Carl von Linné
De Wikipedia, le encyclopedia libere
Require revision linguistic
Pro iste articulo esseva facite un requesta pro revision linguistic. Si tu trova mal grammatica, orthographia o stilo, nos te invita a meliorar le articulo e a rescinder postea iste etiquetta.
Pictura per Alexander Roslin
Ante 300 annos le famose biologo svedese Carl von Linné nasceva e certo ille essera rememorate in multe manieras in le anno 2007. Internet es plen de articulos interessante in multe linguas re Linné, p.ex. http://www.linnaeus2007.se/ http://www.linneuppsala.se/
Carl von Linné 1707-1778, "Le Rege del Flores". (ante le innobilimento in 1757 Carl (o Carolus) Nilsson Linnæus. Ille esseva un botanico e zoologo svedese active al Universitate de Uppsala durante le 18-ve seculo.
[modificar] Biographia
Carl Linnæus nasceva le 13 de maio 1707¹ in le ferma Råshult del pastor adjutante del parochia Stenbrohult, Provincia Småland). Ille maritava in 1739 Sara Elisabth Moræa ab Falun, Provincia Dalecarlia. In le ferma Sveden, foras de Falun, le casa nuptial de Linné ancora hodie existe. Le copula recipeva septe infantes (i.a. Carl von Linné junior). Le filio habeva nulle infantes e dunque il non ha descendentes hodie qui porta le nomine Linné. Ma multe descendentes del filias existe. Ille moriva le 10 de januario 1778 in Uppsala, [[Provincia Uppland]]. Quando ille moriva le rege, Gustav III, annunciava al parlamento que isto esseva un grande perdita del pais. Su fama esseva mundial e ille esseva interrate in le Cathedral de Uppsala. Lege in anglese:[[1]].
¹Le data del nascentia de Linné esseva le 23 de maio secundo le calendario gregorian, le 12 de maio secundo le calendario julian e le 13 de maio secundo le calendario svedese que alora esseva usate.
[modificar] Le familia in Stenbrohult
Ille esseva le filio le plus vetule del parocho futur de Stenbrohult, Nicolaus (Nils) Ingemarsson Linnæus (1674- 1748) e Christina Brodersonia (1688-1733). Le patre adoptava le nomine patronymic a causa de un arbore tutelari, un tilia gigante. Tilia es "lind" in svedese e duo oncles maternal previemente habeva adoptate le nomine Tiliander. In le estate 1709 le familia se installava in le casa del pastor de Stenbrohult ubi le affection de Linné al natura se eveliava. Le patre tamben habeva le mesme affection e esseva multo interessate de botanica, e lor contactos sovente se occupava del cura del jardin, que esseva un del plus melior del provincia. Lor relation esseva calide e familiar. Le patre poteva esser impatiente ma il esseva dicite que ”ille tosto mutesceva quando on le dava un flor in su mano”. Carl dice un vice re le jardin, que continava multitides de plantas estranier, que illo “con le lacto maternal inflammava mi anima con amor inexhaustibile pro le herbas”.
Pois que e su patre e su granpatre maternal, le parocho in Stenbrohult, Samuel Brodersonius, esseva prestres le familia sperava que tamben Carl esserea un prestre, ma ille non demonstrava alcun interesse grande pro isto. Tamen il non pare que ille esseva negative al religion. Ille sovente scribe in su diarios que ille durante su viages habeva participate in le missa grande in le ecclesia local, e in su libros sovente se trova citatos del Biblia.
[modificar] Problemas scholar
Ille comenciava le schola in Växjö 1717 ma su interesse pro le natura tamben le impediva in le labor del schola. Dunque ille sovente se absentava del classe sin jurisdiction pro studiar plantas e a causa de isto ille esseva appellate "Parve botanicus". Al fin le professores scribeva un lettera al patre consternate ubi illes recommendava Carl pro "un mesterio manual, pois que ille con le libro poteva facer nihil". Tamen ille a tempore debite finiva le schola e apprendeva latino multo ben. Iste lingua ille sempre usava. Forsan un consolation incoragiante pro certe scholares hodierne.
