İfade Özgürlüğü
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İfade Özgürlüğü (ya da konuşma özgürlüğü) Birleşmiş Milletler tarafından; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde ilan edilen, bir çok ülke tarafından kabul edilen bir haktır.
Elbette; ülkeden ülkeye bu hak daha değişik uygulanabilir. Devletlerin otoritesinde yaşayan ülkelerde; devletin sansürleri uygulanabilir; ancak liberal demokrasilerde de sansür değişik formlarda bulunabilir. (Nefret sözcükleri, müstehcenlik, vb.)
Ülkemizin İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi tercümesinin 19'uncu maddesi; şöyle der:
"Her ferdin fikir ve fikirlerini açıklamak hürriyetine hakkı vardır. Bu hak fikirlerinden ötürü rahatsız edilmemek, memleket sınırları mevzubahis olmaksızın malümat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek veya yaymak hakkını içerir."
Bunun akabinde gelen açıklayıcı; "International Covenant on Civil and Political Rights" (Uluslarası Halk ve Politik Hakları) 19'uncu maddeyi şöyle açıklar:
- Herkes engel olmaksızın fikirlere sahip olmalıdır.
- Herkesin ifade özgürlüğü hakkı olmalıdır; bu hak, her türlü bilgi ve fikirleri sınır olmaksızın, sözlü, yazılı, basılmış, sanat veyahutta herhangi dilediği bir medya ortamıyla öğrenme, alma ve verme hakkıdır.
- 2'inci bölümdeki haklar özel haklar ve sorumluluklar getirir. Bu doğrultuda bazı limitler kanunlar tarafıyla uygulanabilir:
-
- a) Başkalarının haklarına ve şöhretine saygı;
- b) Ulusal güvenlik, halk düzeni, veyahutta halk sağlığı ve huzuru.
- a) Başkalarının haklarına ve şöhretine saygı;
20'inci madde de; savaş propagandalarını yasaklar. 19'uncu maddenin 3'üncü bölümünde belirtilen iki bend; gerek monarşik, gerek militarist, gerek muhafazakar rejimlerin talepleri doğrultusunda eklenilmiştir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Diğer ülkelerde ifade özgürlüğü
[değiştir] Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri'nin anayasasının bir numaralı kanunudur; bu kanuna göre;
- "Kongre herhangi bir dini kurmak için, uygulamasını yasaklamak için, ifade ve basın özgürlüğünü ya da insanların barışçıl bir şekilde toplanmasını ve devlete acılarını anlatmasını kısıtlamak için kanun çıkartamaz."
15 Aralık 1791'de çıkan bu kanun; akabinde her ne kadar özgürce ırkçılık da dahil olmak üzere fikirlerini sunmasını sağlasa da; Amerika'nın özgürlükler ülkesi olmasını sağlamıştır.
[değiştir] Avrupa Birliği
Avrupa Birliği'nin 2000 yılında yayımlanan temel kanunlarının 11'inci maddesine göre;
- Herkesin ifade özgürlüğü vardır. Bu hak; insanların fikirlere sahip olma ve bilgiyi halk otoritesi olmadan, sınırsızca alma ve verme hakkını tanır.
- Özgürlük ve basın kuruluşların çoğulculuğuna saygı duyulmalıdır.
[değiştir] Danimarka
Jyllands-Posten'de yayımlanan Muhammed karikatürleri ile yoğun tepki gören Danimarka'nın ifade özgürlüğü hakkında; 77 sayılı kanunu şunu ilan eder:
- § 77 Herkes birinin düşünlerini yayınlama, yazma ve konuşma özgürlüğüne sahiptir; ancak adalet mahkemelere saygı duyarak. Sansür ve diğer önlemlerin engellenmesi yeniden koyulamaz.
