Κάρολος Λινναίος
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Κάρολος Λινναίος (Carl Linnaeus), γνωστός και ως Carl von Linné, μετά τον τίτλο ευγενείας που του απένειμε ο βασιλιάς της Σουηδίας, (23 Μαΐου 1707 - 10 Ιανουαρίου 1778), ήταν ο Σουηδός βοτανολόγος που έβαλε τα θεμέλια για τη δημιουργία του σύγχρονου μοντέλου της ταξινομίας. Θεωρείται επίσης πατέρας της σύγχρονης οικολογίας (δείτε Ιστορία της οικολογίας).
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Βιογραφία
Ο Κάρολος Λινναίος γεννήθηκε στην Råshult, στην επαρχία του Småland της νότιας Σουηδίας. Όπως ο πατέρας του και ο παππούς του απο την πλευρά της μητέρας του, ο Λινναίος προοριζόταν να γίνει κληρικός, αλλά αυτό δεν τον ενθουσίαζε. Το ενδιαφέρον του για την βοτανική εντυπωσίασε έναν φυσικό απο την πόλη του, ο οποίος τον οδήγησε να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Lund, και να πάρει μεταγραφή για το Πανεπιστήμιο της Ουπσάλα ένα χρόνο αργότερα.
Το διάστημα εκείνο ο Λινναίος απέδειξε οτι στο στήμονα του άνθους και στον ύπερο των λουλουδιών βρίσκεται η αρχή για την ταξινόμηση των φυτών, και έγραψε μια σύντομη εργασία που του χάρισε τη θέση του αναπληρωτή καθηγητή.
Το 1732 η Ακαδημία των Επιστημών της Ουπσάλα χρηματοδότησε την εκστρατεία του για την εξερεύνηση της, άγνωστης ως τότε, Λαπωνίας. Τα αποτελέσματα αυτής της εκτρατείας εκδόθηκαν το 1737 με τον τίτλο Flora Laponica.
Στη συνέχεια ο Λινναίος επέστρεψε στην Ευρώπη. Στην Ολλανδία συνάντησε τον Jan Frederik Gronovius και του έδειξε δείγματα της εργασίας του πάνω στην ταξινομία, the Systema Naturae. Στο σύστημα αυτό, οι δύσχρηστες περιγραφές που κυρίως χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή, όπως π.χ. "physalis amno ramosissime ramis angulosis glabris foliis dentoserratis", αντικαταστάθηκαν από τα ακριβή και πιο οικεία ονόματα που φανέρωναν το γένος των ειδών, και είχαν την εξής μορφή Physalis angulata. Οι κατηγορίες των ειδών διατυπώθηκαν με απλό και εύτακτο τρόπο. Αν και το σύστημα που είναι τώρα γνωστό ως διώνυμη ονοματολογία αναπτύχθηκε από τους αδερφούς Bauhin (βλέπε Gaspard Bauhin και Johann Bauhin) περίπου 200 χρόνια νωρίτερα, μπορούμε να πούμε ότι ο Λινναίος διέδωσε τη χρήση του μέσα στην επιστημονική κοινότητα.
Ο Λινναίος ονόμαζε τις κατηγορίες ειδών κατά τρόπο που του φαινόταν ότι συμβάδιζε με την κοινή λογική. Για παράδειγμα, το ανθρώπινο είδος ήταν Homo sapiens (βλέπε λογική), αλλά επίσης περιέγραψε και ένα δεύτερο ανθρώπινο είδος, τους Homo troglodytes ("ανθρώπους των σπηλαίων", με το οποίο εννοούσε τον χιμπατζή που πλέον κατατάσσεται σε διαφορετικό είδος, ως Pan troglodytes).
Η ομάδα των "θηλαστικών" ονομάστηκε έτσι από τους μαστικούς αδένες, επειδή ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά των θηλαστικών είναι το γεγονός ότι θηλάζουν τα μικρά τους. Από όλα τα χαρακτηριστικά των θηλαστικών, ο Λινναίος πιθανόν επέλεξε αυτό επειδή πίστευε στη σπουδαιότητα της φυσικής μητρότητας. Ήταν εναντίον της πρακτικής της τροφού, και υποστήριζε πως ακόμα και οι αριστοκρατικές γυναίκες έπρεπε να φροντίζουν τα ίδια τους τα παιδιά.
