Jan Sebastian Bach

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Jan Sebastian Bach

Jan Sebastian Bach (ur. 21 marca 1685 w Eisenach - zm. 28 lipca 1750 w Lipsku), właściwie Johann Sebastian Bach - kompozytor niemiecki muzycznej epoki baroku. Był ósmym, ostatnim dzieckiem Johanna Ambrosiusa Bacha, muzyka miejskiego i Marii Elisabeth Lammershirt.

Grał na klawesynie i skrzypcach, słynął jako wirtuoz organów. Działał w Weimarze jako skrzypek dworski, potem przebywał w Köthen na stanowisku nadwornego kompozytora i kapelmistrza. Większą część życia spędził jednak w Lipsku, gdzie pracował jako kantor i główny organista kościoła św. Tomasza (od roku 1723 do śmierci). W związku z tą funkcją napisał ponad 200 kantat kościelnych. Uprawiał wszystkie ówczesne gatunki muzyczne poza operą. Był mistrzem w komponowaniu muzyki polifonicznej - doprowadził do doskonałości barokową formę fugi (Das Wohltemperierte Klavier, Kunst der Fuge). Znany z rubasznego humoru, do końca życia uwielbiał zabawy i picie wina. Ostatnie lata życia Bach spędził przede wszystkim na walce z postępującą ślepotą.

Bach należał do najbardziej chyba zdumiewającej muzycznej rodziny w historii. Przez ponad 200 lat w rodzinie tej byli muzycy i kompozytorzy. Ojciec Bacha, wujkowie i starszy brat byli zawodowymi muzykami. Tak samo inni, dalsi krewni. Trzech synów (Wilhelm Friedemann Bach, Carl Philipp Emanuel Bach i Johann Christian Bach) stało się ważnymi muzykami i kompozytorami swoich czasów.

Bach miał dwadzieścioro ślubnych dzieci. Był człowiekiem niezwykle pobożnym, czemu dawał wyraz w świadomym preferowaniu w swojej twórczości muzyki kościelnej, pisanej "ku większej chwale Bożej". J. S. Bach jest autorem ponad 1000 znanych utworów, przypuszczalnie wiele również zaginęło, jako że styl muzyczny kompozytora pod koniec jego życia uważany był za anachroniczny, a dzieła za mało wartościowe. Po śmierci zapomniany. "Odkryty" ponownie przez Feliksa Mendelssohna-Bartholdy'ego, który w 1829 r. zaprezentował wykonanie Pasji według św. Mateusza.

[edytuj] Biografia

Jan Sebastian Bach urodził się w Eisenach, w Niemczech, w roku 1685. Jego ojciec, Johann Ambrosius Bach, był muzykiem w Eisenach i do jego zadań należało między innymi organizowanie muzyki świeckiej w mieście, jak również uczestniczenie w muzyce kościelnej pod kierownictwem organisty kościelnego. Wujkowie również byli zawodowymi muzykami, od organistów kościelnych i nadwornych muzyków, do kompozytorów. Prawdopodobnie Jan Sebastian bardzo wcześnie rozpoczął kopiowanie muzyki i granie na różnych instrumentach.

Matka Bacha zmarła w 1694, a wkrótce także nagle zmarł ojciec w lutym 1695 roku. Jan Sebastian nie miał jeszcze wtedy 10 lat. Przeprowadził się do swojego starszego brata, Johanna Christopha, który był organistą w Ohrdruf. W jego domu Bach kontynuował kopiowanie muzyki, naukę i grę na różnych instrumentach.

Młody Bach

Właśnie w Ohrdruf Bach zaczął uczyć się o budowie organów. Organy w kościele w Ohrdruf wymagały, wydaje się, ciągłej naprawy i często posyłano młodego Bacha, by naprawił lub wymienił niektóre części. Organy te były najbardziej skomplikowanym instrumentem w całej Europie. Praktyczna wiedza o budowie organów przydała się mu później, kiedy na nich grał.

W szkole Bach często podróżował by usłyszeć, jak grają wielcy organiści Niemiec, tacy jak Georg Böhm, Dietrich Buxtehude i Johann Adam Reinken. Po skończeniu szkoły (Bach skończył szkołę łacińską w wieku 18 lat, bardzo wcześnie jak na tamte czasy) Bach został organistą w Arnstadt w roku 1703. Wkrótce zaczął rozglądać się za lepszą posadą. Dzięki swojej wirtuozerii, wkrótce zaoferowano mu pracę w Mühlhausen. Niektóre z jego wcześniejszych, znanych dzieł pochodziły z tamtego okresu (niektórzy twierdzą, że także Toccata i Fuga d-moll), ale dużo z muzyki skomponowanej w tym okresie zaginęło.

