Eucharystia
Z Wikipedii
Eucharystia, Wieczerza Pańska, Sakrament Ołtarza, Komunia Święta, z greckiego εὐχαριστία (eucharistía) czyli "dziękczynienie". Termin "komunia" pochodzi od łacińskiego communio (wspólnota) na pamiątkę ostatniego posiłku Chrystusa i przywołują "ucztę zaślubin Baranka" zapowiedzianą w Apokalipsie.
Eucharystia wywodzi się od dziękczynienia złożonego Bogu Ojcu przez Jezusa podczas ostatniej wieczerzy. Jest to najważniejszy sakrament, na którym wspiera się całe chrześcijaństwo; sprawowany jako obrzęd w prawie wszystkich liturgiach chrześcijańskich: katolickiej (w czasie mszy), prawosławnej, protestanckiej i innych.
Spis treści |
Znaczenie sakramentu
Eucharystia, biblijnie Wieczerza Pańska (1 Kor. 11, 20), od początku chrześcijaństwa ma znaczenie symboliczne: oznacza pamiątkę czyli wspomnienie doskonałej Ofiary Chrystusa, która obmyła ludzkość z grzechu i ucztę, celebrowaną przez Kościół i ogół chrześcijan uczestniczących w komunii (wspólnocie). Dla wszystkich wyznań chrześcijańskich chodzi o ten sam sakrament (tajemnicę według terminologii prawosławnej), jednak rozumienie eucharystii oraz jej forma liturgiczna (komunia w jednej lub dwóch postaciach) różnią się między sobą zależnie od Kościoła.
Główny punkt sporny w interpretacji znaczenia eucharystii między katolikami a protestantami dotyczy prawdziwej obecności Chrystusa w chlebie i winie, spożywania eucharystii pod dwiema postaciami (chleb i wino) lub pod jedną (chleb) oraz pojęcia katolickiej transsubstancjacji. Należy podkreślić, iż wszyscy chrześcijanie z wyjątkiem katolików praktykują eucharystię wiernych pod dwiema postaciami, stosując się do nakazu Jezusa Chrystusa.
- Prawosławni wyznają prawdziwą obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina, jednak nie definiują dogmatycznie natury tej obecności. Chleb i wino stają się rzeczywiście Ciałem i Krwią Chrystusa (gr. termin metabole ma oznaczać rzeczywistą przemianę). Komunia wiernych pod obiema postaciami.
- Kościół katolicki i starokatolicki twierdzi, że msza jest wspomnieniem męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, jej uobecniem, ale także ofiarą, którą można składać w różnych intencjach, nawet za zmarłych: jest przywołaniem i braniem udziału w tej samej Ofierze, która miała miejsce na Krzyżu. W czasie tej ofiary Chrystusa dokonuje się transsubstancjacja darów ofiarnych (chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa). Dogmat na realną obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina nałożył Sobór Laterański IV (1215). W Kosciele Rzymskokatolickim obrządku łacińskiego Komunia wiernych udzielana jest z reguły pod jedną postacią - chleba.
- Luteranie wierzą w realną obecność Chrystusa w Eucharystii w momencie przyjmowania Ciała i Krwi Pańskiej przez wiernego. Nie uznają natomiast transubstancjacji rzymsko-katolickiej której zasada głosi, że chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Pańską w momencie wypowiedzenia słów konsekracji przez duchownego i takimi pozostają po zakończeniu mszy św. Wg luteran Chrystus jest rzeczywiście obecny w Eucharystii, ale postacie eucharystyczne nie zmieniają jednak swej istoty (pozostając rzeczywistym chlebem i winem); Chrystus jest więc ukryty za postaciami eucharystycznymi, nie stają się one rzeczywiście Ciałem i Krwią Chrystusa (odrzucenie transsubstancjacji). Komunia wiernych pod obiema postaciami.
