyki (neurolingwistyka), jak również posługują się metodami obrazowania mózgu i metodami obliczeniowymi, współtworząc razem z neurobiologami tzw. cognitive neuroscience.