Wciąż niezadowolony z pracy w Mühlhausen, w 1708 roku Bach podjął pracę jako nadworny organista i koncertmistrz na dworze książęcym w Weimarze. Tutaj miał możliwość nie tylko gry na organach, ale również komponowania i grania bardziej różnorodnego repertuaru muzyki koncertowej z zespołem książęcym. Właśnie w Weimerze Bach rozpoczyna częstsze tworzenie muzyki kontrapunktowej. Najbardziej znanym z tych dzieł jest prawdopodobnie Das Wohltemperierte Klavier, który składa się z 48 preludiów i fug, po jednej parze dla każdej tonacji.

Również w Weimarze Bach zaczął pracę nad Orgelbüchlein dla swego syna Wilhelma Friedemanna. Ta książeczka muzyki organowej zawiera tradycyjne luterańskie hymny kościelne ułożone w sposób łatwy do nauki dla studentów organistyki. To niekompletne dzieło świadczy o tym, że już wtedy Bach miał powołanie do nauczania i uwielbienie tradycyjnych chorałów jako formy i źródła inspiracji. Szczególnie istotne jest jego zamiłowanie do nauczania. Prawie nie było okresu w życiu Bacha, kiedy nie miałby jakiegoś ucznia na stałe, a oprócz tego zawsze w jego domu było wielu prywatnych studentów, między innymi takich osobistości XVIII-tego wieku jak Johann Friedrich Agricola. Również dzisiaj uczniowie praktycznie każdego instrumentu wcześnie napotykają na dzieła Bacha.

Kościół św. Tomasza w Lipsku

Wyczuwając wzmożone napięcie na dworze książęcym w Weimarze, Bach ponownie rozpoczął poszukiwanie bardziej stałej pracy zgodnej z jego zainteresowaniami muzycznymi. Książę Leopold z Köthen zatrudnił Bacha jako kapelmistrza. Książę Leopold, sam będąc muzykiem, doceniał talent Bacha, dobrze go wynagradzał i dał mu znaczną swobodę w komponowaniu i graniu. Jednak książę był kalwinistą i nie chciał skomplikowanych dzieł kościelnych, więc w tym czasie większość dzieł Bacha jest z natury świecka. Wiele z dzieł instrumentalnych, między innymi Koncerty brandenburskie, pochodzi z tego okresu.

W 1723 roku, Jan Sebastian Bach został kantorem w kościele św. Tomasza w Lipsku. Ta posada wymagała od niego nie tylko nauczania śpiewu w Szkole św. Tomasza, ale także cotygodniowego dostarczania muzyki do dwóch głównych kościołów Lipska. Bach podjął się komponowania nowego utworu muzyki kościelnej na każdy tydzień. Ta męcząca praca stworzyła jedne z najlepszych utworów, z których większość przetrwała. Większość kantat z tamtego okresu bazuje na czytaniach Biblii przewidzianych na dany tydzień.

Na święta kościelne, takie jak Boże Narodzenie, Wielki Piątek czy Wielkanoc, Bach tworzył kantaty szczególnie piękne, z czego najbardziej znany jest Magnificat D-dur na Boże Narodzenie i Pasja według św. Mateusza na Wielki Piątek. Sam kompozytor uważał tę Pasję jako jedno z jego najważniejszych dzieł. W listach pisał o niej jako o wielkiej Pasji i bardzo dokładnie stworzył manuskrypt dzieła.

[edytuj] Życie rodzinne

Życie rodzinne Jana Sebastiana Bacha

Bach poślubił swoją daleką kuzynkę, Marię Barbarę, w 1707 roku w Dornheim, po otrzymaniu spadku 50 guldenów. Mieli siedmioro dzieci, czworo z nich przeżyło do wieku dorosłego. Mało wiadomo o Marii Barbarze. Zmarła nagle w 1720 roku, gdy Bach podróżował z księciem Leopoldem.

Podczas pobytu w Cöthen, Bach poznał Annę Magdalenę Wilcke, młodą sopranistkę. Pobrali się w 1721 roku. Mimo różnicy wieku, para miała szczęśliwe małżeństwo. Anna wspierała jego komponowanie, a Jan Sebastian namawiał ją do śpiewania. Mieli wspólnie 13 dzieci.

