Holdsveiki
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Holdsveiki (einnig kallað líkþrá) er smitsjúkdómur sem orsakast af bakteríunni Mycobacterium leprae sem er skyld berklabakteríu (M. tuberculosis). Holdveikibakterían leggst sérstaklega á kaldari svæði líkamans svo sem fingur, tær, eyru og nef. Holdsveikibakterían finnst í mönnum, beltisdýrum og sumum apategundum.
Holdsveiki hefur verið útrýmt á Íslandi. Holdsveiki er þó ennþá landlægur sjúkdómur í mörgum löndum, sérstaklega á Indlandi. Talið er að holdsveiki smitist við snertingu, í gegnum innöndun, af smituðum jarðvegi eða gegnum bit skordýra. Meðgöngutími sjúkdómsins getur verið langur eða frá 1-2 árum upp í 40 ár. Holdsveiki leggst á taugar í útlimum og getur valdið tilfinningaleysi, krepptum vöðvum og lömunum. Nú er til auðveld lækning við holdsveiki en skemmdir á taugum og öðrum vefjum eru þó varanlegar.
Hallgrímur Pétursson skáld dó úr holdsveiki. Fyrstu ljósmyndirnar af Íslendingum voru teknar af holdsveikisjúklingum. Sérstakt herbergi er í lækningasafninu í Nesstofu um holdsveiki.
[breyta] Líf holdsveikra fyrr á öldum
Holdsveikir voru útskúfaðir úr samfélaginu og oft einangraðir í sérstökum holdsveikranýlendum.
Holdsveikir menn þurftu að bera með sér rellu eða bjöllu og gefa til kynna komu sína svo aðrir gætu forðast samneyti við þá. Fyrr á öldum var algengt að allir sem þjáðust af húðsjúkdómum svo sem sóragigt, húðkrabbameini eða kýlum væru taldir holdsveikir. Á tólftu öld voru holdsveikissjúklingar í Evrópu einangraðir í sérstökum húsum.
Holdsveiki var talin merki um syndir mannsins. Stundum var settur sérstakur lágur gluggi í kirkjur fyrir holdsveika þannig að þeir gætu fylgst með guðsþjónustum án þess að smita þá sem inni voru. Holdsveikir þurftu á miðöldum að vera í sérstökum klæðnaði og urðu að búa utan borgarmarka á afmörkuðum svæðum og strangar reglur giltu um samneyti þeirra við aðra borgara. Á tuttugustu öldinni voru holdsveikir einnig neyddir til að búa í einangrun, oft í sérstökum holdsveikranýlendum.
[breyta] Holdsveikraspítalar á Íslandi
Holdsveikraspítalar á Íslandi voru heimilaðir með konungsbréfi 1651, einn í hverjum landsfjórðungi. Þessir staðir voru ekki líkir spítölum nútímans, þangað kom fátækt fólk, hreppsómagar og flækingar. Þessir staðir voru aflagðir með konungsúrskurði 12. ágúst 1848. Holdsveikraspítalinn í Laugarnesi var vígður árið 1898 en spítalahúsið brann 1943. Síðustu íslensku holdsveikisjúklingarnir voru vistaðir á Kópavogshæli og voru þar í einangrun.
[breyta] Heimildir
- Vísindavefurinn: „Holdsveiki“
- Greinin „Leprosy“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 14. febrúar 2006.