Renu

From Wikipedia

Ul Renu (Italian, Reno; Ulandees, Rhijn; Tudesch, Rhein; Rumanc, Rein; Francees, Rhine) l'è un fiümm de l'Europa centraal. Al nass in Svízzera, in dii Grigjun, quand sa meten insema i dü tureent Hinterrhein e Vorderrhein (areent al paees de Reichenau); da lì, ul fiümm al curr in direzziun nòort cunt ul nòmm de Alpenrhein, al marca ul cunfin Svízzera-Liechtenstein e Svízzera-Austria fin a che al sa pucja deent in del Laach de Custanza.
Dopu ca l'è vegnüü fö dal laach, ga sa büta deent l'Aare, vünn di sò aflüeent püssee impurtaant. Ul Renu al marca chì ul cunfin Germània-Svízzera, prima de piegà inver N al ginöcc de Basiléa; al fà da cunfin fra la Francja e la Germània, dopu de che al va deent in Germània per minga vegnì fö püü.
In del teritòri tudesch ul Renu al riceff i sò aflüeent püssee impurtaant, saría a dì ul Neckar, ul Mèn e la Musèla.
Fra Bingen e Bonn ul fiümm al traversa ul sò tratt püssee spetaculaar, in d'un paees de brich, runch e guur; a l'è ul tòcch cjamaa Renu rumantich, prutegjüü da l'UNESCO, quataa de vign e busch. Sübet dopu, inveci, ul Renu al cumencja a curr in de la regjun de la Ruhr, al tuca vüna dopu l'oltra i citaa de Culònia, Düsseldorf e Duisburg e al cjapa deent ul fiümm Ruhr. Chell tòcch chì a l'è ul püssee indüstrializaa del sò camín, e l'è dunca anca ul tòcch indué ul fiümm a l'è püssee inquinaa e la sò aqua püssee vuncja.
Dopu de chì, ul fiümm al gira a òvest e al va deent in dii Paees Bass; propi cuma l'è entraa ul fiümm al tuca la sò larghèzza massima (300 meter), perché sübet dopu al sa spartiss in trì bròch: Waal, Nederrijn (Bass Renu) e IJssel, ca vann ognidün per la sò strada fin ca sa trann deent in del Maar del Nòort, furmaant un delta insema a la Musa.

In del sò cuurs al passa per un badalücch de citaa impurtaant; via Culònia, Düsseldorf, Bonn e Duisburg, gemò minzunaa, sa incuntrenn:

• Basiléa
• Strasbürgh
• Karslruhe
• Mannheim
• Ludwigshafen
• Wiesbaden
• Magunza
• Cublenza
• Rotterdam
• Niméga
• Utrecht

Grandi fiümm del muunt
Amu Darja | Amur | Arkansas | Brahmaputra | Colorado | Congo | Danübi | Dnepr | Dnestr | Elba | Eüfraa | Gange | Huang He | Indu | Irrawaddy | Irtysh | Jenisej | Kolyma | Lena | Lòira | Mackenzie | Madeira | Mekong | Mississippi | Missouri | Murray-Darling | Niger | Nilu | Ob | Oder | Ohio | Orange | Orinoco | Paraguay | Paranà | Pechora | Red River | Renu | Riu dii Amazzun | Riu Graand | Riu Negher | Ròdan | Salween | San Lureenz | São Francisco | Sèna | Syr Darja | Snake River | Tago | Tigri | Tocantins | Ural | Uruguay | Vìstula | Volga | Yangtze | Yukon | Zambezi |