Riu dii Amazzun
From Wikipedia
 |
Cheest artícul al è scrivüü in koiné uçidentala, urtugrafía ünificada. |
Ul Riu dii Amazzun l'è un fiümm de l'America del Süüt; l'è ul segund del muunt per lünghèzza, cunt 6.387 km de cuurs (ul primm l'è ul Nilu), ma ul primm del muunt per larghèzza e purtada de acqua. In de la stagjun piuvusa, la sò purtada la pö anca tucà i 300.000 m³/s; al porta inscì tanta acqua dulza inver l'Ucean Atlantich che, in curispundenza del pünt indué al sa trà deent in maar, anca a chilometer in del maar avèrt l'acqua l'è ammò inscì dulza ca la sa pö beef. L'è anca ul primm del muunt per dimensiun del basin: 6.915.000 km², sarìa a dì ul 40% de l'area tutaal de l'America del Süüt.
Ul fiümm al nass in dii Aand del Perü, a quasi 5.600 meter de quota, in del Nevado Mismi; l'acqua ca la vègn dal Mismi la sa büta deent in del Rio Apurimac, che al và pö al fiümm Ucayali che dopu al cunflüiss in del Marañon a furmà ul Riu dii Amazzun veer e propi. Furmalmeent, a dì la veritaa, ul tocch tra chì e la cunflüenza del Riu Negher al sa cjama Solimões. Dopu che l'Ucayali e ul Rio Apurimac sa meten insema, ul fiümm al cumencja a curr in del gigantesch basin amazonich. Chighinscì ul fiümm al curr pianin, cunt una pendenza minima (Manaus, a 1.600 km da la buca del fiümm, l'è dumé a 44 m s.l.m.); la prufunditaa media del fiümm l'è de 40 meter, cunt un massim de 60 in curispundenza de la strencja de Obidos.
Ul fiümm al sa svöja deent in de l'Ucean Atlantich, cunt un estüari larch fin a 250 km (330 sa sa cunsidera anca quell del Tocantins; deent in del sò estüari la sa tröva l'isula de Marajò, granda cumé la Danimarca.
| Grandi fiümm del muunt | |
|---|---|
| Amu Darja | Amur | Arkansas | Brahmaputra | Colorado | Congo | Danübi | Dnepr | Dnestr | Elba | Eüfraa | Gange | Huang He | Indu | Irrawaddy | Irtysh | Jenisej | Kolyma | Lena | Lòira | Mackenzie | Madeira | Mekong | Mississippi | Missouri | Murray-Darling | Niger | Nilu | Ob | Oder | Ohio | Orange | Orinoco | Paraguay | Paranà | Pechora | Red River | Renu | Riu dii Amazzun | Riu Graand | Riu Negher | Ròdan | Salween | San Lureenz | São Francisco | Sèna | Syr Darja | Snake River | Tago | Tigri | Tocantins | Ural | Uruguay | Vìstula | Volga | Yangtze | Yukon | Zambezi | | |
