Trinia
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Ne krishterim Trinia eshte mesimi qe beson se Perendia (Zoti) eshte nje Qenieje e vetme qe ekziston, njekohesisht dhe ne ameshim, si nje bashkim i tre personave (personae, prosopa): Ati (Burimi, Lartmadheria e Ameshuar,Krijuesi i gjithesise); Biri (krijuar nga Ati para krijimit te botes, Logos ose Fjala e Ameshuar, misheruar si Jezusi i Nazaretit, bere njeri, lindur nga gjiri i Virgjereshes Mari, shpetimtari); dhe Shpirti i Shenjte (qe Ati e dergon ne emer te Krishtit per mesuar dhe kuptuar te vertetat e zbuluara). Qe nga qinvjecari i 4-t e.r , ne Krishterimin e Lindjes dhe te Perendimit, ky mesim eshte shpallur si "Nje Perendi ne Tre Persona", qe te tre si "persona" te ndryshem dhe te bashke ameshuar ose "hypostases", ndajne nje thelb te vetem Hyjnor, qenie, apo natyre.
[redaktoni] Shkrime dhe tradita
Fjala "Trini" lidhet me fjalen latine "Trinitas" me te njejtin kuptim , pra Trinia eshte vetia e te qenit njekohesiht tre veta ne nje. Perdorimi i pare i emertimit u perdor nga Tertuliani rreth vitit 200, lidhur me Atin, Birin dhe Shpirtin e Shenjte, ose , ne pergjithesi, me cdo veti te tre gjerave.
Greket perdorin emertimin "Τριάς" (cdo veti te tre gjerave) per Trinine e Krishtere, qe i dha fjalen triad anglishtes. Fjala Sankskrite "Trimurti, ka nje kuptim te ngjashem, sic e ka "Dreifaltigkeit" ne gjermanisht,dhe shume fjale te tjera ne gjuhe te tjera.
Do te ishte e kote te lypet fjala "Τριάς" (Trini) ne Beslidhjen e Re, e cila flet vetem per Perendine (shpesh te quajtur "Ati"), per Jezus Krishtin (shpesh te quajtur "Biri"), dhe per Shpirtin e Shenjte, dhe per nderlidhjen mes tyre. Fjala filloi te perdoret per ata vetem ne rrjedhen e pasqyrimeve teologjike te mevonshme.
Te Krishteret e hershem njiheshin per qendresen e tyre ne besimin e qenesise te nje Zoti te vetem e te vertete, ne kundershti me kulturat e meparshme politeiste. Ndersa mbeshtetnin rreptesisht monoteizmin, ata besuan se njeriu i quajtur Jezus Krisht ishte njekohesisht diçka me shume se nje njeri (u hulumtua nje besim, per shembull, ne hyrjen e rreshtave te "Letres se Hebrenjve, e cila e pershkruan ate si nje pasqyrim te lavdise se Perendise dhe bartes i shenjes (vules) se qënies se vete Zotit, dhe ende me qartazi, ne parathenien e Ungjillit sipas Gjonit) dhe poashtu me lidhjet e pranise dhe fuqise se Zotit qe ata besuan ishte mes tyre dhe ata i´a mveshen Shpirtit te Shenjte. Shën Pali madje shkon aq larg saqe thote se " në [Jezusin] jetën gjithë plotësi të Hyjnisë trupore" (Kolosianet 2:9)
Per te Krishteret e pare rendesia e besimit te tyre ne Zot, te cilin ata e quajten Atë, ne Jezus Krishtin , te cilin ata e shihnin si Birin i Zotit, dhe ne Shpirtin e Shenjte eshte shprehur ne formulat qe i lidhin qe te tre sebashku, siç është ajo e Ungjillit sipas Mateut, Porosine (Detyren) e Madhe: "shkoni pra dhe beni dishepuj ne te gjitha kombet, duke i pagezuar ata ne emrin e Atit e te Birit e te Shpirtit te Shenjte" (Mateu 28:19); dhe ne Letren e Dyte te Sh.Palit Korintasve: "Hiri i Zotit Jezus Krisht dhe dashuria e Perendise dhe shoqeria e Shpirtit te Shenjte qofte me ju te gjithe" (2 Korintet 13:14).
Perfundimet mbi se si mund te shpjegohet me mire shoqerimi i Jezus Krishtit me Shpirtin e Shenjte dhe me Perendine e vetme u zhvillua dalngadale dhe jo pa kundershtime. Ishte e veshtire te shikohej se si Jezusi te pershkruhej si Zot, ndersa ende mbahej mesimi i njeqenesise se Perendise. Shpjegime te tjera e ndene trinine ne piken e vendosjes se tre qenieve hyjnore, me vetem njerin prej tyre me te lartin dhe Perendi ne kuptim te plote; ose ata e ndene njeqenesine deri ne ate pike te mendimit te Atit,Jezusit dhe Shpirtit te Shenjte si pothuaj tre menyra ose role ne te cilat Perendia i´a shfaq veten njerezimit. Vetem ne shekullin e katert dallimi i te treve dhe njesise se tyre iu bashkua dhe shprehu vijen kryesore te Krishterimit ne nje doktrine te vetme te nje thelbi dhe tre personave (vetave). Disa te Krishtere ende debatojne dallimet e gjetura ne Beselidhjen e Re, ku Krishti shpall se "Une dhe Ati im jemi nje," por gjithashtu u lut ne kryq , "Eloi, Eloi, lama sabachthani" (Zoti im pse me ke harruar ? ), i cili shpesh shpjegohet qe fjalia e pare i referohet natyres Hyjnore te Jezusit dhe e dyta natyres se tij njerezore (Dy natyra te verteta: Zot e njeri - te ndryshme, jo te perziera ne nje).
Keshilli i Nicese ne vitin 325 biresoi nje emertim per marrdhenien mes Birit dhe Atit qe nga ajo kohe shihet si shenja dalluese e ortodoksise; ai shpalli se Biri eshte " i se njejtes perberje (óμοούσιος - nje-thelbi) si Ati". Kjo u zhvillua me tej ne formulen "tre veta, nje perberje". Pergjigja e pyetjes " Kush eshte Zoti?" tregon trinine e "Atit, Birit dhe Shpirtit te Shenjte."
[redaktoni] Pagëzimi si fillim mësimi
Shume te Krishtere fillojne te mesojne mbi Trinine nepermes diturise se Pagezimit. Kjo eshte edhe nje pike fillimi te rrokjesmendore (kuptimit) pse ky mesim eshte i rendesishem per shume te krishtere, megjithse doktrina meson vete se qenia e Zotit eshte pertej mundesise se rrokjesmendore (kuptimit) te plote. Besimi Apostolik dhe Besimi Nicean jane ndertuar rreth ushtrimit te Trinise, ushtrohen festivisht me kthimin (konvertimin) ne Krishterim kur ata marrin pagezimin, dhe meshen e Kishes, vecanerisht kur festohet Eukaristia (Falenderimi). Nje ose te dy keto besime perdoren shpesh si permbledhje e besimit te Krishtere nga rrymat kryesore fetare.