[modificar] Finalmente studios appreciate
Su interesse in botanica imponeva multo a un medico in le urbe vicin Växjö, qui opinava que un education in medicina (alora = scientia natural) esserea multo apte pro Carl, e in augusto 1727 ille poteva vader a Lund pro studios universitari. Ibi ille recipeva Kilian Stobæus como benefactor e professor. Post un anno ille partiva a Uppsala que alora habeva un reputation melior in scientias natural. Ibi ille recipeva instruction per Olof Celsius patre e Olof Rudbeck filio e deveniva un amico del ichtyologo Peter Artedi. Il esseva dicite que Linné esseva un persona multo sociabile e il esseva facile communicar con ille. Isto esseva multo importante specialmente pro su possibilitates laborar in le estraniero. In 1729 ille scribeva su prime articulo academic, naturalmente in latino, le predecessor de interlingua, ”Præludia sponsaliorum plantarum”, (An Prologo del Nuptias del Plantas). Le formulationes del vita sexual del plantas in iste libro esseva un choc pro multe personas in ille tempore quando on non mesmo debeva mentionar tal parolas.
[modificar] Le viages in Svedia
Carl Linnaeus viagiava a plure partes de Svedia e faceva notas multo minutiose. Ille recipeva supporto economic pro iste viages. Post le guerras in le initio del seculo (Karl XII) le pais esseva povre e il esseva importante trovar nove ressources natural. Alcun del plus reputate viages es le sequentes:
- Le viage multo incommode a Lapponia 1732, le parte le plus del nord de Svedia, que alora esseva quasi incognite. Ille cavalcava sol, 5000 km, durante cinque menses. Un resultato del viage esseva Flora lapponica publicate in 1737 (in Nederland).
- Le viage a Dalecarlia 1734 insimul con dece studentes voluntari. Alora ille incontrava su sposa futur, Sara Lisa Moraea e desirava maritar se. Ma le patre de illa exigeva que Carl primo debeva haber un doctorato assi que ille poteva sustener un familia. In le universitates svedese il non esseva possibile reciper un doctorato in medicina e dunque ille debeva vader al estraniero.
- Le viage a Öland e Gotland (le insulas in le Mar Baltica)1741, post el retorna ab Nederland. Ille cavalcava durante iste viage e ille demonstrava grande interesse tamben pro petras runic.
- Le viage a Västergötland 1746
- Le viage a Scania 1749 Su grande reputation nunc faceva que ille poteva viagiar con cavallo e vehiculo. Durante iste viage ille de novo videva su amate urbe de nascentia Stenbrohult.
[modificar] Le viage a Nederland
1735 ille vadeva a Nederland insimul con un camerada de studios. Le patre del camerada financiava le viage costose. Carl esseva satis famose post le viage a Lapponia, e su contraprestation esseva adjutar e consiliar le camerada. Illes vadeva a Hardervijk que alora habeva le reputation promulgar examines in curte tempore. Carl esseva multo ben preparate e habeva plure manuscriptos preste pro impression. Dunque ille recipeva su doctorato in medicina solmente poc dies post le arrivata. Ille disputeva sur un these re malaria ubi ille associava le maladia con le grado de argilla in aqua potabile! Pois que ille esseva un persona multo sociabile ille facilemente creava contactos con personas importante e le senator de Leyden, Dr Johan Fredrich Gronovius, le supportava e editava Systema naturae, su obra revolutionari. Un altere persona importante esseva le director del Compania del Indias Oriental, Georg Clifford, e ille offereva Linnaeus laborar in su grande jardin botanic. Su economia nunc esseva multo bon e Clifford tamben financiava un viage a Oxford in Anglaterra. Malgrado le vita luxuose in Nederland ille esseva malade (i.a. malaria cholera) e desirava retornar a Svedia e Sara Lisa. Ille viagiava via Paris ubi ille remaneva un mense e tamben ibi ille esseva offerate empleos significante. Post tres annos e medie ille arrivava a Svedia le 28 de junio 1738.
