Z Wikipedii

Diuna^[1] (ang. Dune) - powieść science-fiction napisana przez Franka Herberta, uhonorowana nagrodą Nebula w 1965 i nagrodą Hugo w 1966. Powieść odniosła olbrzymi sukces komercyjny, sprzedano ją na całym świecie w ponad 20 milionach egzemplarzy. Diuna to również początek sagi zatytułowanej Kroniki Diuny, uważanej przez wielu fanów za największe osiągnięcie literatury science-fiction wszech czasów. W oparciu o wątki powieści powstał film - Diuna, nakręcony w 1984 przez Davida Lyncha, dwa miniseriale telewizyjne (na podstawie pierwszego tomu cyklu - Frank Herbert's Dune oraz na podstawie drugiego i trzeciego tomu - Frank Herbert's Children of Dune), a także kilka gier komputerowych (jak Dune, Dune II, Dune 2000, Emperor: Battle for Dune), z czego najważniejszą był uważany za pierwszy w historii gier RTS - Dune II wydany przez firmę Westwood Studios.

Powieść ukazała się w odcinkach w czasopiśmie Analog - Science Fact and Science Fiction w latach 1963-64 w ośmiu odcinkach jako Dune World, a następnie w roku 1965 była kontynuowana przez The Prophet of Dune, zaś całość (uzupełniona kilkoma dodatkami i mapą z notą kartograficzną) wydana została w 1965 roku przez wydawnictwo Chilton pod tytułem Dune (Diuna).

Spis treści 1 Saga Diuny 1.1 Historia 1.1.1 Diuna 1.1.2 Mesjasz Diuny 1.1.3 Dzieci Diuny 1.1.4 Bóg Imperator Diuny 1.1.5 Heretycy Diuny 1.1.6 Diuna: Kapitularz 2 Wszechświat Diuny 2.1 Melanż[4] 2.2 Polityka i ekonomia 2.2.1 Imperator 2.2.2 Landsraad[6] 2.2.3 Gildia Kosmiczna 2.2.4 KHOAM 2.3 Szkoły 2.3.1 Gildia Kosmiczna 2.3.2 Bene Gesserit[7] 2.3.3 Mentaci[11] 2.3.4 Bene Tleilax 2.4 Diuna[1] 2.4.1 Ekologia 2.4.2 Fremeni[12] 3 Postacie 3.1 Ród Atrydów[13] 3.2 Ród Harkonnenów[15] 3.3 Fremeni[12] 3.4 Ród Korrinów 4 Tłumaczenia i różnice w terminologii 5 Etymologia nazw i nazwisk 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Saga Diuny

Na sagę Kroniki Diuny składają się następujące powieści Franka Herberta:

• Diuna (Dune, 1965)
• Mesjasz Diuny (Dune Messiah, 1969)
• Dzieci Diuny (Children of Dune, 1976)
• Bóg-Imperator Diuny (w innym wydaniu Bóg Cesarz Diuny; God Emperor of Dune, 1981)
• Heretycy Diuny (Heretics of Dune, 1983)
• Diuna Kapitularz (w innym wydaniu Kapituła Diuną, Chapterhouse: Dune, 1985)

Śmierć Herberta przerwała cykl, jednak autor pozostawił ogromną ilość materiałów, a w skrytkach depozytowych szkic kolejnej powieści, rozwijającej wątki rozpoczęte w tomie piątym i szóstym. Na kontynuację pracy nad sagą zdecydował się syn Herberta, Brian Herbert, który wspólnie z Kevinem J. Andersonem od kilku lat tworzy nowe powieści cyklu:

Trylogia Preludium do Diuny

• Ród Atrydów (House Atreides, 1999)
• Ród Harkonnenów (House Harkonnen 2000)
• Ród Korrinów (House Corrino 2001)

Trylogia Legendy Diuny

• Butleryjski Dżihad (Butlerian Jihad 2002)
• Krucjata Maszyn (Machine Crusade 2003)
• Bitwa pod Corrinem (The Battle of Corrin 2004)

Dwutomowe zakończenie oryginalnego cyklu roboczo zatytułowane Diuna 7

• Hunters of Dune (Łowcy z Diuny - 2006)
• Sandworms of Dune (Piaskale Diuny - wydanie planowane w roku 2007)

Ponadto sagę Kroniki Diuny uzupełniają następujące pozycje:

