Angola
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
|
|||||
| Nasjonale motto: Virtus Unita Fortior (Latin: Sameint gjev styrke) |
|||||
 |
|||||
| Offisielle språk | Portugisisk | ||||
| Hovudstad | Luanda | ||||
| Styresett |
Republikk José Eduardo dos Santos Fernando da Piedade Dias dos Santos |
||||
| Flatevidd - Totalt - Andel vatn |
1 246 700 km² (22.) 0 % |
||||
| Folketal - Estimert (2004) - Folketeljing (—) - Tettleik |
10 978 552 (71.) — 8,6/km² (213.) |
||||
| Sjølvstende - Dato |
Frå Portugal 11. november 1975 |
||||
| BNP - Totalt (2003) - Per innbyggjar |
31 364 mrd. USD (83.) 2 319 USD (120.) |
||||
| Valuta | Kwanza | ||||
| Tidssone | UTC +1 | ||||
| Nasjonalsong | Angola Avante (Heia Angola!) |
||||
| Nasjonaldag | 11. november | ||||
| Internasjonal telefonkode | +244 | ||||
| Nasjonale toppdomene | .AO | ||||
Angola, tidlegare Folkerepublikken Angola, er ein republikk i Sørvest-Afrika. Angola har kyst mot Atlanterhavet og har grense mot Kongo-Brazzaville, Kongo, Namibia og Zambia. Den angolske provinsen Cabinda er ein enklave som er skild frå resten av landet av den Kongo. Cabinda har Angola si einaste grense mot Republikken Kongo.
Innhaldsliste |
[endre] Historie
Som for andre portugisiske koloniar medførte militærkuppet i kolonimakta i 1974 ein rask frigjeringsprosess. For Angola drøyde denne på grunn av maktkamp mellom tre ulike geriljagrupper og ein stor europeisk minoritet i landet. Landet fekk fullt sjølvstende først i 1975.
Den marxist-leninistiske geriljaen MPLA med støtte frå Sovjetunionen tok kontrollen over hovudstaden Luanda og store delar av resten av landet. Den USA- og Zairestøtta FNLA-geriljaen blei raskt marginalisert, medan Unita-geriljaen med støtte frå Sør-Afrika og seinare USA haldt eit fast grep om dei sørlege delane av landet.
MPLA hadde to presidentar, Agostinho Neto fram til 1979 og deretter José Eduardo dos Santos, som vann det demokratiske presidentvalet i 1992 under ein kort fredsperiode mellom dei to stridande partane. Dei skreiv under på ein fredsavtale i 1994, men verkeleg fred kom først då Unita-leiaren Jonas Savimbi døydde i 2002.
[endre] Innbyggjarar
Landet er prega av mange tiår med borgarkrig og har ei fattig og lågt utdanna befolkning. Gjennomsnittleg alder er 18,2 år (2002) og gjennomsnittleg levealder 37,0 år (2003). Over halvparten av den vaksne befolkninga kan ikkje lesa eller skriva.
Dei viktigaste folkegruppene i landet er ovimbunduar (37%), kimbunduar (25%) og bakongoar (13%). Ein talar portugisisk, bantuspråk og andre afrikanske språk. Rundt halvparten av angolanarane praktiserer innfødde religionar, nær 40% er katolikkar, medan 15% er protestantar (1998).
[endre] Klima
Store delar av Angola ligg på eit høgareliggande platå, og har eit klima som er tropisk, med ei enkel regntid frå oktober til mars, og ei lang tørketid i mellom. Huambo har ein normal årsnedbør på 1448 mm. På grunn av høgda vert ikkje temperaturen så høg som ein kunne vente i tropane, og fører til eit ganske behagleg klima.
Over 1500 m er temperaturane meir tempererte, og ikkje tropiske, og ein kan få episodar med frost. Tørketida er ein månad og to kortarte i dei nordlege områda av landet samanlikna med Huambo som har fem månadar utan regn. Dei indre områda får stort sett mellom 1000 og 1500 mm i løpet av regntida.
Kysten av Angola er derimot uvanleg for desse breiddegradene. Temperaturen og nedbørsmengdene er mykje lågare på grunn av den kalde Benguelastraumen utafor kysten. Denne fører til oppvelling av kaldt havvatn, og dei stabile forholda det fører med seg hindrar danninga av regnbyger. Kystbyen Mossamedes har ein normal årsnedbør på 55 mm. Kystområda har ørken- eller steppelandskap nordover mot Luanda, men nedbørsmengdene aukar gradvis nordover, og heilt nord får ein om lag 600 mm i året. Kystområda får òg mykje låge skyer og tåke når varm luft strøymer utover den kalde havflata. I samband med austleg vind kan temperaturen bli ganske høg, men vanlegvis vert ikkje temperaturen noko særleg høgare enn 25 ºC.
| Sørlege Afrika |
|
Angola | Botswana | Lesotho | Malawi | Mosambik | |
