Interpunkcio
El Vikipedio
| Interpunkciaĵoj |
|---|
|
apostrofo ( ' ); ( ’ ) |
| Aliaj tipografiaj markoj |
|
asterisko ( * ) |
Interpunkcio estas la komuna nomo de legohelpaj signoj. Tiuj helposignoj kutime ne estas kalkulataj inter la literoj, ĉar oni ne elparolas ilin.
La reguloj de interpunkcio estas parto de la ortografio apud aliaj formaj ecoj, kiaj uskleco (grandaj kaj etaj literoj), tipografia prezento (marĝenoj, litergraso, litergrando...) en la pli ĝenerala kadro de enpaĝigo.
Enhavo |
[redaktu] Historio
Multaj skribsistemoj uzis kontinuan skribon: intervorta spaco ne estis, des malpli helposignoj. Iuj sistemoj per diversaj punktoj aŭ streketoj markis pli aŭ malpli grandajn subpartojn de tekstoj.
En manuskriptoj la limo inter interpunkcio kaj korektosignoj ne tiom klaris. Posedantoj de libroj aldonis ilin kun la sama celo pliklarigi la tekston.
Tipografio helpis al la relativa unueco de moderna interpunkcio. Tamen iuj malsamoj restas inter la helposignoj de diversaj skribsistemoj kaj lingvoj.
[redaktu] Signoj
La ĉi-suba klasigo iom arbitras. Ekzemple komoj aŭ streketoj ja disigas frazopartojn, sed en iuj uzoj oni povas rigardi ilin ĉirkaŭaj signoj.
[redaktu] Disigaj Signoj
- komo: ,
- streketoj diverslongaj: - – —
- punktokomo: ;
- dupunkto: :
- punkto: .
- krisigno: !
- demandosigno: ?
- tripunkto: ...
Oni malofte mencias la kunmetitajn signojn, kiujn oni povus nomi:
- dubosigno: (?)
- surprizosigno: (!)
kaj la diversajn emfazajn ripetojn kaj kombinojn de krisigno kaj demandosigno: !? !! kaj aliaj.
Komputiko enkondukis aliajn signojn, kiujn oni uzas tre varie:
Interreto popularigis la mienojn.
[redaktu] Ĉirkaŭaj signoj
- Krampoj: pli ofte kurbaj () rektaj [], malofte kunigaj {} oblikvaj // angulaj <>
- Citiloj: diversformaj ""
Krom la citiloj, ankaŭ la longaj streketoj estas uzataj en dialogoj teatraĵaj aŭ romanaj, ekzemple:
- Ŝi diris al Ivano: – Bonan matenon!
[redaktu] Distingiloj kaj Mallongigiloj
[redaktu] Uzreguloj
La frazofina punkto estas uzata ene de ĉefteksto, sed ne fine de titoloj aŭ intertitoloj.
Unu signo povas havi plurajn rolojn. Ekzemple, punkto signas frazofinon sed ankaŭ mallongigon de vorto. Helposigno povas havi alian vivon kiel vortliteron. Ekzemple komo estas elparolata vorto en nombroj: 3,4 estas tri komo kvar.
Okaze de kuntuŝiĝo iuj signoj forigas aliajn, ekzemple oni skribas Li venos, mi pensas, morgaŭ. sed Li venos morgaŭ, mi pensas. (La fina punkto manĝas la komon post pensas.)
Kiam tia regulo ne aplikiĝas, signoj apudstaras. La rilataj reguloj ne tute stabiliĝis, oni povas heziti inter:
- Li diris: "Mi venos.".
- Li diris: "Mi venos".
- Li diris: "Mi venos."
Spacigo de la helposignoj diversas laŭ la lingvoj. En la lingvo internacia pli ofte:
- disigaj signoj havas spacon nur dekstre (sed streketoj ambaŭflanke)
- ĉirkaŭaj signoj havas eksterajn spacojn, sed ne enajn (do malfermaj signoj havas spacon maldekstre, fermaj signoj havas spacon dekstre)
- mallongigaj signoj ne havas proprajn spacojn.