• Eye (1985; zbiór opowiadań Franka Herberta zawierający krótki tekst Road to Dune ilustrowany przez Jima Burnsa, stanowiący swego rodzaju przewodnik po mieście Arrakin)
• Songs of Muad'Dib (1992; zbiór wierszy Franka Herberta pochodzących z powieści z cyklu Kroniki Diuny, pod redakcją Briana Herberta)
• Road To Dune (Droga na Diunę 2005; zbiór zawierający alternatywną wersję powieści Diuna zatytułowaną Spice Planet (napisaną przez Briana Herberta i Kevina J. Andersona na podstawie notatek Franka Herberta), oryginalną propozycję artykułu They Stopped the Moving Sands, który bezpośrednio zainspirował Franka Herberta do napisania Diuny, liczną korespondencję autora Diuny i odmowy wydawnictw, które nie chciały przyjąć książki do druku, 12 niepublikowanych i alternatywnych wersji scen i rozdziałów Diuny i 5 Mesjasza Diuny oraz cztery opowiadania Briana Herberta i Kevina J. Andersona: A Whisper of Caladan Seas (opowiadanie, którego akcja rozgrywa się podczas ataku Harkonnenów na Atrydów), Hunting Harkonnens (stanowiące swego rodzaju wprowadzenie do powieści Butlerian Jihad), Whipping Mek (stanowiące swego rodzaju wprowadzenie do powieści Machine Crusade) i The Faces of a Martyr (stanowiące swego rodzaju wprowadzenie do powieści The Battle of Corrin))

[edytuj] Historia

[edytuj] Diuna

Arrakis (Diuna), najważniejsza planeta we wszechświecie, jedyna na której znajdują się jedynie złoża melanżu - substancji umożliwiającej zaginanie przestrzeni w celu podróży kosmicznych, zostaje oddana w lenno rodowi Atrydów. Na planetę przybywają książę Leto Atryda, jego konkubina lady Jessika, syn Paul oraz ich armia. Wkrótce po przybyciu, ród Harkonnenów wspomagany przez oddziały imperialne, dokonuje przewrotu. Lady Jessice i Paulowi udaje się uciec z pogromu. Uciekając, trafiają do siczy zamieszkiwanej przez Fremenów pod przywództwem Stilgara. "Bestia" Rabban Harkonnen eksploatuje Arrakis stosując terror, budując powszechną wrogość Fremenów do nowych panów. Paul, pod wpływem Wody Życia (wydzieliny z nowonarodzonego czerwia), budzi w sobie moce prorocze, okazując się oczekiwanym elementem doboru naturalnego Bene Gesserit - Kwisatz Haderach. Przyjmując imię "Paul Muad'Dib" prowadzi Fremenów do walki z Harkonnenami. Po pokonaniu Harkonnenów i unieruchomieniu wojsk Imperatora Szaddama IV, dochodzi do przejęcia władzy nad Arrakis przez ród Atrydów.

[edytuj] Mesjasz Diuny

Po świętej wojnie, niosącej świętość i kult Muad'Diba w galaktyce zawiązuje się spisek poprzednich potęg w celu zniszczenia młodego władcy. W wyniku spisku Paul zostaje oślepiony i wybiera koniec Fremena czyli samotną wędrówkę na pustynię. Alia zostaje regentką imperium, w imieniu dzieci Paula 'Muad'Diba' Atrydy. Rozpoczyna się globalny program transformacji ekologicznej planety, której celem jest przekształcenie pustynnej planety w kwitnący ogród. Pojawia się ślepy kaznodzieja, niosący kazania dla ludu, sprzeczne z religią propagowaną przez Alię. Zostaje w końcu zidentyfikowany jako Muad'Dib, który przypadkowo łącząc się umysłowo z własnym maleńkim synem zapobiega kolejnemu spiskowi na życie jego i jego siostry - swoich dzieci.

[edytuj] Dzieci Diuny

Kult Alii 'Paskudztwa' urasta do niebotycznych rozmiarów. Alia, czując zagrożenie, organizuje spisek na dzieci Paula. Oboje jednak uciekają, ale Ganima wpada w ręce Alii. Podczas ucieczki młody Leto przybywa do Szulochu - mitycznego, a w rzeczywistości utajnionego ośrodka Fremenów. Leto - syn Paula, korzystając z wyjątkowych cech umysłu decyduje się na symbiozę z 'maleńkimi stworzycielami' - organizmami będącymi zarodnikami czerwi pustyni. Symbioza zwielokrotnia jego siły i umożliwia - poprzez wielokrotne dewastacje - cofnięcie "programu ekologicznego Diuny", którego celem było przemienienie pustynnej Arrakis w zielona planetę, z której "pada woda z nieba". Symbioza ma jednak ograniczenia - Leto staje się unikalnym organizmem - nieodwracalnym połączeniem człowieka i czerwia w jedno.