Wszystkie dzieci Bacha były uzdolnione muzycznie, co musiało napawać kompozytora dumą. Jego synowie Wilhelm Friedemann Bach, Johann Gottfried Bernhard Bach, Johann Christoph Friedrich Bach, Johann Christian Bach i Carl Philipp Emanuel Bach zostali znanymi muzykami, a Johann Christian miał duży wpływ na wczesne dzieła Wolfganga Amadeusza Mozarta. Mimo że było dużo barier dla kariery muzycznej kobiet w tamtych czasach, wszystkie córki Bacha najprawdopodobniej śpiewały i, być może, grały w zespołach ojca. Jedyna córka Bacha, która wyszła za mąż (Elisabeth Juliana Friederica) wybrała na męża ucznia ojca, Johanna Christopha Altnikola. Dzięki dzieciom Bacha zachowało się wiele z jego dzieł. Carl Philipp Emanuell nazywał te dzieła Archiwum Starego Bacha.

W Lipsku, Bach przyjaźnił się z poetą Picanderem, który tworzył potem libretto do wielu jego utworów. Bach z żoną gościli w swoim domu wielu muzyków z całych Niemiec, między innymi Telemanna (który był jednym z ojców chrzestnych Carla Philippa Emanuela). Interesujące jest, że Händel, który urodził się w Halle (około 50 km od Lipska) w tym samym roku co Bach, odbył kilka podróży do Niemiec, ale Bach nigdy nie mógł się z nim spotkać, czego bardzo żałował.

[edytuj] Późniejsze życie

Kantaty skomponowane przez Bacha w Lipsku utworzyły spory repertuar, który z powodzeniem, po małych poprawkach, mógł wykorzystywać do niedzielnych programów muzycznych. Pozwoliło mu to w większym zakresie zająć się muzyką świecką, zarówno wokalną, jak i instrumentalną. Wiele z tych późniejszych dzieł było tworzonych przy współudziale lipskiej Collegium Musicum, lecz niektóre z nich były bardzo introspekcyjnymi i abstrakcyjnymi arcydziełami, szczytowymi kompozycjami sztuki Bacha. Do dzieł tych należą m.in.: Clavier-Übung składający się z czterech części: Sześć partit na instrument klawiszowy, Koncert włoski, Uwertura francuska i Wariacje Goldbergowskie.

W tym samym czasie Bach napisał kompletną Mszę h-moll zwaną Wielką, która zawierała nowe fragmenty łącznie z porcjami ze starszych dzieł. Mimo że msza nigdy nie została wykonana za życie autora, uznawana jest za jedno z jego największych dzieł chóralnych.

W roku 1747 Bach przybył na dwór Fryderyka Wielkiego w Poczdamie, gdzie król zagrał motyw dla Bacha i polecił zaimprowizować fugę opartą na tym temacie. Bach zaimprowizował trzyczęściową fugę, potem sprezentował ją królowi jako gotowe dzieło pod nazwą Musikalisches Opfer (Muzyczny dar), składające się z fug, kanonów i tria.

Słynne niedokończone dzieło Bacha, Kunst der Fuge (Sztuka fugi), napisane zostało kilka miesięcy przed śmiercią. Składa się z 18 skomplikowanych fug i kanonów utworzonych na bazie prostego tematu. Ostatnia poczwórna fuga kończy się niespodziewanie po wprowadzeniu trzeciego tematu, bazującego na nazwisku (B-A-C-H). Dzieło to jest często cytowane jako szczyt techniki polifonicznej.

Jan Sebastian Bach spędził swoje ostatnie dni w Lipsku i zmarł tam w 1750 roku, w wieku 65 lat. Pochowany jest w prezbiterium kościoła św. Tomasza.

[edytuj] Najważniejsze dzieła

Pasja według św. Mateusza (BWV 244)
Pasja według św. Jana (BWV 245)
Wielka msza h-moll (BWV 232)
Kantaty - około 201 kantat kościelnych i kilkanaście świeckich (BWV 1-224)
Magnificat (BWV 243)
Koncerty brandenburskie (BWV 1046-1051)
Musikalisches Opfer (BWV 1079)
Das Wohltemperierte Klavier (BWV 846-893) - dwutomowy zbiór preludiów i fug w każdej tonacji skali temperowanej na instrument klawiszowy
Kunst der Fuge (BWV 1080) - zbiór fug opartych na jednym temacie
3 Sonaty i 3 Partity na skrzypce solo
6 Suit na wiolonczelę solo
Toccata i fuga d-moll (BWV 565)
Zbiór inwencji dwugłosowych
Zbiór trzygłosowych sinfonii
Utwory na organy: preludia i fugi, toccaty, fantazje, tria, sonaty triowe, koncerty (organowe transkrypcje koncertów skrzypcowych znanych mistrzów, m.in. Antonio Vivaldiego), passacaglia oraz organowe opracowania religijnych pieśni protestanckich (preludia, fantazje i przygrywki chorałowe)