Ηφαίστειο
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ηφαίστειο είναι η ανοιχτή δίοδος στο εσωτερικό της Γης (ή άλλου γεωειδούς ουράνιου σώματος) που επιτρέπει την εκροή ή έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων από το εσωτερικό στην επιφάνεια με την μορφή λάβας. Η δραστηριότητα αυτή οδηγεί στη δημιουργία ενός βουνού, το οποίο είναι συνήθως ό,τι ονομάζουμε ηφαίστειο στην καθημερινή γλώσσα. Τα ηφαίστεια μελετά ένας ιδιαίτερος ομώνυμος κλάδος της επιστήμης της Γεωλογίας, η Ηφαιστειολογία.
Τα ηφαίστεια πάνω στη Γη βρίσκονται συνήθως εκεί όπου δύο ή τρεις τεκτονικές πλάκες συγκρούονται ή απομακρύνονται: Μία μεσοωκεάνεια ράχις ή οροσειρά, όπως στο μέσο του Ατλαντικού Ωκεανού δίνει παραδείγματα ηφαιστείων από «αποκλίνουσες πλάκες», ενώ ο Ειρηνικός Ωκεανός με το «Δαχτυλίδι της φωτιάς» μας προσφέρει παραδείγματα ηφαιστείων από «συγκλίνουσες πλάκες». Αντιθέτως, ηφαίστεια δεν δημιουργούνται εκεί όπου δύο τεκτονικές πλάκες κινούνται πλευρικά η μία ως προς την άλλη. Ηφαίστεια μπορούν επίσης να σχηματισθούν όπου υπάρχει διάταση του γήινου φλοιού, ή όπου ο φλοιός είναι πολύ λεπτός, όπως στην κοιλάδα «Αφρικανικό Ριφτ». Τέλος, τα ηφαίστεια προκαλούνται πάνω από σημεία στα οποία ο μανδύας της Γης έχει ανοδικά ρεύματα, τα αποκαλούμενα "hot spots", που μπορεί να βρίσκονται μακριά από τα όρια των τεκτονικών πλακών, όπως είναι τα νησιά της Χαβάης. Τέτοια ηφαίστεια βρίσκονται και σε άλλους πλανήτες ή μεγάλους δορυφόρους στο Ηλιακό Σύστημα.
[Επεξεργασία] Το ηφαίστειο ως βουνό
Η συνηθισμένη μας εικόνα ενός ηφαιστείου είναι ένα βουνό με κωνικό σχήμα, που στις εκρήξεις του χύνει λάβα, εκτοξεύει πέτρες, στάχτη και δηλητηριώδη ή μή αέρια από τον κρατήρα στην κορυφή του. Η πραγματικότητα βέβαια είναι πιο πολύπλοκη, καθώς αυτός είναι ένας μόνο τύπος ηφαιστείου. Κάποια ηφαίστεια π.χ. έχουν ακανόνιστους θόλους λάβας για κορυφές αντί για κεντρικό κρατήρα, ενώ άλλα παρουσιάζουν τη γεωμορφολογία ενός υψίπεδου. Οι δίοδοι από όπου εξέρχεται το υλικό από το εσωτερικό μπορούν να βρίσκονται οπουδήποτε στο υψίπεδο αυτό. Πολλές από αυτές τις διόδους δημιουργούν τους δικούς τους μικρότερους κώνους, έτσι ώστε να έχουμε δευτερεύοντα ηφαίστεια πάνω σε ένα μεγάλο, όπως συμβαίνει στη Χαβάη.
Οι δύο βασικοί τύποι ηφαιστείων από γεωλογικής πλευράς είναι τα ασπιδοειδή ηφαίστεια και τα κωνικά ηφαίστεια (stratovolcanoes), ενώ διάφορα άλλα είδη είναι οι κώνοι στάχτης, τα υποθαλάσσια ηφαίστεια, τα υπερηφαίστεια, και, σε παγωμένα ουράνια σώματα, τα κρυοηφαίστεια (cryovolcanoes) ή ηφαίστεια πάγου. Τα ηφαίστεια λάσπης απαρτίζουν μία ξεχωριστή κατηγορία.