[modificar] Systema naturae
Le prime edition habeva solmente 11 paginas ma illo esseva developpate successivemente e le ultime edition in 1770 habeva 3000 paginas. Su obra ancora hodie es le fundo del taxonomia moderne pro tote vita. In illo ille introduceva un nove systema natural con tres regnos, plantas, animales e petras (=minerales, e secundo le parentato mutual le plantas e le animales esseva gruppate in classes, ordines, familias, generes e species que ancora hodie es usate. Specialmente le ordination del plantas attraheva attention intense, e tamben opposition de certe scientistas, ma finalmente illo esseva acceptate. Ille introduceva le systema sexual, i.e. le classification del plantas secundo lor sexo e partes de fertilisation; stamines e pistillos. Plantas sin stamines e pistillos es cryptogamos e illos que los ha es phanerogamos. Secundo le numero e arrangiamento del stamines il ha 23 classes. Le classe 24 es le cryptogamos. Secundo le numero del pistillos il ha ordines e le ordines es dividite in generes e le generes in species.e, in certe casos, un nomine de variante. Isto es un maniera facile ma hodie on tamben usa ADN (acido desoxyribonucleic) pro lor classification, lo que in plure casos ha modificate le ordination. Ille tamben introduceva le nomenclatura binari, a saper que tote vita (e cata maladia) debe haber duo nomines in latino, un nomine patronymic un nomine de specie e, in certe casos, un nomine de variante. Iste opera, e le plus del alteres, es scribite in latino, un lingua que Linné como altere scientistas in ille tempore maestrava ben.
Il es dicite que Linné ipse creva le expression sovente citate: "Deus creavit, Linnaeus disposuit (Deo creava, Linnaeus ordinava.) Un parte de "Systema naturae", es photographiate e publicate in le pagina Regno animales:[2]
[modificar] Retorno a Stockholm e Uppsala
Carl Linnaeus retornava primo a Stockholm e comenciava ibi un cabinetto medical 1739 que in le initio non esseva successose. Gratias a contactos con conte Carl Gustaf Tessin ille recipeva plure altere empleos. Ille tamben esseva un del fundatores de Academia de Scientias. Le prime session habeva loco 1739 e Linné esseva le prime "praeses". Nunuc le economia de ille esseva tanto bon que ille recipeva permission maritar Sara Lisa. Le maritage habeva loco le 26 de junio 1739 in le ferma del patre affin, Sveden, presso Falun.
1741 Linnaeus esseva appunctate professor de medicina in Uppsala e durante alcun periodos curte ille tamben esseva rector del universitate. In plus ille esseva supervisor del association del studentes de Småland, un carga honorabile. Studentes ab plure paises arrivava pro participar in su cursos famose.
[modificar] Species plantarum
1753 Carl Linnaeus publicava un altere obra multo importante, Species plantarum, in duo grande volumines, in lequal omne plantas cognoscite esseva describite. Quando ille moriva in 1778 ille habeva scribite plus que 70 libros e 300 theses scientific. Ille tamben habeva date nomines scientific a 12000 plantas e animales. Le abbreviation del nomine de autor de Linné in litteratura botanic es L. P.ex. Linnaea borealis L. lo que significa que Linné es le persona qui ha describite le planta in le texto actual.
Abbreviationes re autores botanic (in svedese): [3]
Linné es le sol persona que es designate per solmente un littera in iste grande registro.
[modificar] Le prime informator in sexuologia
In le annos 1770 Linné inseniava le studentes de medicina in sexuologia. Su discursos esseva solmente manuscripte in svedese. In nostre dies illos ha essite discoperite e es editate in un libro "Om sättet att tillhopa gå" (Como esser un copula) ISBN: 9152805247 (in svedese). Lectores contemporanee probabilemente trova iste lectiones un poco amusante.
