Jólasveinn
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Jólasveinn er goðsagnakennd persóna sem sögð er búa á Norðurpólnum og halda til byggða á aðfangadegi til þess að verðlauna þæg börn með gjöfum. Jólasveinninn þekkist í fjöldamörgum löndum þrátt fyrir að hann tengist kristnu hátíð jóla eins og nafnið bendir til. Jólasveinninn er iðulega klæddur í þykk og hlý rauð föt með hvítum loðkraga.
[breyta] Íslensku jólasveinarnir
Íslensku jólasveinarnir eru af tröllakyni og voru upphaflega hafðir til að hræða börn. Foreldrar þeirra eru Grýla og Leppalúði og er Jólakötturinn húsdýrið þeirra. Á 20. öld tólku jólasveinarnir upp margt úr fari hins alþjóðlega jólasveins, þeir klæðast meðal annars oft rauðum fötum og úthluta einnig gjöfum sem þeir hefðu aldrei gert hér áður fyrr.
Orðið jólasveinn hefur ekki fundist í íslenskum textum eldri en frá 17. öld, í Grýlukvæði sem eignað er síra Stefáni Ólafssyni í Vallanesi.
Hversu margir jólasveinarnir voru taldir var misjafnt eftir landshlutum, það er fyrst með útgáfunni á Þjóðsögum Jóns Árnasonar 1862 sem þeir eru taldir 13 að tölu. Þar eru einnig nöfn þeirra að finna.
Það er þó ekki fyrr en með ljóðinu „Jólasveinarnir“ í bókinni Jólin koma sem Jóhannes úr Kötlum kemur jólasveinahefð nútíma íslendinga í fastar skorður. Samkvæmt þessari hefð eru jólasveinarnir 13 og koma til manna í þessari röð:
- Stekkjastaur kemur 12. desember.
- Giljagaur kemur 13. desember.
- Stúfur kemur 14. desember.
- Þvörusleikir kemur 15. desember.
- Pottasleikir (einnig kallaður Pottaskefill) kemur 16. desember.
- Askasleikir kemur 17. desember.
- Hurðaskellir kemur 18. desember.
- Skyrgámur kemur 19. desember.
- Bjúgnakrækir kemur 20. desember.
- Gluggagægir kemur 21. desember.
- Gáttaþefur kemur 22. desember.
- Ketkrókur kemur á Þorláksmessu, 23. desember.
- Kertasníkir kemur á aðfangadag, 24. desember.