Το 1739 ο Λινναίος παντρεύεται την Σάρα Μορέα, κόρη ενός φυσικού. Δύο χρόνια αργότερα κέρδισε τη θέση της Ιατρικής στην Ουπσάλα, που την αντάλλαξε σύντομα για τη θέση της Βοτανικής. Συνέχισε να ασχολείται με τις ταξινομήσεις του, επεκτείνοντάς τις στο βασίλειο των ζώων και στο βασίλειο των μετάλλευμάτων. Αυτό μπορεί να φαίνεται περίεργο, αλλά η θεωρία της εξέλιξης δεν είχε ακόμη διατυπωθεί και ο Λουθηρανός Λινναίος θα είχε τρομοκρατηθεί από μια τέτοια θεωρία. Ο Λινναίος έκανε απλώς μια απόπειρα κατηγοριοποίησης των στοιχείων του φυσικού κόσμου.
Ο Σουηδός βασιλιάς, Adolf Fredrik, έδωσε τίτλο ευγενείας στον Λινναίο το 1757, και όταν το ανακτοβούλιο κατοχύρωσε τον τίτλο ευγενείας του, ο Λινναίος άρχισε να χρησιμοποιεί το επώνυμο von Linné, ενώ αργότερα υπέγραφε απλώς ως Carl Linné. Ο πατέρας του, αν και είχε γεννηθεί με το όνομα Nils Ingemarsson, είχε υιοθετήσει το λατινικό επώνυμο Λινναίος (Linnaeus) καθώς ταίριαζε περισσότερο σε έναν άνθρωπο του κλήρου κατά την εγγραφή του στο Πανεπιστήμιο Lund . Το όνομα προερχόταν από το δέντρο γλυκολεμονιά (lime). [1].
[Επεξεργασία] Η ταξινομία του Λινναίου
Αν και οι ταξινομιστές σε όλους σχεδόν τους κλάδους της βιολογίας, είναι εξοικειωμένοι με το έργο του Κάρολου Λινναίου, η συνεισφορά του στην ταξινομία είναι μεγαλύτερη από την απλή επιστημονική ονοματοδοσία σε πολλά από τα φυτά και τα ζώα του κόσμου. Κατά τον 18ο αιώνα, οπότε και συντελέστηκε μια μεγάλη επέκταση της γνώσης της φυσικής ιστορίας, ο Λινναίος ανέπτυξε το σύστημα της επιστημονικής ταξινόμησης που χρησιμοποιείται πλέον ευρέως στις βιολογικές επιστήμες και που είναι γνωστό ως Ταξινομία του Λινναίου.
Το σύστημα του Λινναίου ταξινομεί τους ζωντανούς οργανισμούς ιεραρχικά, ξεκινώντας απο δύο Βασίλεια. Τα Βασίλεια χωρίζονται σε κλάσεις και μετά σε τάξεις, οικογένειες, γένη και είδη. Αργότερα προστέθηκαν μερικά ακόμα επίπεδα, με σημαντικότερο το φύλο αλλά και υποκατηγορίες μεταξύ των βασιλείων και των κλάσεων. Η ομαδοποίηση των οργανισμών σε κάποιο επίπεδο ονομάζεται πλέον taxa (singular: taxon) ή taxonomic groups.
Οι κατηγοριοποιήσεις του βασίζονταν στην ύπαρξη κοινών φυσικών χαρακτηριστικών. Αν και οι ίδιες οι κατηγοριοποιήσεις έχουν αλλάξει αρκετά από την εποχή του Λινναίου, καθώς και οι αρχές που τις διέπουν, σε αυτόν αποδίδεται η καθιέρωση της ιδέας μιας ιεραρχικής δομής ταξινόμησης, βασισμένης σε ορατά χαρακτηριστικά.
Ο Λινναίος ήταν επίσης πρωτοπόρος στον ορισμό της (αμφιλεγόμενης) έννοιας της "φυλής". Πρότεινε στην κατηγορία Homo sapiens, την κατανομή τεσσάρων υποκατηγοριών. Αυτές οι κατηγορίες, Americanus, Asiaticus, Africanus, και Europeanus, βασίζονταν αρχικά στον τόπο καταγωγής, και μετά στο χρώμα του δέρματος. Τα μέλη κάθε φυλής είχαν κάποια υποτιθέμενα χαρακτηριστικά. Οι ιθαγενείς της Αμερικής ήταν κοκκινωποί, πεισματάρηδες και θύμωναν εύκολα. Οι Αφρικάνοι ήταν μαύροι, χαλαροί και αμελείς. Οι Ασιάτες ήταν κιτρινωποί, πλεονέκτες και αφηρημένοι. Οι Ευρωπαίοι ήταν λευκοί, ευγενείς και εφευρετικοί. Είναι φανερό ότι τα χαρακτηριστικά που απέδιδε ο Λινναίος στις φυλές ήταν διαστρεβλωμένα υπέρ των Ευρωπαίων. Εν καιρώ, αυτή η κατηγοριοποίηση οδήγησε σε μια φυλετική ιεραρχία, στην κορυφή της οποίας ήταν οι Ευρωπαίοι.
