Parlament

From Wikipedia

Britanski parlament u Westminsteru

Parlament je naziv za najviše predstavničko tijelo u nekoj državi ili užoj političkoj zajednici. U suvremenom svijetu to tijelo najčešće ima zakonodavnu, odnosno ustavotvornu funkciju, pa se ponekad podrazumijeva kao sinonim za legislativu.

Ime parlament dolazi od francuske riječi parler za "govor", a prvi put se taj naziv koristio u srednjovjekovnoj Engleskoj i Francuskoj za tijela različite prirode. Parlament u današnjem smislu se razvio iz srednjovjekovnog engleskog Parlamenta koji je ispočetka imao savjetodavnu ulogu prema vladaru.

[edit] Parlamentarni sistem

Po parlamentu je nazvan oblik demokratskog društveno-političkog uređenja koji se naziva parlamentarni sistem ili parlamentarizam. Poekad se ta taj sistem koristi i naziv westminsterski sistem, po londonskom Westminsteru gdje je smješten Britanski Parlament.

U njemu je izvršna vlast podređena zakonodavnoj vlasti uobičenoj u parlamentu, odnosno njeni predstavnici su politički odgovorni predstavnicima zakonodavne vlasti. U takvim sistemima šef države u pravilu ima uglavnom simboličku ulogu, te po pitanju funkcioniranja vlasti nema suštinske razlike između parlamentarne monarhije i parlamentarne republike.

Države s parlamentarnim sistemom u svijetu - crvena boja označava parlamentarne monarhije, narančasta parlamentarne republike, a zelena poseban sistem u kome je predsjednik podređen parlamentu

Nasuprot tome, šef vlade je u pravilu odgovoran i ovisan o parlamentu. On svoju funkciju može obavljati jedino dok ima povjerenje parlamenta. Kada se takvo povjerenje dovede u pitanje, u parlamentu se obavi glasanje o povjerenju vladi. Ukoliko vlada na takvom glasanju izgubi poverenje, podnosi ostavku, a nakon toga se imenuje mandatar za sastav nove vlade ili raspisuju novi parlamentarni izbori.

Suvremeni demokratski sistemi u kojima je vlast parlamenta ograničena u skladu s doktrinom o podjeli vlasti se nazivaju predsjednički sistemi ili polupredsjednički sistemi, a ponekad i kongresni sistemi, prema Kongresu SAD, najpoznatijem zakonodavnom tijelu takvog tipa.

U komunističkim državama se, pod utjecajem marksističke doktrine, parlament smatrao reakcionarnom buržoaskom institucijom, te se držalo kako jedno te isto tijelo mora imati i zakonodavne i izvršne funkcije. U skladu s time su se ekvivalenti parlamenta u komunističkim državama u pravilu nazivali skupštinama, a sistem vlasti nazivao skupštinskim sistemom.

[edit] Sastavi parlamenata

Parlamenti u svijetu po broju domova - svjetloplavo označene države imaju dvodomne, a žuto označene države jednodomne parlamente.

Parlamenti se mogu sastojati od jednog ili dva zasebna parlamentarna doma, pa se po tome dijele na jednodomne i dvodomne. Postoje, doduše, prilično rijetki primjeri trodomnih parlamenata.

U dvodomnih parlamentima se razlikuju tzv. donji i gornji dom. Donji dom dvodomnog parlamenta u pravilu ima većinu zakonodavnih i drugih ovlasti koja je ustavom neke države namijenjena legislativi, dok gornji dom u pravilu ima savjetodavnu ili nadzornu funkciju.

Članove parlamenta najčešće biraju građani na neposrednim i tajnim izborima, ali se mogu birati i posredno od strane nižih parlamenata, posebno organiziranih tijela, odnosno imenovati od strane šefa države, vlade ili za to ovlaštenih društvenih organizacija (sindikati, crkva i sl.). Takva imenovanja, odnosno posredni izbori se najčešće koriste za gornji dom parlamenta.

Broj članova parlamenta varira od države do države, s obzirom na njenu veličinu, broj stanovnika, ustavno uređenje i određene geo-političke okolnosti. Donji dom parlamenta obično broji između 100 i 200 zastupnika, dok je gornji dom u pravilu manji i ima od 50 do 100 zastupnika.

[edit] Nazivi za parlamente

Izraz parlament se kao naziv za najviše legislativno tijelo uglavnom može naći u državama članicama Commnowealtha odnosno bivšim francuskim kolonijama. Međutim, i neke druge evropske države su preuzele izraz parlament (Italija i Rumunjska), isto kao i Evropska Unija, koja je svoje najviše zakonodavno tijelo nazvala Evropski parlament.

Druge države su, međutim, za tijela koja po svom sadržaju odgovaraju parlamentu odlučila koristiti lokalne i tradicionalne nazive, koji se ponekad koriste van njenih granica.

Najpoznatiji primjeri su:

• Izrael - Kneset;
• Norveška - Storting;
• Poljska - Sejm;
• Španija - Cortes;
• Ukrajina - Rada.

Na području bivše Jugoslavije jedino Bosna i Hercegovina i njen entitet Federacija BiH imaju parlament u nazivu svog glavnog zakonodavnog tijela - Parlamentarna skupština i Parlament Federacije BiH.

Ostale eksjugoslavesnke države i entiteti su se opredijelile za tradicionalne nazive:

• Slovenija - Državni zbor
• Hrvatska - Hrvatski Sabor;
• Srbija - Narodna skupština;
• Makedonija - Sobranje;
• Crna Gora - Skupština Republike Crne Gore;
• Kosovo - Kosovska skupština;
• Republika Srpska - Narodna skupština Republike Srpske.