Επιστημονική μέθοδος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι Επιστητό αποκαλείται αυτό που μπορεί να προσεγγίσει ο άνθρωπος μέσω της γνώσης, ως επιστήμη ορίζεται το σύνολο των συστηματικών και επαληθεύσιμων γνώσεων, καθώς επίσης η διερεύνηση καθορισμένων πεδίων του επιστητού. Η διερεύνηση στο πλαίσιο της επιστήμης γίνεται με συγκεκριμένες και σαφώς καθορισμένες διαδικασίες, οι οποίες συναποτελούν την επιστημονική μέθοδο.

Βάσει των ανωτέρω επιστημονική μέθοδος είναι η διαδικασία την οποία εφαρμόζουν οι επιστήμονες στην έρευνα των φαινομένων, ώστε να καταλήξουν σε αξιόπιστη γνώση σχετικά με τους νόμους που τα διέπουν.

Η επιστημονική μέθοδος περιλαβάνει τα ακόλουθα βήματα και χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη εκτέλεση τους:

• Παρατήρησεις πάνω σε ένα φυσικό φαινόμενο ή ομάδα φυσικών φαινομένων
• Σχηματισμός μιας υπόθεσης η οποία είναι συνεπής με τις παρατηρήσεις που έγιναν (μπορεί να τις εξηγήσει).
• Χρησιμοποίηση της υπόθεσεις για να γίνουν προβλέψεις για την ύπαρξη άλλων φυσικών φαινομένων ή για τα ποσοτικά αποτελέσματα άλλων παρατηρήσεων.
• Εξέταση των προβλέψεων που έγιναν με επιπρόσθετες παρατηρήσεις και διεξαγωγή πειραμάτων και τροποποίηση της υπόθεσης ανάλογα έτσι ώστε να είναι συνεπής με τα νέα δεδομένα.

Τα δύο τελευταία βήματα επαναλαβάνονται μέχρι να εξακριβωθεί η αλήθεια της υποθέσεως. Όταν η αλήθεια μιας υπόθεσης έχει εξακριβωθεί διαμέσου παρατηρήσεων, πειραμάτων και κριτικής σκέψης τότε δεχόμαστε ότι αποτελεί μια ικανοποιητική προσέγγιση της πραγματικότητας και έτσι αποκτά τη θέση θεωρίας . Οι προβλέψεις της θεωρίας αυτής εξακολουθούν να ελέγχονται και είναι πιθανό μελλοντικές παρατηρήσεις και πειράματα να την καταρρίψουν.

Σε μερικούς επιστημονικούς τομείς δεν είναι δυνατή η εφαρμογή όλων των προαναφερόμενων βημάτων. Π.χ. δεν είναι δυνατόν να εκτελέσουμε πειράματα προκαλώντας σεισμούς ή εκρήξεις ηφαιστείων, ούτε μπορούμε να επέμβουμε στις τροχιές πλανητών κ.ο.κ. Σ' αυτές τις περιπτώσεις επινοούνται άλλες διαδικασίες παρατήρησης, καταγραφής και αξιολόγησης.

Κριτήρια για να χαρακτηριστεί μια εργασία επιστημονική, είναι:

• Διαχωρισμός του προσώπου από το εξεταζόμενο αντικείμενο.
• Επαναληψιμότητα των παρατηρήσεων.
• Τεκμηρίωση των ισχυρισμών.

Ο φιλόσοφος Καρλ Ράιμουντ Πόππερ (1902-1994) εισήγαγε ως κριτήριο επιστημονικότητας μιας θεωρίας, στα πλαίσια του κριτικού ορθολογισμού, τη δυνατότητα διάψευσής της. Μια θεωρία πρέπει, δηλαδή, να διατυπώνει προβλέψεις, οι οποίες θα μπορούσαν να διαψευσθούν με την εκτέλεση πειραμάτων. Με κάθε πείραμα που εκτελείται και το οποίο δεν διαψεύδει τη θεωρία, αυξάνεται η πιθανότητα να είναι αυτή η θεωρία σωστή. Η ύπαρξη της δυνατότητας διάψευσης διαφοροποιεί το επιστημονικό πόρισμα από την πίστη. Πειράματα επαλήθευσης δεν αρκούν, δεδομένου ότι, αφενός πολύπλοκες θεωρίες δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιωθούν συνολικά, αφετέρου μπορεί να υπάρξουν πάντα συνθήκες εφαρμογής της θεωρίας που δεν έχουν εξεταστεί. Νεότεροι ερευνητές στον τομέα της Επιστημολογίας και της Ιστορίας των Επιστημών, συμπλήρωσαν και προσάρμοσαν αυτό το κριτήριο του Πόππερ.

Η επιστημονική μέθοδος είναι θεμελιώδης για την επιστημονική έρευνα και για την πρόσκτηση νέας γνώσης βασισμένης στη φυσική μαρτυρία από την επιστημονική κοινότητα Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τις παρατηρήσεις και την αιτιολόγηση για να προτείνουν ερμηνείες των φυσικών φαινομένων, που αποκαλούνται υποθέσεις. Οι προβλέψεις από τέτοιες υποθέσεις δοκιμάζονται με διάφορα πειράματα, τα οποία θα πρέπει να είναι αναπαράξιμα. Μια σημαντική όψη της υπόθεσης είναι η δυνατότητα διάψευσής της, με άλλα λόγια η δυνατότητα να αποδειχθεί ψευδής. Αν μια πρόταση δεν είναι διαψεύσιμη, τότε δεν είναι υπόθεση. Αντίθετα είναι άποψη ή δήλωση που δεν βασίζεται στην επιστημονική μέθοδο.

Αν η υπόθεση επιβεβαιώνεται επανειλημμένα μέσω του πειράματος, τότε γίνεται θεωρία και οι νέες προβλέψεις στηρίζονται πάνω της. Οι εσφαλμένες προβλέψεις, εσωτερικές ασυνέπειες ή ανεξήγητα φαινόμενα ενεργοποιούν μια διαδικασία διόρθωσης των υποθέσεων, που με τη σειρά τους δοκιμάζονται κ.ο.κ.. Οποιαδήποτε υπόθεση είναι αρκετά ισχυρή για τη δημιουργία προβλέψεων μπορεί να δοκιμάζεται με αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο, μια μη επαληθευμένη υπόθεση είναι δυνατόν να γίνει ευρύτερα αποδεκτή είτε εξαιτίας του τρόπου παρουσίασής της ή κάποιας διαισθητικής αντίληψης της εγκυρότητάς της, αν και δεν γίνεται τυπικά αποδεκτή έως ότου παρουσιαστούν πειστικές πειραματικές αποδείξεις.

[Επεξεργασία] Δικτυακοί τόποι

• Μια εισαγωγή της επιστήμης: Επιστημονική σκέψη και επιστημονική μέθοδος, Steven D. Schafersman.
• Εισαγωγή στην επιστημονική μέθοδο
• Επιστημονική μέθοδος
• Ανάλυση και σύνθεση: Περί της επιστημονικής μεθόδου βάσει μιας μελέτης του Bernhard Riemann Σουηδική Μορφολογική Εταιρία.
• Ο μύθος της επιστημονικής μεθόδου, Dr. Terry Halwes
• Η επιστημονική μέθοδος στη θρησκευτική πρακτική

[Επεξεργασία] Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Jevons, William Stanley, The Principles of Science, (Reprinted by Dover, 1958).
• Bacon Francis, Novum Organum (The New Organon), 1620.
• Heisenberg, Werner, Physics and Beyond: Encounters and Conversations, Harper & Row, (New York, 1971), pp. 63–64.