Mumbaj
Z Wikipedii
Bombaj (marathi/hindi मुंबई [Mumbaj], do 1995 बम्बई [Bambaj], ang. Mumbai, do 1995 Bombay; stare nazwy wciąż w powszechnym użyciu), stolica indyjskiego stanu Maharasztra, położona na wyspie Salsette, na Morzu Arabskim. Według najnowszych danych w mieście tym mieszka 17 mln mieszkańców i jest 6. co do liczby mieszkańców metropolią na świecie. Wraz z miastami satelitarnymi tworzy wielką konurbację miejską. Dzięki naturalnemu portowi jest to także największy port zachodnich Indii.
Jest to także wielki ośrodek finansowy. Siedziby tu mają liczne banki, (m.in. Reserve Bank of India), giełda (Bombay Stock Exchange) oraz liczne indyjskie firmy i korporacje. Dzięki temu, że poziom życia jest tu wyższy niż innych częściach kraju, przyciąga on imigrantów z całych Indii oraz całej Azji Południowej. Przez taki układ rzeczy mieszają się tu najróżniejsze kultury, religie i tradycje. Miasto często jest nazywane Bollywoodem, gdyż jest to stolica indyjskiej kinematografii. Tutejsze wytwórnie produkują rocznie najwięcej filmów na świecie.
Indyjska nazwa pochodzi od miejscowej hinduskiej bogini Mumba. W XVI w. Portugalczycy nazwali to miasto Bom Bahia co znaczy Dobra Zatoka. Brytyjczycy podczas swojej kolonizacji Indii zmienili nazwę miasta na Bombay. Oficjalna zmiana nazwy nastąpiła w 1995 roku, lecz nazwa Bombaj nadal jest powszechnie używana na Zachodzie. Wielkie korporacje również nie zmieniły swoich nazw z Bombay na Mumbai.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Obszar Bombaju był już prawdopodobnie zasiedlony w epoce kamienia łupanego. Od III w. p.n.e. należał on do rządzonego przez buddystów Imperium Mayra. Od 1343 był w posiadaniu państwa Gudżarat. Najstarsze budowle w mieście – słoniowe jaskinie, czy kompleks świątyń Walkeśwary, pochodzą właśnie z tamtego okresu.
W 1534 roku miasto zajęli Portugalczycy. W 1661 królowa Katarzyna Bragança przekazała miasto angielskiemu królowi Karolowi II. W 1668 zostało ono wydzierżawione Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej za cenę 10 funtów rocznie. Miasto zaczęło się szybko rozwijało jako port. Ludność wzrosła z 10 000 w 1661 do 60 000 w 1675. W 1687 siedziba Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej została przeniesiona z miasta Surat do Bombaju.
W 1817 roku powstał plan połączenia kilku wysp przybrzeżnych z lądem, dzięki czemu uzyskanoby większą powierzchnię miasta. Projektem pokierował inżynier Hornby Vellard. Prace ukończono w 1845 i otrzymano powierzchnię 435 km². W 1853 Bombaj połączono linia kolejową z miastem Thana. W czasie wojny secesyjnej miasto stało się głównym centrum handlu bawełną na świecie. Przyczyniło się to do wielkiego boomu gospodarczego Bombaju. Kiedy ukończono Kanał Sueski (1869) miasto stało się największym portem na Morzu Arabskim.
Były to lata wielkiego rozwoju Bombaju. Już w 1906 w mieście mieszkało milion osób i było (po Kalkucie) 2 największym miastem Indii pod względem ludności. W późniejszym czasie stało sie ono centrum indyjskiej walki o niepodległość. W 1942 Mahatma Gandhi wezwał do manifestacji antybrytyjskich. Rząd w tym samym roku wystąpił przeciwko Brytyjczykom z hasłem Opuśćcie Indie (Quit India). Od 1960 stał siś stolicą stanu Maharasztra.
Od 1970 w Bombaju znów nastąpił boom ludnościowy. Miasto przyciągało imigrantów z całych Indii. W 1986 Bombaj miał podobną ludność co Kalkuta. W 1992 odbyły zamieszki skierowane przeciwko ludności muzułmańskiej, które spowodowały liczne ofiary śmiertelne. Kilka miesięcy później, 12 marca, w licznych zamachach bombowych przeprowadzonych jednego dnia zginęło 300 osób. W 1995 zmieniono angielską nazwę Bombay na Mumbai. W 2005 miasto zostało poważnie podtopione na skutek bardzo obfitych deszczów monsunowych.
