Kanalo

El Vikipedio

Kanalo (latine Canalis - tubo, defluilo) estas artefarita fluejo por senprema movado de la akvo. Oni distingas kanalojn: navigeblan (Sueza, Panama, Blankmara-Balta), energetikan, irigacian, drenadan, akvokondukan kaj aliajn specojn.

Artefaritaj kanaloj, kiuj estis konstruitaj kiel transportaj vojoj, kunligas grandajn marspacojn kaj oni uzas por navigado. Internaciaj konvencioj reguligas marvojaĝojn trans tiaj kanaloj. Kiam estas fortaj nivelŝanĝo de la fluejo bezoniĝas kluzoj.

Sur kanaloj transporto faratas ĉefe de barĝoj, kies "klasika" ŝarĝo estas 350 tunoj de malapakaĝa varo (kiel grenoj, karbo, ktp). Nun oni emas antataŭi ilin per pli grandaj entenante 1 500 tunoj.

De kelkaj jaroj uzo de kanaltransporto malpliiĝas, ĉar ili ne iras ĉien kaj tio necesas ĉiam almenaŭ du transŝarĝadon sur kamionoj. Sed la ekologiistoj favoras kaj deziras akceli tiun veturrimedon, ĉar ĝi estas multe pli energiŝpara ol ĉiuj aliaj.

Jam dum pasintaj jarcentoj, kiam la vojoj estis kutime malbonaj, kaj foje tute neuzeblaj dum vintro, la veturado sur akvovojoj (ĉefe naturaj riveroj tiam) estis favorata vojaĝ- kaj transportrimedo, kaj ludis gravan rolon. (vidu malnovtempa Luaro-riverveturado, aŭ malnovtempa Rodano-riverveturado)

Unue barĝoj estis remorkitaj de ĉevalo paŝante sur vojo laŭborde de la kanalo. Nun ili estas memmotoritaj. La stiristo de la barĝo kaj ties familio loĝas sur la barĝo mem en malgranda loĝejo kaj ili pasas sian vivon en ĝi. La lernejigo de infanoj de barĝistoj estas problemo.

Beletre, la vido de barĝoj sur kanolo, kaj la vivo de barĝuloj estis temo poezia, literatura, kaj ĉefe en kanzonoj, dum unua duono de 20-a jarcento.

Ŝanelo estas plej profunda (ŝipebla) parto de rivero aŭ de mara pasejo (markolo, kanalo).

Plej grandaj kanaloj:

Nomo	Lando	Longo, km
Bhakra	Barato	4,464
Gango-Kobadak	Bangladeŝo	3,038
Damodara valo	Barato	2,480
Granda Kanalo	Ĉinio	1,736
Viŝni Voloĉek	Rusio	1,397
Karakumo	Turkmenio	1,392
Gjota	Svedio	555

Plej grandaj navigeblaj kanaloj :

Nomo	Lando	Longo, km	Larĝo, m
Suda Kanalo	Francio	240	20-25
Sueza Kanalo	Egipto	161	120-320
Kila Kanalo	Germanio	99	104-214
Panama Kanalo	Panamo	82	150-305
Manĉestra Kanalo	Britio	57	37
Welenda Kanalo	Kanado	44	24
Kanalo Nive-Vatervet	Nederlando	29	500-600
Kanalo Nordzee	Nederlando	26	50-150
Albertkanalo	Belgio	130	63-100