ტაჯიკეთი

ვიკიპედიიდან

ტაჯიკეთი

ტაჯიკეთის დროშა ტაჯიკეთის გერბი
დევიზი: (არ აქვს)
სახელმწიფო ენა	ტაჯიკური
დედაქალაქი	დუშანბე
პრეზიდენტი	ემომალი რახმონოვი
პრემიერ-მინისტრი	აკილ აკილოვი
ფართობი  - ხმელეთი  - % წყალი	სიდიდით 92-ე 143,100 კვ.კმ 0,3%
მოსახლეობა - რაოდენობა - სიმჭიდროვე	სიდიდით 95-ე 6,863,700 48/km²
დამოუკიდებლობა  - თარიღი	სსრკ-დან 9 სექტემბერი 1991
ვალუტა	სომონი
დროის ზონა	დზკ +5
სახელმწიფო ჰიმნი	”სურუდი მილი”
ინტერნეტის დომენი	.tj
სატელეფონო კოდი	992

სექციების სია 1 სახელწოდება 2 გეოგრაფია 3 სახელმწიფო 4 ტერიტორიული მოწყობა 5 დემოგრაფია 6 ეკონომიკა 7 უახლესი ისტორია 8 კულტურა

[რედაქტირება] სახელწოდება

• ოფიციალური: ტაჯიკეთის რესპუბლიკა.
• ეროვნული: Тоҷикистон / تاجکستان; Jumhurii Tojikiston.
• ეტიმოლოგია: სახელწოდება სავარაუდოდ თურქული tasi-საგან უნდა მომდინარეობდეს, რაც ”მუსლიმს” ნიშნავს.

[რედაქტირება] გეოგრაფია

ქვეყანა მდებარეობს ცენტრალურ აზიაში. იგი ესაზღვრება ჩინეთს, ავღანეთს, უზბეკეთს და ყირგიზეთს. ფართობი 143.100 კვ.კმ-ს შეადგენს, რომლის დიდი ნაწილი მთებს უკავია, მათ შორის ტიანშანს. ტერიტორიის ნახევარი 3 ათას მეტრზე მაღლა მდებარეობს. ტაჯიკეთის საზღვარი ავღანეთთან გადის ამუ-დარიასა და ფიანჯზე.

[რედაქტირება] სახელმწიფო

• სახელმწიფო სისტემა - რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი ე. რახმონოვი (1994 წლიდან).
• საკანონმდებლო ორგანო - ორპალატიანი პარლამენტი (63+33 წევრი).

[რედაქტირება] ტერიტორიული მოწყობა

ტაჯიკეთის ადმინისტრაციული ერთეულებია - 3 ოლქი (viloyat - ხატლონის, სოგდის, კაროტეგინის) და 1 ავტონომიური ოლქი (viloyati mukhtor – მთიანი ბადახშანი). გარდა ამისა, დედაქალაქ დუშამბეს დაქვემდებარებაშია საკმაოდ ვრცელი ტერიტორია ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში.

[რედაქტირება] დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 6.863 ათასი (2003), მათ შორის 65% ტაჯიკი, 25% უზბეკი, 3,5% რუსი.
• სახელმწიფო ენა - ტაჯიკური. სხვა ენები - რუსული.
• რელიგია - ისლამი.
• დედაქალაქი - დუშანბე (590 ათასი), დიდი ქალაქები - ხუჯანდი (ყოფ. ლენინაბადი, 156), კულობი (ყოფ. კულიაბი, 82), კურგონტეპა (ყოფ. კურგან-ტიუბე, 63), უროტეპა (ყოფ. ურა-ტიუბე, 54).

[რედაქტირება] ეკონომიკა

ტაჯიკეთი ერთ-ერთი უღარიბესი ქვეყანაა არა მარტო დსთ-ს სივრცეში, არამედ მსოფლიოში. მისი მთავარი რესურსებია: ჰიდროენერგია, ნავთობის მცირე მარაგი, ურანი, ვერცხლისწყალი, მურა ქვანახშირი, ტყვია, თუთია, ვოლფრამი, ვერცხლი, ოქრო. შემოსავლების წყაროა საექსპორტო პროდუქტები - ბამბა, კვების პროდუქტები, ხილ-ბოსტნეული, ლითონები. ეროვნული ვალუტა - სომონი;

[რედაქტირება] უახლესი ისტორია

1991 წელს გამოაცხადა დამოუკიდებლობა. 1991-1993 წლებში რეგიონულ კლანურ დაჯგუფებებს შორის გაჩაღდა მძაფრი პოლიტიკური დაპირისპირება, რაც სამოქალაქო ომში გადაიზარდა. 1997 წელს ცეცხლი შეწყვეტილ იქნა, რამაც 1999 წელს არჩევნების ჩატარება გახადა შესაძლებელი. ქვეყნის სამხრეთ საზღვრებს რუსეთის ჯარი იცავს, რომელიც ამგვარად ანეიტრალებს ავღანეთიდან შუა აზიის რეგიონში ისლამური ფუნდამენტალიზმის გავრცელების საფრთხეს. 2001 წლის 11 სექტემბრის მოვლენების შემდეგ ტაჯიკეთის ტერიტორიაზე აშშ-ს ბაზა განლაგდა.

[რედაქტირება] კულტურა

ტაჯიკეთი კულტურის თვალსაზრისით მჭიდროდაა დაკავშირებული უზბეკეთთან, ირანთან და რეგიონის სხვა ქვეყნებთან. ცნობილია შუა საუკუნეების ბევრი ტაჯიკი მოღვაწე, მწერალი თუ მეცნიერი, რომლებიც ირანულ კულტურულ სამყაროსთან ასოცირდება (ომარ ხაიამი, იბნ-სინა და სხვა). საბჭოთა ეპოქაში რეგიონის ეთნოკულტურული თავისებურებების გაუთვალისწინებლად ეროვნულ რესპუბლიკებს შორის საზღვრების ხელოვნურმა დაწესებამ ეს ერთიანობა დაარღვია. ამ ეპოქიდან ცნობილია ტაჯიკური თეატრი და რამდენიმე ნოველისტი.

დსთ–ს ქვეყნები

აზერბაიჯანი | ბელარუსი | თურქმენეთი | მოლდოვა | საქართველო | რუსეთი | სომხეთი | ტაჯიკეთი | უზბეკეთი | უკრაინა | ყაზახეთი | ყირგიზეთი