[değiştir] Fransa
Fransa'da 26 Ağustos, 1789'da çıkan; İnsan ve Vatandaş Halkları Beyannamesi'nin 11'inci maddesi şöyle der:
- "Düşüncelerin ve fikirlerin özgürce paylaşılması; insanın en mühim haklarından birindir: her vatandaş özgürce konuşmalı, yazmalı ve yayımlamalı; muhafaza etmeli (gerekliyse) kanunların sunduğu olanaklarda özgürlüğünün çiğnenmesine cevap vermelidir."
[değiştir] Çin
Komünist Çin Anayasası'nın 35'inci maddesine göre;
- "Halkın Çin Cumhuriyeti vatandaşları; ifade, basın, birleşme, ortaklaşma, ilerleme ve gösterme özgürlüğünden zevk alır."
Ancak; Çin'de yoğun bir sansür hakimdir, bundan Wikipedia ve Google gibi web siteleri de nasibini almıştır. İnternet üzerine koyulan limitler arasında; Özgür Tibet hareketi, demokrasi, Taiwan'ın bağımsız bir ülke olarak görülmesi, bir takım dini organizasyonlar ve Çin Komünist Partisi hakkındaki tüm yayımlar bloke edilmiştir.
[değiştir] Türkiye'de İfade Özgürlüğü
Türkiye'de İfade Özgürlüğü konusunda; kanunlar çatışmaktadır. Anayasa'nın bir kanunu insanlara fikir özgürlüğü sunarken, tekrar Anayasa'nın başka bir bendi veya ceza kanununun başka bir kanunu da buna izin vermez.
Örnek olarak;
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 25'inci maddesine göre:
"Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir."
- Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.
Göz ardı edilen bu madde ardından gelen; 26'ıncı madde " Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti" üzerinedir, 2001 yılı itibari ile de Anayasa değişikliğine gidilerek bu hak Anayasa'dan kısmen çıkartılmış ve ceza mahkemelerine verilmiştir. Ancak; halen 25'inci madde üzerinde bir değişiklik yapılmamıştır. Bu da Anayasa'da bulunan iki kanunun ard arda gelmesine rağmen çakıştığını vurgular.
"Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.
(Değişik: 3.10.2001-4709/9 md.) Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.
(Üçüncü fıkra mülga: 3.10.2001-4709/9 md.)
Haber ve düşünceleri yayma araçlarının kullanılmasına ilişkin düzenleyici hükümler, bunların yayımını engellememek kaydıyla, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlanması sayılmaz.
(Ek: 3.10.2001-4709/9 md.) Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla düzenlenir."
Bu doğrultuda; her ne kadar sadece bir kaç cümle önce "Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar." denilse de; değişiklik olan bir kaç cümle sonrasında "usuller kanunla düzenlenir" ibaresiyle halen içinden çıkılamayan bir ikilem haline gelmiştir.
30 Temmuz 2003 tarihimde yayımlanan 4953 sayılı kanunla; 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 159'uncu maddesine eklenen son fıkrası doğrultusunda; halen mevcut 59. Hükumet'imiz uluslarası arenadaki en fazla tanınan kanunumuz 301'inci maddenin önergesi oylanmış ve kabul edilmiştir.
"Türklüğü, Cumhuriyeti, Devletin kurum ve organlarını aşağılama" başlığı altında incelenen bu madde şöyledir:
- Türklüğü, Cumhuriyeti veya Türkiye Büyük Millet Meclisini alenen aşağılayan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetini, Devletin yargı organlarını, askerî veya emniyet teşkilatını alenen aşağılayan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Türklüğü aşağılamanın yabancı bir ülkede bir Türk vatandaşı tarafından işlenmesi hâlinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.
- Eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz.
İfade özgürlüğü'ne bağlı olarak basın özgürlüğü'nde Türkiye; Reporters Without Borders'ın raporuna göre; Dünya'da basın özgürlüğü'ünde 168 ülke arasında Nikaragua, Katar, Tanzanya, ve Zambiya gibi ülkelerin ardında 98'inciliği Fildişi Sahili ve Butan ile paylaşmaktadır.