[edytuj] Bóg Imperator Diuny

Leto staje się Imperatorem - formą gigantycznego czerwia z fragmentem ludzkiego korpusu, tyranem, który żyje 3 i pół tysiąca lat. Diuna uległa całkowitej transformacji ekologicznej, czerwie - źródło melanżu wyginęły, a całość imperium funkcjonuje dzięki olbrzymim zapasom melanżu zgromadzonych w tajnych miejscach przez Gildię i Imperatora. Fakt ograniczonych zapasów winduje ceny przyprawy do horrendalnych cen, podróże kosmiczne stają się dostępne jedynie dla najbogatszych (za kilka gramów można kupować planety), a same podróże sporadyczne. Na tyrana są organizowane mniej lub bardziej udane próby zamachów, w końcu tyran spada do wody. Jego ciało rozpada się na piaskopływaki wiążące wodę planety, stopniowo zamieniając żyzną planetę w pustynię.

[edytuj] Heretycy Diuny

Arrakis, zwana Rakis znowu jest pustynną planetę na której żyją czerwie pustyni, a w każdym z nich żyje cząstka dawnego Leto II Atrydy. Pojawia się dziewczynka Sheeana, mająca w żyłach krew Atrydów i mogąca im rozkazywać. Z przestrzeni powracają dawni wygnańcy - krwiożercze Czcigodne Macierze, siejące strach i zniszczenie. Planety po kolei poddają się lub zostają zniszczone przez Czcigodne Macierze. Taki los spotyka serce i pierwszą główną siedzibę Bene Gesserit - Wallach IX oraz Rakis.

[edytuj] Diuna: Kapitularz

Melanż jako produkt jest praktycznie bezwartościowy - zastępuje go sztuczny melanż, umożliwiający podróże kosmiczne, wyprodukowany przez Tleilaxan. Czcigodne Macierze coraz bardziej podbijają kolejne światy zakonu, a Bene Gesserit słabną. W końcu resztki zakonu chronią się na oddalonej planecie - pustynnym Kapitularzu. Wraz z nimi przybywa ostatnia nadzieja Bene Gesserit - ładunek piaskopływaków, w przyszłości mogących być źródłem melanżu, wywołującym przebudzenia osobowości i narkotyczne wizje członkiń zakonu. Przebywa tam także Murbella - pojmana Macierz. Murbella docenia znaczenie melanżu - zabijając Czcigodną Macierz przejmuje przewodnictwo nad wszystkimi Czcigodnymi Macierzami i kończy wojnę z Bene Gesserit. Ku radości zakonu, na Kapitularzu pojawiają się czerwie, będące źródłem upragnionego melanżu.

[edytuj] Wszechświat Diuny

Akcja powieści toczy się w bardzo odległej przyszłości, w przybliżeniu w 24. tysiącleciu. Ludzkość jest rozsiana po niezliczonej liczbie planet w całej galaktyce. Istniejący system społeczno-polityczno-ekonomiczny został ukształtowany w czasach Butleryjskiego^[2] Dżihadu^[3] (ok. 10 400 lat wcześniej) - trwającej prawie 100 lat wielkiej wojny ludzi z myślącymi maszynami i robotami.

[edytuj] Melanż^[4]

Zobacz więcej w osobnym artykule: melanż.

Postanowienia Butleryjskiego Dżihadu zakazały budowy urządzeń na podobieństwo ludzkiego umysłu. Postęp został wtedy skierowany na eksplorację ukrytych możliwości ludzkiego umysłu i ciała i ich rozwój do granic nieznanych naszej cywilizacji. Komputery zostały zastąpione ludzkimi odpowiednikami - mentatami. Mentaci używali soku z rośliny nazywającej się safo do rozszerzania umiejętności swojego umysłu. Często sięgano po środki umożliwiające rozszerzanie tych możliwości, a najczęściej wykorzystywanym i dającym największe możliwości był melanż (potocznie nazywany przyprawą).