[modificar] von Linné
1761 Carl Linnaeus esseva innobilitate per le rege Adolf Fredrik e prendeva le nomine von Linné. Sur le scuto de armas se trova Linnaea borealis, le flor favorite de Linné, e iste flor postea ha essite appunctate le ”Flor del provincia Småland” malgrado que illo es rar ibi. Ille lo a vices appellava "planta nostra". Le scuto de armas tamben ha iste sententia que sovente esseva usate per Linné: ”Omnia mirari etiam tritissima” (Toto merita attention – tamben le trivial). Le mesme parolas se trova, con litteras micrissime, sur le nota bancari 100 Kr svedese, in un linea vertical, al dextere del portrait de Linné (un del multe protectiones contra falsificationes). Linné habeva solmente un filio, Carl, qui esseva adulte ma ille recipeva nulle infantes e hodie il non ha ulle personas qui porta le nomina von Linné. Carl von Linné moriva le 10 de januario 1778 in Uppsala post un apoplexia e ille esseva interrate in le Cathedral de Uppsala. Le fama de Linné alora esseva mundial e le rege, Gustav III, alora annunciava al parlamento que le decesso esseva un perdita grande del nation.
[modificar] Le ferma Hammarby de Linné
Iste ferma e situate 15 km distante de Uppsala e esseva comprate per Carl von Linné 1758. Ille desirava haber un refugio foras del ambiente insalubre del urbe. Hodie illo es un museo, aperite durante le estates, que demonstra un ferma original del 18ve seculo e le vita private e scientific de Linné.
[modificar] Le apostolos de Linné
De facto Linné ipse les appellava assi. Non minus que 19 discipulos de Linné faceva viages in tote le mundo sub su supervision, faceva recercas e colligeva material. Le plus de illes retornava e esseva homines renominate ma alcunes del plus talentose perdeva lor vita durante le viages. In altere linguas on pote leger re illes in internet.
1746 Le prime discipulo Christoffer Tärnström vadeva a China. Ille moriva postea in Indochina.
1748 Pehr Kalm studiava le herbas in le nord-est del colonias american durante tres annos.
1749 Fredrik Hasselqvist vadeva al Sancte Terra (Palestina e Asia Minor. Ille moriva 1752.
1750 Pehr Osbeck vadeva China.
1751 Pehr Löfling vadeva a Espania. Ille moriva in America del Sud 1756
1753 Olof Torén moriva post un viage a China.
1755 Daniel Rolander (non Solander) vadeva a Surinam e retornava 1756.
1760 Daniel Solander vadeva a Anglaterra.
1761 Peter Forsskål vadeva a Arabia. Ille moriva 1763.
1768 Daniel Solander esseva le plus famose e ille accompaniava James Cook durante su prime viage sur "Endeavor" circum le mundo 1768-71.
1770 Carl Peter Thunberg visitava Sudafrika, Ceylon, Java e Japon ]].
1772 Anders Sparrman vadeva a Africa del Sud e participa como botanico in le secunde viage de Cook.
1774 Johan Peter Falck moriva in Kazan, Russia.
[modificar] Linné in arte, philatelia e numismatica
Linné es portraitate per artistas famose e in plure paises il ha sculpturas. Ille tamben es portraitate sur le nota bancari de 100 coronas svedese editate desde 1986 e sur timbros svedese editate 1939; 15 öre rubie brun e 50 öre gris, rememorante su viages sur un timbro 1978;1,30 Kr. Ille tamben es portraitate sur plure timbros de altere paises.
[modificar] Ligamines externe
Facsimile del Regno animales de Systema naturae:[4]
Biographias in anglese:
Daniel Solander:[5]
Ander Sparrman:[6]
Pehr Kalm:[7]
Peter Thunberg:[8]
Fredric Hasselquist: [9]