[Επεξεργασία] Άλλες διακρίσεις
- Ο Λινναίος ήταν ένας από τους καλύτερους συγγραφείς πεζογραφίας στα Σουηδικά.Τα ταξιδιωτικά του ημερολόγια περιέχουν ουσιώδεις σημειώσεις σχετικά με οτιδήποτε ενδιαφέρον συναντούσε, και όχι μόνο για τα φυτά. Δεν έγραφε απλώς από προσωπικό ενδιαφέρον, αλλά ως ανταποκριτής για το επιστημονικό και πολιτικό κοινό του διαφωτισμού. Το ταξίδι του στη Λαπωνία είναι αξιοσημείωτο για τα εξωτικά και περιπετειώδη επεισόδια. Επίσης, συνέγραψε μια σειρά διαλέξεων με απλές οδηγίες σχετικά με το σεξ, που δημοσιεύθηκαν με τον τίτλο "Om sättet att tillhopa gå".
- Ο αυθεντικός βοτανικός κήπος του Λινναίου υπάρχει ακόμα στην Ουπσάλα.
- Ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τα σύμβολα ♂ - (shield and arrow) Mars και ♀ - (hand mirror) Venus ως σύμβολα για το αρσενικό και το θηλυκό.
- Ο Λινναίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της κλίμακας Κελσίου (που τότε ονομαζόταν Centigrade). Ο Anders Celsius είχε προτείνει να χρησιμοποιείται το 0 ως σημείο βρασμού του νερού, και το 100 ως σημείο ψύξης. Ο Λινναίος αντέστρεψε τα δύο σημεία και διαμόρφωσε την κλίμακα στη μορφή που είναι γνωστή σήμερα. [2].
- Ο Λινναίος απεικονίζεται στο χαρτονόμισμα των 100 της Σουηδικής κορώνας [3].
- Ο Λινναίος ήταν ένας απο τους ιδρυτές της Royal Swedish Academy of Sciences.
- Ο Λινναίος είναι ο μόνος άνθρωπος που εθιμοτυπικά αναφέρεται μόνο με το αρχίγραμμα του ονόματός του. Στη βοτανική, το όνομα (συχνά μερικώς συντετμημένο) του ατόμου που περιέγραψε ένα είδος ακολουθεί αμέσως μετά την επιστημονική ονομασία του είδους αυτού: Cocos nucifera L. είναι η πλήρης ονομασία της καρύδας, και το αρχικό "L." αναφέρεται στον Κάρολο Λινναίο.
- Ο Λινναίος ήταν γνωστός και για τις ικανότητές του στην κοινωνική συναναστροφή. Ο Karlfeldt είπε για αυτόν ότι "han talte med bönder på bönders vis, och med lärde män på latin" [μιλούσε στους χωρικούς όπως οι χωρικοί, και στους μορφωμένους ανθρώπους στα Λατινικά].
- Δημιούργησε το "Petal Time Clock". Ανακάλυψε ότι διαφορετικά είδη λουλουδιών ανοίγουν τα άνθη τους σε διαφορετικές ώρες κάθε μέρα. Για παράδειγμα, το φυτό hawk's beard, ανοίγει τα λουλούδια του στις 6:30 π.μ., ενώ άλλα είδη, τα hawkbit, δεν ανοίγουν τα λουλούδια τους πριν τις 7 π.μ. Μετά από πολλές έρευνες πάνω σε αυτό, κατέληξε σύντομα στη σκέψη πως κάποιος μπορεί να ξέρει τι ώρα είναι απλώς κοιτώντας τα λουλούδια στον κήπο του. Αυτή η μέθοδος δεν είχε την ανάλογη επιτυχία.
[Επεξεργασία] Δείτε επίσης
- Κάρολος Λινναίος ο Νεότερος. Ο γιος του Λινναίου, που ονομαζόταν επίσης Κάρολος Λινναίος και ήταν και αυτός βοτανολόγος, συνήθως αναφέρεται με το filius (υϊός) (σε συντομογραφία "L. f.") ώστε να ξεχωρίζεται από τον διάσημο πατέρα του.
- Linnean Society of London
- Linnaeus Arboretum
- Daniel Solander
- Jonas C. Dryander
- Pehr Kalm
- Carl Peter Thunberg
- Frederik Hasselquist
- Peter Artedi
[Επεξεργασία] Εξωτερικοί συνδέσμοι
- Linnaeus Botanical Garden
- Βιογραφία στο Τμήμα Συστηματικής Βοτανικής του Πανεπιστημίου της Ουπσάλα.
- Βιογραφία στην The Linnean Society of London
- Βιογραφία στο Μουσείο Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια
- Κατάλογος αρκετών ειδών σκαθαριών που ανακαλυφθηκαν από τον Λινναίο Carolus Linnaeus