[edytuj] Geografia
Miasto umieszczone jest na wyspie Salsette, przy ujściu rzeki Ulhas. Średnia wysokość miasta wynosi od 10 do 15 m n.p.m. Północna część metropolii jest natomiast pagórkowata, z najwyższym szczytem miasta sięgającym 450 m n.p.m. Całkowita powierzchnia Bombaju wynosi 438 km².
Na terenie miasta znajdują się 3 jeziora: Tulsi, Vihar i Powai. Pierwsze dwa należą do Parku Narodowego Borivali i są głównymi źródłami wody słodkiej dla miasta. Linia brzegowa jest urozmaicona licznymi zatoczkami i lagunami. Wschodni część wybrzeża morskiego zajmują zarośla mangrowe, bogate w faune i florę.
W mieście ziemia składa się przeważnie z piasku (bliskość morza). Natomiast na przedmieściach ziemia jest żyzna (gleby aluwialne). Osady te pochodzą głównie z wyżyny Dekan. Bombaj leży w strefie aktywnej sejsmicznie. Mogą się tu zdarzyć trzesięnia ziemi o sile do 6,5 stopnia w skali Richtera.
Bombaj dzieli się na dwie główne dzielnice: miasto (City) i suburbia.
Współrzędne geograficzne:18°50'N 72°50'E
[edytuj] Klimat
Bombaj leży w pasie klimatów tropikalnych, więc występują tu tylko 2 pory roku: sucha i wilgotna. Pora wilgotna trwa od marca do października. Charakteryzuje ją duża wilgotność i temperatury przekraczające 30°C. Pora monsunowa trwa od czerwca do września i średnie opady w tym czasie wynoszą 2 200 mm. Rekordowa liczba deszczu spadła w 1954 (3 451,6 mm).
Pora sucha trwa natomiast od listopada do lutego. Charakterystyczną pogodą dla tego okresu jest zimno i sucho. Zimny wiatr z północy jest odpowiedzialny za największe chłody w styczniu i lutym. Roczna temperatura w porze wilgotnej wynosi 38°C, a w porze suchej spada do 11°C. Najwyższe i najniższe temperatury zanotowano w 1962 roku – 43°C i 74°C.
[edytuj] Ekonomia
W Bombaju mieszczą się siedziby licznych firm, m.in. Bombay Stock Exchange, Reserve Bank of India czy National Stock Exchange. Ponadto znajduje się tu mennica i siedziby licznych firm (m.in. Tata Group, Godrej czy Reliance). Większość z tych siedzib jest umieszczonych w południowej części miasta, przy Dalal Street, która jest nazywana indyjską Wall Street.
Tradycyjnymi gałęziami przemysłu były tekstylny i spożywczy. Duże dochody przynosił także port morski. Obecnie rozwijają się takie gałęzie, w których potrzeba coraz więcej wykwalifikowanych pracowników. Są to takie gałęzie jak techniczny, szlifierniczy i informatyczny. W Bombaju jest dużo ludzi wykwalifikowanych. Więcej jest jednak niewykwalifikowanych i półwykwalifikowanych pracowników, którzy pracują jako domokrążcy, mechanicy itp. Dużo ludzi znajduje także zatrudnienie w obsłudze portu.
W Bombaju dobrze rozwinięty jest przemysł rozrywkowy. Mieszczą się tu największe indyjskie stacje radiowe, telewizyjne oraz wydawnictwa. Rozwija się tu także prostytucja. Bombaj jest największym ośrodkiem kinematografii hinduskiej. Mieszczą się tu liczne studia filmowe i kina.
[edytuj] Transport
Większość mieszkańców Bombaju polega na publicznym systemie transportu. W mieście jest bardzo mało przestrzeni parkingowych, a drogi są wąskie i panuje na nich duży tłok. To nie sprzyja rozwojowi komunikacji prywatnej. Głównym systemem publicznego transportu są koleje miejskie. Zachodnie linie obejmują zachodnią część miasta, środkowe środkową i północno-wschodnią. Wschodie linie natomiast obejmują port i Nowy Bombaj. Rozwinięta jest także komunikacja promowa (kursują one głównie między licznymi zatoczkami w północnej części miasta.
Sieć publicznych autobusów łączy miasto Bombaj z dystryktami przedmiejskimi (Thane, Nowy Bombaj). Autobusy często są bardzo zatłoczone. Są one jednak tańsze, niż pociągi.