- Inni Protestanci uznają przeważnie tylko pewien rodzaj symbolicznego upamiętnienia obecności Chrystusa. Zdaniem protestantów, którzy pogląd ten opierają na Liście do Hebrajczyków Pawła Apostoła, śmierć Jezusa była wystarczającą ofiarą, dokonała się raz i nie może zostać powtórzona czy też kontynuowana. Na Soborze Trydenckim takie stanowisko zostało potępione jako heretyckie.
Na temat eucharystii Biblia wypowiada się następująco:
1. Ustanowienie eucharystii: "A gdy oni jedli, wziął Jezus chleb i pobłogosławił, łamał i dawał uczniom, i rzekł: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało moje. Potem wziął kielich i podziękował, dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy; albowiem to jest krew moja nowego przymierza, która się za wielu wylewa na odpuszczenie grzechów. Ale powiadam wam: Nie będę pił odtąd z tego owocu winorośli aż do owego dnia, gdy go będę pił z wami na nowo w Królestwie Ojca mego. A gdy odśpiewali hymn, wyszli ku Górze Oliwnej." - Mt. 26, 26-30. porównaj: Mr.14, 22-26, Łk. 22, 14-20, a także Jan 17, 1-26.
2. Napomnienie Apostoła Pawła do godnego spożywania eucharystii (Wieczerzy Pańskiej:"Wy tedy, gdy się schodzicie, nie spożywacie w sposób należyty Wieczerzy Pańskiej; każdy bowiem zabiera się niezwłocznie do spożycia własnej wieczerzy i skutek jest taki, że jeden jest głodny a drugi pijany. Czy nie macie domów, aby jeść i pić? Albo czy zborem Bożym gardzicie i poniewieracie tymi, którzy nic nie mają? Co mam wam powiedzieć? Czy mam was pochwalić? Nie, za to was nie pochwalam. Albowiem ja przejąłem od Pana to, co wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, której był wydany, wziął chleb, a podziękowawszy, złamał i rzekł: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało moje za was wydane; to czyńcie na pamiątkę moją. Podobnie i kielich po wieczerzy, mówiąc: Ten kielich to nowe przymierze we krwi mojej; to czyńcie, ilekroć pić będziecie, na pamiątkę moją. Albowiem, ilekroć ten chleb jecie, a z kielicha tego pijecie, śmierć Pańską zwiastujecie, aż przyjdzie. Przeto, ktokolwiek by jadł chleb i pił z kielicha Pańskiego niegodnie, winien będzie ciała i krwi Pańskiej. Niechże więc człowiek samego siebie doświadcza i tak niech je z chleba tego i z kielicha tego pije. Albowiem kto je i pije niegodnie, nie rozróżniając ciała Pańskiego, sąd własny je i pije. Dlatego jest między wami wielu chorych i słabych, a niemało zasnęło. Bo gdybyśmy sami siebie osądzali, nie podlegalibyśmy sądowi. Gdy zaś jesteśmy sądzeni przez Pana, znaczy to, że nas wychowuje, abyśmy wraz ze światem nie zostali potępieni. A tak, bracia moi, gdy się schodzicie, aby jeść, czekajcie jedni na drugich. Jeśli kto głodny, niech je w domu, abyście się na sąd nie schodzili. A zarządzenie co do pozostałych spraw wydam, gdy przyjdę." - 1 Kor. 11, 20-34.
Przepisy i praktyki dotyczące Eucharystii
- Członkowie Cerkwi Prawosławnej przyjmują Komunię Świętą od momentu chrztu już jako niemowlęta. Utrwalony, zwłaszcza w starszym pokoleniu, jest pogląd o rzadkim przyjmowaniu tego sakramentu (najczęściej cztery razy do roku), ale coraz częściej w ramach dążenia do zachowania praktyk pierwszych chrześcijan nalega się na częste przyjmowanie komunii w czasie każdej boskiej liturgii. Obowiązującym jest post eucharystyczny od północy, trwający co najmniej 6 godzin. Zwolnione są od niego małe dzieci oraz osoby chore i w zagrożeniu życia.