Melanż jest to substancja niezwykle skomplikowana pod względem budowy chemicznej i jej oddziaływania na ludzki umysł. Przedłużała życie i umożliwiała poszerzanie granic ludzkiej świadomości, a w połączeniu z ćwiczeniami mentalnymi i fizycznymi pozwalała na rozwinięcie nieludzkich wręcz zdolności. To wszystko powodowało że melanż był najbardziej pożądaną i najdroższą substancją we wszechświecie i często walutą, zaś planeta Diuna (Arrakis^[5]) - jedyne miejsce pozyskiwania melanżu - centrum wydarzeń, które miały wstrząsnąć całym wszechświatem.

[edytuj] Polityka i ekonomia

Stabilność polityczna oparta była na równowadze pomiędzy trzema siłami: Imperatorem, Landsraadem i Gildią Kosmiczną. W kwestii ekonomii istotną rolę odgrywała wszechświatowa kompania eksploatacyjna KHOAM (akronim utworzony z nazwy Konsorcjum Honnete Ober Advancer Mercantiles). W czasach powieści polityka i ekonomia były w głównej mierze podporządkowane jednej umownej zasadzie: Przyprawa musi płynąć.

[edytuj] Imperator

Padyszach Imperator był władcą całego znanego wszechświata. Jego siła opierała się na legionach sardaukarów - najlepiej wyszkolonych i najbardziej bezwzględnych żołnierzy, jakich znał wszechświat. Od wieków władzę imperatorską sprawował ród Corrinów - potomków przywódców zwycięskich sił w bitwie pod Corrinem (największej bitwy Butleryjskiego Dżihadu).

[edytuj] Landsraad^[6]

Władzę nad poszczególnymi planetami sprawowały rody (ang. house). Rody dzieliły się na niskie - stale sprawujące władzę nad pojedynczymi planetami i układami planetarnymi i wysokie - zarządzające imperialnym lennem. Do najbardziej znanych rodów należały walczące ze sobą od wieków rody Atrydów i Harkonnenów. Każdy ród miał swoje przedstawicielstwo w Laandsradzie - organizacji nadzorującej przestrzeganie przez rody kodeksu reguł. Reguły określały sposób prowadzenia sporów przez rody, w tym reguł kanly - sformalizowanej zemsty, a także zmiany rodu zarządzającego lennem. Akcja powieści rozpoczyna się w okresie, kiedy ród Harkonnenów ma przekazać pieczę nad planetą Arrakis (zwaną również Diuną) rodowi Atrydów. Landsraad był również odpowiedzialny za kontrolę nad zasobami broni atomowej, której posiadanie i używanie były bardzo mocno ograniczone. Sprzeciw rodu wobec Landsraadu narażał ród na wygnanie lub zniszczenie przy pomocy arsenału broni jądrowej.

[edytuj] Gildia Kosmiczna

Gildia Kosmiczna była organizacją sprawującą monopol nad podróżami kosmicznymi. Monopol ten wynikał z prostego faktu - nawigatorzy i sternicy Gildii byli jedynymi istotami potrafiącymi prowadzić olbrzymie statki kosmiczne (patrz Szkoły). Gildia była z zasady apolityczna, formalnie posiadała jednak prawo weta. W praktyce dzięki monopolowi nic nie działo się bez wiedzy i poparcia Gildii.

[edytuj] KHOAM

KHOAM (akronim utworzony z nazwy Konsorcjum Honnete Ober Advancer Mercantiles), (w edycji Wydawnictwa Zysk i S-ka tłumaczony jako ZNAH - Zjednoczony Nadzór nad Aktywnym Handlem), był organizacją sprawującą kontrolę nad handlem. Organizację kontrolowali Imperator i Wysokie Rody, cichymi wspólnikami byli Gildia Kosmiczna i Bene Gesserit.

[edytuj] Szkoły

Wielkie szkoły były organizacjami powstałymi po butleryjskim dżihadzie. Ich celem było początkowo zapełnienie luki powstałej po zniszczeniu myślących maszyn poprzez rozwinięcie w niewyobrażalnym stopniu ludzkich zdolności. Z czasem niektóre z nich przerodziły się w potężne organizacje, które odgrywały znaczącą rolę na arenie politycznej i ekonomicznej wszechświata.

