Λογική

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Στη φιλοσοφία, λογική (από το ελληνικό λόγος) είναι η ικανότητα ή η διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι κάνουν σκέψεις, ιδιαίτερα αφηρημένες σκέψεις. Πολλοί διανοητές έχουν μελετήσει τη λογική, και οι διάφορες απόψεις σχετικά με τη φύση της λογικής μπορεί να μην είναι συμβατές μεταξύ τους.

Η λογική ορίζεται μερικές φορές στενά ως η ικανότητα ή η διαδικασία εξαγωγής λογικών συμπερασμάτων. Από τον Αριστοτέλη και μετά, τέτοιοι συλλογισμοί κατατάσσονται είτε στους παραγωγικούς συλλογισμούς, δηλαδή συλλογισμοί "από το γενικό στο ειδικό" ή "από το όλον στο μέρος", είτε στους επαγωγικούς συλλογισμούς, δηλαδή συλλογισμοί "από το ειδικό στο γενικό" ή "από το μέρος στο όλον". Κατά τον 19ο αιώνα, ο Τσαρλς Πηρς (Charles Peirce), ένας Αμερικανός φιλόσοφος, πρόσθεσε μια τρίτη κατηγορία, τον απαγωγικό συλλογισμό, με το οποίο εννοούσε "από την καλύτερη διαθέσιμη πληροφορία προς την βέλτιστη εξήγηση", πράγμα που έχει γίνει ένα σημαντικό στοιχείο της επιστημονικής μεθόδου. Η σύγχρονη χρήση του όρου "επαγωγική λογική" μερικές φορές περικλείει όλους τους μη-παραγωγικούς συλλογισμούς, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που ο Πηρς αποκάλεσε "απαγωγικούς".

Η λογική έχει επίσης οριστεί γενικότερα. Οι Τζωρτζ Λάκοφφ (George Lakoff) και Μαρκ Τζόνσον (καθ.) (Mark Johnson), εξηγούν τη λογική και το εύρος της ως εξής:

Η λογική δεν περιλαμβάνει μόνο την δυνατότητά μας για λογικό συλλογισμό, αλλά επίσης την ικανότητα που έχουμε να διεξάγουμε έρευνα, να λύνουμε προβλήματα, να εκτιμούμε, να κριτικάρουμε, να αποφασίζουμε για το πώς θα πράξουμε και να φτάνουμε σε μια κατανόηση του εαυτού μας, των άλλων ανθρώπων και του κόσμου. (Λάκοφφ και Τζόνσον 1999, σελ. 3-4)

Μερικοί συλλαμβάνουν τη λογική ως ευρισκόμενη στον αντίποδα της αίσθησης, της αντίληψης, των συναισθημάτων και των επιθυμιών· άλλοι, όπως ο Ντέηβιντ Χιούμ, βλέπουν τη λογική να υπηρετεί τις επιθυμίες -- το μέσον για να αποκτήσει κανείς αυτό που θέλει. Οι Ορθολογιστές αντιλαμβάνονται τη λογική ως την ικανότητα μέσω της οποίας συλλαμβάνουμε διαισθητικά τις θεμελιώδεις αλήθειες. Αυτές οι θεμελιώδεις αλήθειες είναι οι αιτίες ή οι "λόγοι" που τα πράγματα υπάρχουν ή συμβαίνουν. Οι Εμπειριστές αρνούνται την ύπαρξη μιας τέτοιας ικανότητας.

Για τον Ιμμάνουελ Καντ, η λογική (Vernunft, στο γερμανικό κείμενο του Καντ), είναι η δύναμη να συνθέτουμε σε μια ενότητα, μέσω νοητικών αρχών, τις έννοιες που μας παρέχει ο νους (Verstand). Τη λογική που μας παρέχουν οι a priori αρχές ή έμφυτες ιδέες, ο Καντ την αποκαλεί "Καθαρό Λόγο" (όπως π.χ. στο έργο του Κριτική του Καθαρού Λόγου), διακρίνοντάς την από τον "Πρακτικό Λόγο" που απασχολείται ειδικά με την εκτέλεση συγκεκριμένων ενεργειών.

Στη θεολογία, η λογική, που είναι διακριτή από την πίστη, είναι η εξάσκηση της ανθρώπινης διάνοιας επί της θρησκευτικής αλήθειας, είτε με τη μορφή ανακάλυψης είτε με τη μορφή εξήγησης. Τα όρια εφαρμογής της λογικής έχουν προσδιοριστεί με διαφορετικό τρόπο από διαφορετικές εκκλησίες και σε διαφορετικές περιόδους της σκέψης: ως σύνολο, ο σύγχρονος Χριστιανισμός, ιδιαίτερα στις Προτεσταντικές εκκλησίες, τείνει να αποδώσει στη λογική ένα ευρύ πεδίο, απωθώντας, ωστόσο, στη σφαίρα της πίστης τις υπέρτατες υπερφυσικές αλήθειες της θεολογίας.

Ανεξαρτήτως του πώς ορίζεται, η λογική έχει συχνά ειδωθεί ως ένα γνώρισμα αποκλειστικά ανθρώπινο, ως ειδοποιός δηλαδή διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των άλλων ζώων.

Στις μέρες μας, η ιδέα ότι η λογική αποτελεί ανεξάρτητη ιδιότητα του νου, ξεχωριστή από τα συναισθήματα, και ότι αποτελεί γνώρισμα αποκλειστικά των ανθρώπων, έχει δεχτεί επίθεση από έναν αριθμό πηγών. Δείτε, για παράδειγμα, τις θεωρίες των Τζωρτζ Λάκοφφ και Μαρκ Τζόνσον σχετικά με τον "ενσωματωμένο νου". (Βλ. το άρθρο του Λάκοφφ για περισσότερες πληροφορίες.)