- Katolickie prawo kościelne nakazuje przyjęcie Eucharystii co najmniej raz w roku (w okresie Wielkanocy), przy czym do przystąpienia wymagane jest zgładzenie grzechów śmiertelnych przez spowiedź. Obowiązek dorocznego przyjmowania komunii wprowadził Sobór Laterański IV, ale po XVII wieku upowszechnił się ruch częstego przystępowania do Komunii świętej, wbrew herezji jansenistów, którzy głosili, że nikt nie jest godzien częstszego niż doroczne przyjmowania Eucharystii. Dawnej rygorystycznie przestrzegano także postu eucharystycznego, tzn. powstrzymywania się od pożywienia w dniu przyjęcia sakramentu od przebudzenia do chwili jego spożycia, obecnie złagodzonego do jednej godziny. Natomiast uroczyście celebruje się przyjmowanie Komunii świętej po raz pierwszy przez dzieci (Pierwsza Komunia), które mogą przystępować do Eucharystii od 1905, kiedy za sprawą Leona X wszedł w życie dekret Quam singulari.
- Protestanckie Kościoły tzw. Drugiej Reformacji (ewangeliczni chrześcijanie, np.: adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy) dopuszczają do udziału w Stole Pańskim wyłącznie osoby, które przystąpiły do chrztu na podstawie osobistej i świadomej wiary. Wieczerza Pańska odbywa się podczas nabożeństwa niedzielnego raz w tygodniu lub raz w miesiącu (w przypadku adwentystów: w sobotę)
Forma sakramentu
Liturgia Eucharystii nie zawsze wyglądała tak jak obecnie. Od X w. obrzęd, który także dawniej polegał na spożyciu konsekrowanego chleba i wina oraz wypowiedzeniu odpowiedniej formuły liturgicznej (do czasu Soboru Watykańskiego II tylko po łacinie), zaczął koncentrować się wokół momentu podniesienia Hostii i kielicha napełnionego Winem.
Materią sakramentu jest chleb pszenny i wino z owocu krzewu winnego (winogron), a źródłem obrzędu są słowa Jezusa zapisane w Nowym Testamencie: Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy, to jest bowiem ciało Moje, które za was będzie wydane. Bierzcie i pijcie to jest bowiem kielich krwi Mojej, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów, to czyńcie na Moją pamiątkę!
W Kościele prawosławnym i w obrządku grekokatolickim wierni otrzymują komunię pod obiema postaciami, przy czym chleb jest kwaszony (a nie przaśny jak w Kościele katolickim). Przyjmowanie samego chleba jako komunii jest starą praktyką, która w czasach soboru w Konstancji wywoływało duże spory: był to ważny punkt kontrowersji z Janem Husem i jego zwolennikami. Jeżeli wierni są odpowiednio przygotowani formacyjnie, komunia pod dwiema postaciami jest udzielana również w Kościele katolickim – zwykle czyni to, w imieniu ludu, tylko celebrans.
Katolicka liturgia eucharystyczna
Eucharystia celebrowana jest przez cały Kościół tzn. Głowę (Chrystusa) i członki zgromadzenie ludu Bożego. Celebracją tym przewodniczy wyświęcony szafarz – biskup lub prezbiter. Eucharystia w obrządku rzymskokatolickim odbywa się w ściśle określonym porządku liturgicznym, które określa Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego:
- LITURGIA ZGROMADZENIA
- - procesja wejścia
- - znak krzyża
- - pozdrowienie ludu
- - akt pokuty
- - chwała na wysokości Bogu (w święta i uroczystości) (z wyjatkiem Wielkiego Postu i Adwentu)
- - Kolekta
- LITURGIA SŁOWA
- - pierwsze czytania (najczęściej starotestamentalne)
- - psalm responsoryjny
- - drugie czytanie (w święta i uroczystości) (najczęściej nowotestamentalne)
- - aklamacja przed Ewangelią
- - Ewangelia
- - homilia lub kazanie
- - Credo (w niedziele i uroczystości)
- - modlitwa powszechna (wiernych)
W liturgii eucharystycznej wydziela się trzy zasadnicze momenty:
- przygotowanie darów
- Już samo przyniesienie na ołtarz chleba i wina jest pewnym gestem symbolicznym. Wyraża ono dar i zaangażowanie zgromadzenia, które chce przekazać Bogu swój podstawowy pokarm – chleb i wino – znak obchodzonego święta.