Taksówki bardzo łatwo odróżnić od innych samochodów – tylko one bowiem są pomalowane na czarno i żółto. Ostatnio nałożono podatki na taksówkarzy, a także ustalono maksymalną liczbę osób w samochodzie (4), co w dużej mierze przyczyniło się do wzrostu bezpieczeństwa na tutejszych drogach. Popularnym środkiem transportu są auto-riksze. Kursują one jednak tylko w strefie suburbiów. Maksymalna liczba pasażerów zabieranych przez auto-riksze to 3.
Bombaj obsługują dwa porty lotnicze: Międzynarodowy Port Lotniczy Sahara w pobliżu Andheri oraz Port Lotniczy Santacruz na południe od Portu Sahara, obsługujący jednak tylko loty prywatne. W pobliżu znajduje się port lotniczy Juhu. Było to pierwsze w Indiach lotnisko. Obecnie jest to helioport. Działa tu także aeroklub.
Bombaj jest ważnym węzłem komunikacji kolejowej. Od miasta rozchodzą się linie kolejowe we wszystkie strony Indii. Ponadto znajduje się tu siedziba dywizji kolejowej. Głównym dworcem kolejowym jest Chatrapati Shivaji Terminus (dawniej Dworzec Wiktorii).
Dzięki naturalnemu portowi Bombaj jest jednym z najważniejszych portów handlowych Indii. Tu także znajduje się baza Indyjskiej Marynarki Wojennej.
[edytuj] Demografia
|
|
W konurbacji miejskiej Bombaju mieszka około 19,7 mln osób (2006). Taka liczba ludności na bardzo małej powierzchni (437.77 km²) daje około 45 000 osób na km². Na 100 meżczyzn przypada zaledwie 81,1 kobiety. Jest to spowodowane zostawianiem swoich żon z dziećmi przez mężczyzn emigrujących z wiejkich regionów do miasta. Analfabetyzm jest niższy niż średni w Indiach – 23%. Jest on jednak nierównomiernie rozłożony wobec płci: 18% dorosłych mężczyzn nie umie czytac i pisać, a ten sam wskaźnik u kobiet jest równy 28,4%. Hindusi stanowią 68% mieszkańców, muzułmanie 17%, chrześcijanie i buddyści po 4%. Ponadto żyją tu spore grupy parsów, dźinistów, sikhistów i Żydów. Ponadto spora część ludzi to ateiści.
Przestepczość w Bombaju ciągle spada. W 2001 roku odnotowano 30 991 przestępstw, a w 2004 27 577. Jest to spadek o 11%. Największym więzieniem w mieście jest Arthur Road Jail.
W mieście mieszają się imigranci z całego regionu Azji Południowej. Powoduje to, iż na ulicach słychać wielojęzyczny gwar. Większość ludności posługuje się językiem hindi, albo lokalnym dialektem bambaiya hindi. Ponadto popularne języki to marathi i indian english (hinduski dialekt angielskiego). Marathi jest językiem urzędowym stanu Maharashtra. Natomiast językiem angielskim posługują się głównie biznesmesmeni i pracownicy biurowi. Innymi językami jakimi posługują sie mieszkańcy Bombaju to gudżarati, bengalski, tamilski, urdu, malajalam, telugu, punjabi, konkani, nepalski i kannada.
[edytuj] Ludzie i kultura
Mieszkańców Bombaju nazywa się Mumbaikar lub Bombayite. Większość mieszkańców metropolii spędza dużo czasu w wielu ulicznych korkach. Dojazdy do pracy pochłaniaja także dosyć dużą sumę pieniędzy. Z powodu tych dwóch głównych powodów duża część Mumbaikar nie korzysta z tutejszych rozrywek. Bombaj jest najbardziej liberalnym miastem Indii. Odbywają się tu liczne, hucznie obchodzone, festiwale, festyny i święta. Święta są jeszcze bardziej barwne, z powodu mieszania się różnych religii.