[edytuj] Gildia Kosmiczna

Najpotężniejsza ze szkół, dzięki monopolowi na podróże kosmiczne (patrz Polityka i ekonomia). Nawigatorzy Gildii byli jedynymi istotami, potrafiącymi prowadzić podróże międzygwiezdne. Początkowo byli normalnymi ludźmi, jednak ciągłe wystawianie się na olbrzymie ilości przyprawy powodowało nieodwracalne mutacje. Wyglądem nawigatorzy w niewielkim stopniu przypominali ludzi, byli zmuszeni do ciągłego przebywania w atmosferze gazu przyprawowego. Pod wpływem ogromnych ilości melanżu posiadali zdolność do wyznaczania kursu statku międzygwiezdnego bez pomocy maszyn. Niewielu zdawało sobie sprawę, że sprawowali nie tylko funkcję komputera pokładowego, ale byli również napędem statku - uginali czasoprzestrzeń, co pozwalało statkowi na przebycie drogi w ciągu ułamka sekundy. W ograniczonym stopniu potrafili także przewidywać przyszłość. Ich słabością było zużywanie ogromnych ilości przyprawy.

[edytuj] Bene Gesserit^[7]

Żeński zakon rozwijający ludzkie możliwości fizyczne i psychiczne do poziomu postrzeganego przez ludzi jako zdolności magiczne (często nazywane pogardliwie wiedźmami). Najbardziej niezwykłą z nich był Głos - zdolność modulowania własnego głosu w taki sposób, że trafiał on do najgłębszych pokładów podświadomości słuchającego, przez co nie był on w stanie sprzeciwiać się rozkazom. Bene Gesserit rozwijały także niesamowitą zdolność obserwacji, co dawało zdolność do wychwycenia najmniejszych śladów emocji innych ludzi. Wyspecjalizowane w tym celu siostry zakonu często zatrudniano jako Prawdomówczynie, czyli osoby pełniące rolę swoistego wykrywacza kłamstw, którego nie sposób było oszukać. Oprócz umysłu Bene Gesserit trenowały też ciało - specjalny program treningowy pozwalał osiągnąć równowagę prana^[8]-bindu^[9] - pełną kontrolę nad całym ciałem.

Największe znaczenie miała jednak zdolność uzyskiwana w trakcie transu przyprawowego, kiedy to akolitka (uczennica) stawała się Wielebną Matką. Ogromna jednorazowa dawka przyprawy powodowała takie poszerzenie świadomości, że Wielebna Matka uzyskiwała dostęp do pamięci komórkowej, przechowującej wspomnienia jej żeńskich przodków. Wspomnienia te stawały się jej własnymi, mogła je w każdej chwili przywołać, a dzięki niesamowitej zdolności kontroli własnego umysłu - zachować równowagę. Bene Gesserit nie miały jednak dostępu do pamięci męskich przodków, to miejsce było zarezerwowane dla mężczyzn. Ich tajnym celem stało się wychowanie na drodze skomplikowanego programu eugenicznego mężczyzny, tzw. Kwisatz Haderach^[10], który byłby w stanie przeżyć trans przyprawowy (wcześniej wszyscy, którzy próbowali, umierali) i stać się w ten sposób nadczłowiekiem, kontrolującym pamięć swoich przodków od początku rodzaju ludzkiego, a także potrafiącego przewidzieć przyszłość.

[edytuj] Mentaci^[11]

Zobacz więcej w osobnym artykule: mentat.

Ludzkie komputery - ludzie specjalnie wytrenowani w celu przeprowadzania skomplikowanych obliczeń. Umysł mentata nastawiony był na pozyskiwanie ze świata jak największej ilości danych i przetwarzanie ich na drodze logicznego bądź heurystycznego wnioskowania. Używają soku safo do rozszerzenia umiejętności umysłu.