- modlitwa eucharystyczna
- Wśród wielu modlitw eucharystycznych, jakie są do wyboru, wszystkie oznaczają tę samą "akcję eucharystyczną", proklamowaną i dokonywaną słowami i gestami przez przewodniczącego zgromadzeniu. Przebieg modlitwy eucharystycznej jest następujący:
- prefacja, dziękczynienie składane Ojcu przez śpiew "Święty, Święty, Święty"
- modlitwa do Ducha Świętego, aby chleb i wino "stały się ciałem i krwią Jezusa Chrystusa, naszego Pana, który tej nocy, której był wydany..."
- przywołanie słów i gestów Jezusa z ostatniej wieczerzy i przeistoczenie darów ofiarnych – jest to najważniejsza chwila Mszy Świętej
- aklamacja przez lud tajemnic wiary
- wezwanie do Ducha Świętego o zjednoczenie zgromadzonych na Eucharystii
- doksologia ("Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie...")
- odmówienie słów modlitwy Pańskiej (Ojcze Nasz), celebrans kończy ją embolizmem (prośbą o uwolnienie od zła)
- Polega na przyjęciu i spożyciu Ciała Pańskiego (Komunia jednopostaciowa) lub też Ciała i Krwi (Komunia dwupostaciowa, która ze względów praktycznych stosowana jest rzadziej, zdarza się, że można ją przyjąć przy sakramencie bierzmowania i małżeństwa).
- postcommunio modlitwa po komunii
Cytaty
"Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie. Dlatego też kto spożywa chleb lub pije kielich Pański niegodnie, winny będzie Ciała i Krwi Pańskiej." 1 Kor 11, 26-27
"Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem. Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim. Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie. To jest chleb, który z nieba zstąpił - nie jest on taki jak ten, który jedli wasi przodkowie, a poumierali. Kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki." Jn 6, 55-58
"A gdy jedli, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im mówiąc: «Bierzcie, to jest Ciało moje». Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie dał im, i pili z niego wszyscy. I rzekł do nich: «To jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana. Zaprawdę, powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę nowy w królestwie Bożym»." Mk 14, 22-25
"Eucharystia jest pamiątką ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Chrystusa, czyli żywym i skutecznym znakiem Jego ofiary, złożonej raz na zawsze na krzyżu i działającej do tej pory dla całej ludzkości" (dokument ekumeniczny z Limy).
Zobacz też
- Tekst encykliki Jana Pawła II "Ecclesia De Eucharistia" (Eucharystia w życiu Kościoła) - z 17 kwietnia 2003 r.,
- List apostolski Jana Pawła II "Mane nobiscum Domine" (Pozostań z nami Panie) X 2004 r. na rozpoczęcie ogłoszonego przez ojca świętego Roku Eucharystii (X 2004 - X 2005),
- cud eucharystyczny.
- Poznańska legenda o skradzionych hostiach
Linki zewnętrzne
- http://www.netzwerk-eucharistie.de.vu – EUCHARYSTYCZNA SIEĆ
- Teologia.pl (o Eucharystii)
- Tekst encykliki Jana Pawła II "Ecclesia De Eucharistia" (Eucharystia w życiu Kościoła) - z 17 kwietnia 2003 r.
- Skrót encykliki "Ecclesia De Eucharistia"
- List apostolski Jana Pawła II "Mane nobiscum Domine" (Pozostań z nami Panie) X 2004 r.
- Eucharystia - dar Miłości
| Sakramenty (katolickie, starokatolickie i prawosławne) | |
| Chrzest • Bierzmowanie • Eucharystia (Najświętszy Sakrament) • Pokuta • Namaszczenie chorych • Kapłaństwo • Małżeństwo | |