Bombaj ma 2 własne sieci barów szybkiej obsługi (tzw. fast-foodów): vada pavs i bhelpuri. Popularna jest południowoindyjska i chińska kuchnia. W Bombaju można dobrze zjeść, posłuchać ludowej muzyki, obejrzeć hinduski film i przeczytać hinduską książkę. W 2004 roku Bombaj został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Miasto jest miejscem narodzin hinduskiej kinematografii. Najstarszy film powstał tu już w 1896 roku. W Bombaju znajduje się też największa w Azji liczba kin, oraz największa kopuła IMAX. Z tych powodów miasto zawdzięcza swój przydomek Bollywood. Mieszczą się tu także 2 galerie sztuki: Jehangir i Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej (National Gallery of Modern Art) oraz liczne muzea (m.in. Muzeum Księcia Walii). Zbudowana w 1833 roku Asiatic Society of Bombay to najstarsza biblioteka publiczna w mieście.
Miasto ma 6 miast siostrzanych. Są to: Londyn, Los Angeles, Jokohama, Berlin, Sankt-Petersburg i Stuttgart.
[edytuj] Znane budowle
W Bombaju znajduje się wiele zabytkowych budowli. Do najbardziej znanych należą:
- Brama Indii – łuk o wysokości 26 m, położony w południowej części miasta. Została ona zbudowana na wzór XVI wiecznej architektury Gudźaratu. Jego budowa trwała od 1915 do 1924 roku. Budowla ta została wzniesiona aby uczcić wizytę króla Anglii Jerzego V i jego małżonki, Marii. Jest to obecnie jedna z największych atrakcji turystycznych miasta, a także miejsce spotkań towarzyskich. 25 sierpnia, 2003 roku na pobliskim parkingu, terroryści zdetonowali bombę, zabijając wiele osób.
- Chatrapati Shivaji Terminus – głowny dworzec kolejowy Bombaju, bardziej znany jako dawny Dworzec Wiktorii. Został on zbudowany w 1888 roku na wzór stylu gotyckiego. 2 lipca 2004 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Do 1996 roku dworzec nazywany był Dworcem Wiktorii, na cześć brytyjskiej królowej Wiktorii. Później nastapiła jednak zmiana nazwy na obecną.
- Reserve Bank of India – siedziba banku założonego w 1935 roku. Został on znacjonalizowany w 1949.
- Bombay Stock Exchange – siedziba ta jest umieszczona przy centrum finansowym miasta, Dalal Street. Założona w 1875 roku jest najstarszą giełdą papierów wartościowych w Azji.
- General Post Office – główny budynek poczty w mieście. Znajduje się niedaleko Chatrapati Shivaji Terminus. Budynek jest zbudowany według planu brytyjskiego architekta Johna Begga. Budowa trwała od września 1904 do marca 1913. Budynek ma 11,000 m². Gmach wzniesiono z czrnego bazaltu, żółtych kamieni Kurla i białych kamieni z Dhrangdy.
- Shreepati Arcade – budynek o wysokości 153 m, mający 45 pięter. Znajduje się w sercu Bombaju.
- Regal Cinema – jedno z najstarszych kin w Bombaju. Zostało ono zbudowane w czasie wielkiego boomu kinowego lat 30. Zostało otwarte w 1933 roku. Architektem był Charles Stevens, syn XIX wiecznego architekta F.W. Stevensa. Wnętrze zaprojektował czeski rzemieślnik Karl Schara.
- kościół Mount Mary – kościół rzymskokatolicki, który jest jednym z najczęsciej odwiedzanych kościołów w mieście. Znajduje się w przedmieściu Bandra. Co roku, 8 września, odbywa się festiwal poświęcony Marii, matce Jezusa. Na uroczustości przybywa wielu wiernych z całego świata.
- meczet Haji Ali Dargah – meczet i grobowiec zbudowany przez bogatego arabskiego kupca. Jest połączony ścieżką (widoczną tylko podczas odpływu) z położoną na wyspie świątynią hinduistyczną Mahalaxmi.
- fontanna Flora – kamienna fontanna, położona w Bombaju Południowym. Została zbudowana w 1864. Nazwę nadano jej od rzymskiej bogini Flory. Została ona zbudowana za 47 000 rupii indyjskich.
- świątynia Mumba Devi Mandir – świątynia hinduistyczna pod wezwaniem bogini Mumba. Hinduskie sekty już w XV w. oddawały cześć bogini Mumbadevi. W 1675 została zbudowana świątynia, w małej zatoczce, na północ od brytyjskiego fortu Saint George. Bogini była patronką kast agri (zbieracze soli) i kohli (rybacy). Jest to ważna świątynia, odwiedzana przez setki wiernych dziennie.
- świątynia Mahalaxmi – jedna z najbardziej znanych hinduistycznych świątyń w Bombaju. Zbudowana została około 1785 roku.