[edytuj] Bene Tleilax

Tleilaxan tworzyły dwie grupy: właściwi Tleilaxanie zwani Mistrzami żyli w ukryciu i rzadko opuszczali rodzinną samotną planetę gwiazdę Thalima. Mistrzowie wykorzystywali zbiorniki aksoltlowe (urządzenia służące do odtwarzania istot ludzkich z komórek martwego ciała. Zbiorniki te były naprawdę zmodyfikowanymi fizycznie kobietami) do odtwarzania swych ciał, należy dodać, że posiadali także zdolność rozbudzania pierwotnej świadomości w odrodzonym ciele. Kastą sług byli tak zwani Tancerze Oblicza - jadachańscy hermafrodyci posiadający zdolność cielesnej adaptacji. Potrafili dzięki intensywnemu treningowi kopiować powierzchowność, głosy, formy fizyczne i ruchy innych; mogli dowolnie zmieniać swój wzrost, budowę ciała, rysy twarzy, kolor i długość włosów, a także płeć. Mieli zdolność odzwierciedlenia danej osoby w sposób niewykrywalny dla otoczenia (z wyjątkiem osób posiadających zmysł proroctwa, Bene Gesserit i osób przez nie przeszkolonych). W pewnym stopniu Tancerz Oblicza kopiował także psychikę swojej ofiary. Tancerze Oblicza byli genetycznie uwarunkowani na posłuszeństwo wobec swych Mistrzów. Należy także wspomnieć o kobietach Tleilaxian, które żyją w ukryciu jedynie na rodzinnej planecie. Nikt spoza społeczności Bene Tleilax nie miał z nimi kontaktu.

Niewątpliwym osiągnięciem Tleilaxan były ghole - istoty wyhodowane z komórek zmarłych osób w zbiornikach aksoltowych, identyczne z kopiowanymi pod względem wyglądu, ale nie posiadające ich wspomnień (po próbie przeprowadzonej na Duncanie Idaho Tleilaxanie posiadali zdolność rozbudzenia wspomnień gholi; wprowadzano w gholi uwarunkowanie do wykonania czegoś, czego pierwowzór nie uczyniłby nawet za cenę życia, w gholi stawianej przed przymusem dokonania tej rzeczy rozbudzały się pierwotne wspomnienia, a uwarunkowanie było łamane).

[edytuj] Diuna^[1]

Zobacz więcej w osobnym artykule: Diuna (planeta).

Diuna (rzadko używane słowo diuna oznacza wydmę), zwana także Arrakis^[5], trzecia planeta Kanopusa, jedyne źródło melanżu we wszechświecie. W całości pokryta pustynnym piaskiem, poza rejonem bieguna północnego praktycznie nienadająca się do życia. W głębokiej pustyni można było znaleźć pola przyprawowe - połacie piasku bogatego w melanż. Jego wydobycie polegało na przerabianiu piasku przyprawowego przez olbrzymie maszyny - żniwiarki.

[edytuj] Ekologia

Niezwykłość Diuny polegała nie tylko na obecności przyprawy. Pustynię zamieszkiwały olbrzymie czerwie (ang. Worm - tłumaczone także jako piaskale), ogromne zwierzęta przypominające wyglądem kilkusetmetrową dżdżownicę. Rytmiczne wibracje wprowadzały te zwierzęta w szał, co czyniło wydobywanie przyprawy niezwykle niebezpiecznym.

Cykl powstawania przyprawy rozpoczynał się od piaskowego planktonu - piaskopływaków maleńkich żyjątek rozsianych po całej pustyni, żywiących się przyprawą. Piaskopływaki przekształcały się następnie w małych stworzycieli - stworzenia o średnicy kilku centymetrów, których celem było znalezienie w piaskach Diuny jakichkolwiek śladów wilgoci. Takie kieszenie wodne były otaczane przez stworzycieli, które łączyły się ze sobą tworząc wokół kieszeni skorupę. Rozpoczynała się reakcja, w trakcie której wewnątrz bąbla tworzyła się mieszanina masy preprzyprawowej i gazów. Proces kończył się olbrzymią eksplozją bąbla, rozrzucającą przyprawę po okolicy. Miliony stworzycieli ginęły w takiej eksplozji, kilka z nich jednak przeżywało i w ciągu kilku lat wyrastały z nich małe czerwie. Czerwie przemierzały piaski pustyni żywiąc się planktonem, rozprowadzając przyprawę po całej planecie i produkując tlen.

[edytuj] Fremeni^[12]

Zobacz więcej w osobnym artykule: Fremeni.

Fremeni (Wolanie) - tubylcza ludność Diuny, ludzie mieszkający na tej planecie od wieków, przystosowani do niezwykle trudnych warunków planety. Przeżycie na otwartej pustyni umożliwiały im specjalne kombinezony - filtrfraki, które odzyskiwały wodę z wydzielanych przez organizm płynów, przetwarzając je na wodę pitną. Fremen z dobrze dopasowanym filtrfrakiem tracił na pustyni nie więcej niż naparstek wody dziennie.

