Pasismo

Mula sa Tagalog Wikipedia, ang malayang ensiklopedya.

Ang Pasismo (mula sa Italyano, fascismo), kapag malaking titik, ay ang dating awtoritaryang kilusang politikal na namayani sa Italya mula 1922 hanggang 1943 sa ilalim ng pamumuno ni Benito Mussolini. Kumalat sa buong Europa ang mga katulad na kilusang politikal sa pagitang ng Unang Digmaang Pandaigdig at Ikalawang Digmaang Pandaigdig at kinuha ang mga ilang anyo ng Nazismo at pasismong klerikal. Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ginagamit sa pangkalahatan ang neopasismo upang isalarawan ang mga kilusan na may nakitang katangian ng pagiging pasista.

Iniuri ang pasismo sa pamamagitan ng mga pagsubok ng estado na ipataw ang pagpipigil sa lahat ng aspeto ng buhay. Maraming iskolar na binibilang ang pasismo na bahagi ng, o kasama sa koalisyon, sukdulang makakanan na politika. Ngunit di matapos ang debate at argumento ng mga nasa akademya sa kahulugan ng pasismo. Malinaw na may elemento ng parehong kaliwa at kanang ideolohiya ang pagsulong na Pasismo.

Pinahaba ang kahulugan ng makabagong kolokyal na gamit ng salita sa mga katagang pasismo at neopasismo na tumutukoy sa kahit anong totalitaryong pananaw sa kahit na anong uri ng ideolohiyang politikal, bagaman nalulungkot ang mga iskolar dito. Ginagamit minsan ang salitang "pasista" sa isang hiperbolik na dagnay politikal.

Nagmula ang salitang "pasismo" sa salitang Italyo na fascio, na ibig sabihin ay "bigkis", na parang sa politika o militanteng grupo o sa isang bansa, ngunit nagmula din sa fasces (mga baras na binigkis sa palibot ng palakol), na naging simbolo ng lumang Roma sa awtoridad ng mga mahistrado. Nakilala ang Italyanong 'Fascisti' bilang Mga Itim na Baro para sa istilo ng uniporme na nilalagay sa itim na baro (Tignan din: kulay politikal).

Kadalasang nasa kapital na "P" ang Pasismong Italyano, dahil ito ang magulang ng pangkalahatang pasismo (maliit na "p"). Tinuturing na modelo ng ibang anyo ng pasismo ang Italyanong Pasismo, sa kabila noon mayroon pa ring di pagsangayon sa kung anong aspeto ng kayarian, taktika, kultura at ideolohiya ang kinakatawan ng "pinakamababang pasista".