- Muzeum Księcia Walii (obecnie oficjalna nazwa brzmi Chatrapati Shivaji Museum) muzeum, które powstało w XX wieku, aby uczcić przybycie księcia Walii, późniejszego króla brytyjskiego Edwarda VII. Mieści się w południowej części metropolii, niedaleko Bramy do Indii
- Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej – mieści się w Bombaju Południowym, niedaleko kina Regal. Została otwarta w 1996 roku. Znajdują się tu liczne obrazy i rzeźby. Największą popularnością cieszą się dwie wystawy: malarstwa Pabla Picassa i sztuki egipskiej.
- Asiatic Society of Bombay – najstarsza biblioteka publiczna w mieście. Bibliotekę założył Sir James Mackintosh 26 listopada 1830 roku.
- Galeria Sztuki Jehangir – najbardziej sławna i znana galeria sztuki w mieście. Założona została przez Sir Cowasji Jehangir. Była to pierwsza galeria sztuki w mieście. Umieszczona jest przy ulicy Mahatma Gandhi.
- park Gowalia Tank – Park położony przy Mahatma Gandhi Road, gdzie Mahatma Gandhi nawoływał rząd brytyjski do opuszczenia Indii (hasło Quit India).
[edytuj] Media
W Bombaju wydawane są liczne gazety, nadają stacje radiowe i telewizyjne. Do najbardziej znanych anglojęzycznych gazet należą: Times of India, Midday, Afternoon, Asian Age, Economic Times i Indian Express. Najpopularniejsze gazety wydawane w języku marathi to: Loksatta, Maharashtra Times, Nava Kaal i Saamana. Ponadto gazety wydawe są w wielu innych językach, m.in. hindi, gudźarati, malajalam, po bengalsku, urdu, telugu i po tamilsku.
Doordashar to nadawca telewizji publicznej (w Bombaju można oglądać dwa kanały). Ponadto w mieście nadaje około 100 innych stacji telewizyjnych, często w różnych językach.
W mieście nadaje 6 stacji radiowych (w FM):
- Radio City, 91 FM
- Go 92,5 FM
- Red FM, 93,5 FM
- Radio Mirchi, 98,3 FM
- Air FM Gold, 100,7 FM
- Air FM Rainbow, 107,1 FM
Natomiast stacje radiowe nadające w systemie AM należą do nadawcy All India Radio. Nadają one na częstotliwościach:
[edytuj] Szkolnictwo wyższe
- Uniwersytet Mumbaju (zał. w 1857)
- Indyjski Uniwersytet Technologiczny, Mumbaj (zał. w 1958)
- SNDT (Srimati Nathibai Damodardas Thackersey) Uniwersytet Kobiecy (zał. w 1916)
[edytuj] Oświata
W Bombaju, oprócz szkół państwowych, istnieją także szkoły prywatne. Szkoły prywatne cechuje wyższy poziom nauczania niż publiczne. Po zdaniu egzaminu licealnego otrzymuje się Indyjski Certyfikat Szkoły Średniej. W publicznych szkołach uczy się zwykle biedota. Często brakuje tam podstawowych pomocy naukowych. Natomiast na naukę w prywatnych szkołach mogą sobie pozwolić dzieci z bogatych domów.
[edytuj] Sport
Najpopularniejszym sportem w mieście jest krykiet. Szczególnie popularne są niedzielne wypady na krykieta. W mieście znajdują się 2 międzynarodowe stadiony do gry w krykieta: Wankhede i Brabourne. Miejscowa drużyna jest jedną z najlepszych drużyn na świecie. Odbywają się tutaj zawody o prestiżowe trofeum Ranji.
Kolejnym popularnym sportem w Bombaju jest piłka nożna. Szczególnie popularna jest gra w czasie pory monsunowej. Miasto posiada własne drużyny piłkarskie i stadiony. Piłkarskie Mistrzostwa Świata były jedną z najbardziej oglądanych zawodów sportowych w telewizji. Hokej w ostatnim czasie stracił na popularności, głównie na rzecz krykieta. Mimo to wielu zawodników z Bombaju gra w krajowej reprezentacji.
Innymi popularnymi sportami są: tenis, squash, bilard, kometka, tenis stołowy i golf. Bombaj ma także klub rugby. Na torze wyścigowym Mahalaxmi odbywają się wyścigi koni. Siatkówka i koszykówka są popularne podczas lekcji wychowania fizycznego w szkołach, oraz wśród młodzieży.