Fremeni, zahartowani trudnymi warunkami panującymi na planecie, byli znakomitymi wojownikami, bez trudu pokonywali Harkonnenów, a nawet sardaukarów Imperatora. Nie doceniano także ich liczebności, głównie ze względu na niechęć Fremenów do obcych. Mieli także tajne plany ekologicznej transformacji Diuny z pustynnej planety w raj.

[edytuj] Postacie

[edytuj] Ród Atrydów^[13]

• Książę Leto^[14]Atryda, głowa rodu Atrydów
• Lady Jessika, Bene Gesserit i konkubina księcia Leto; matka Paula i Alii
• Paul Atryda (Paul Muad'Dib), syn księcia Leto Atrydy
• Alia Atryda, młodsza siostra Paula
• Leto II Atryda, syn Paula Atrydy i Chani (zabity przez sardaukarów)
• Leto II Atryda, zwany Bogiem-Imperatorem (Bogiem Cesarzem) Diuny
• Ghanima (Ganima) Atryda, siostra Leto II
• Thufir Hawat, mentat i mistrz assasinów rodu Atrydów
• Gurney Halleck, lojalny żołnierz i trubadur
• Duncan Idaho, mistrz miecza
• Dr Wellington Yueh, doktor Akademii Suk
• Moneo Atryda - majordomus Leto II Atrydy
• Siona Atryda - córka Moneo Atrydy
• Darwi Odrade, Bene Gesserit
• Miles Teg, ojciec Odrade; mentat i dowódca wojsk związanych z Bene Gesserit

[edytuj] Ród Harkonnenów^[15]

• Baron Vladimir Harkonnen, głowa rodu Harkonnenów
• Piter De Vries, mentat
• Feyd-Rautha^[16], siostrzeniec barona
• Glossu 'Bestia' Rabban, starszy siostrzeniec barona
• Abulurd Harkonnen, starszy brat Vladimira, ojciec Glossu

[edytuj] Fremeni^[12]

• Stilgar^[17], fremeński naib siczy Tabr
• Chani, fremeńska żona Paula, córka dr Kynesa (zwanego przez Fremenów Lietem-Kynesem)
• Szadout Mapes, fremeńska ochmistrzyni na usługach Atrydów
• Korba, fremeński wojownik, członek fedajkinów (gwardii przybocznej Paula Muad'Diba)
• Esmar Tuek, naib Dżekaraty, siczy z legend Fremenów, zamieszkiwanej przez złodziei wody,

wyłączonej ze społeczności Fremenów

• Dżamis, wojownik z siczy Tabr, zabity w pojedynku przez Paula Muad'Diba

[edytuj] Ród Korrinów

• Szaddam IV, Padyszach Imperator znanego wszechświata
• Irulana, Wensicja: córki Szadama IV
• Farad'n, wnuk Szaddama IV, syn Wensicji
• Kynes, imperialny planetolog na Arrakis
• hrabia Hasimir Fenring, najbliższy przyjaciel i doradca Szaddama IV

[edytuj] Tłumaczenia i różnice w terminologii

Na rynku polskim istnieją dwa przekłady "Diuny", jeden autorstwa Marka Marszała, drugi Jerzego Łozińskiego (poprawione edycje pod pseudonimem Ładysław Jerzyński) i wynikają z tego pewne różnice w terminologii. Poniżej podano kilka przykładów:

Przekład Marszała	Przekład Łozińskiego	Przekład Jerzyńskiego
Fremeni	Wolanie	Fremeni
KHOAM	ZNAH	KHOAM
Imperator	Cesarz	Cesarz
dryf	odciążacz	odciążacz
czerw pustyni	piaskal	piaskal
filtrfrak	destylozon	destylozon
Alia-Ta-Dziwna	Alia Przedziwna	Alia Przedziwna
rusznica laserowa	laserobin	laserobin
grot gończak	skrytobójka	skrytobójka
kula świętojańska	jarzyca	lumisfera
sekundanci	zmylnicy	zmylnicy
szigastruna[18]	szigarut	szigarut
galeon	liniowiec	liniowiec
imperialne uwarunkowanie	najwyższe uwarunkowanie	najwyższe uwarunkowanie
Basen Hagga	Kotlina Hagga	Kotlina Hagga
szalandy	zrzutniki	zrzutniki
Mówiące-do-Ryb	Mówiące Rybom	Mówiące Rybom
Butlerjańska Dżihad	Dżihad[3] Butleryjski[2]	Dżihad Butleryjski

Obydwa przekłady mają swoich zwolenników, zwłaszcza gdy przekład Jerzego Łozińskiego został poprawiony i oczyszczony z błędów (wersja Ładysława Jerzyńskiego). Zwolennicy wersji Łozińskiego wskazują na bardziej "naturalne" brzmienie zaproponowanych przez niego nazw i poprawniejszą stylistycznie, zaś zwolennicy Marszała uznają jego wersję za wierniejszą oryginałowi.

Kilka przykładów zaczerpniętych z obu tłumaczeń:

Marszał:
Jako mentat dostrzegał, że komunikacja między nimi jest przesunięta w fazie.
Łoziński:
Jako mentat jasno widział, że rozmowa jest niespójna.

Marszał:
(...)deszcz niebieskich mundurów opadających z niskodryfową powolnością
Łoziński:
(...)spłynął deszcz niebieskich mundurów, spowolniony działaniem odciążaczy

Marszał:
z samooskarżycielską goryczą
Łoziński:
z gorzkim wyrzutem pod własnym adresem

Marszał:
łowcy przyprawy (za przyprawą nie trzeba było się uganiać)
Łoziński:
poszukiwacze przyprawy

Marszał:
Drzwi za plecami Paula rozwarły się z trzaskiem. Obrócił się jak oparzony na kłębowisko walki w przejściu — krzyki, szczęk stali, wykrzywione twarze jak woskowe maski.
Łoziński:
Paul obrócił się, gdyż drzwi za nim rozwarły się z trzaskiem: buchnęły z nich krzyki i szczęk broni, zobaczył twarze zakrzepnięte w grymasie zawziętości.

Marszał:
za statkiem majaczyła gładka, szara ściana z rysunkiem drzwi
Łoziński:
za nim (ornitopterem^[19]) majaczyła zielonkawa ściana z niewyraźnym zarysem drzwi

Marszał:
jak skrzydła skracają się do startu na ciśnieniu ładowania silnika
Łoziński:
skrzydła skróciły się, co było nieodzowne przy starcie na ciągu silnikowym

Marszał:
w niedalekiej odległości Paul widział
Łoziński:
niedaleko przed sobą Paul widział

Marszał:
mięśnie osiągnęły stan mechanicznego bólu
Łoziński:
mięśnie wypełnił uporczywy ból

Marszał:
skalna ściana obiecująca schronienie wyrosła przed nimi między gwiazdami
Łoziński:
zbawcza skała przed nimi przesłoniła gwiazdy

Marszał:
(skała) wyczuła ją stopami, gdy zniknął opór podłoża (?)
Łoziński:
gdy uległą nawierzchnię (piasek) zastąpiło podłoże twardo przeciwstawiające się krokom (skała)

Marszał:
wzniósł się wyżej, aż przybrał postać gigantycznej tropiącej gęby (nie można wznieść się niżej)
Łoziński:
wolno wzniósł się, przybierając kształt wielkiej żarłocznej paszczy

[edytuj] Etymologia nazw i nazwisk

1. ↑ ^1,0 1,1 Diuna to rodzaj wydmy
2. ↑ ^2,0 2,1 Butleryjski - w oryginale butlerian - pochodzi od nazwieka wicekróla Faykana Butlera, który w powieści przywłaszczył sobie chwałę przynależną Atrydom za zwycięstwo w Butleryjskim Dżihadzie. Butler po angielsku znaczy lokaj, administrator.
3. ↑ ^3,0 3,1 Dżihad - święta wojna muzułmanów.
4. ↑ Melanż - z fr. mélange - mieszanina
5. ↑ ^5,0 5,1 Arrakis - istnieje gwiazda o nazwie Arrakis (μ Draconis), pochodzącej od arab. ar-rāqiṣ - tancerz
6. ↑ Landsraad - słowo prawdopodobnie pochodzi z języka średnioangielskiego, gdzie land oznaczało kraj (feudalny), a raad - radę. Landsraad oznaczałby radę krajów, jednak termin ten prawdopodobnie nigdy nie występował poza uniwersum powieści Herberta. Podobnie brzmiące współczesne słowo duńskie brzmi landraad.
7. ↑ Bene Gesserit - nazwa pochodzi z łacińskiej sentencji prawniczej - quamdiu se bene gesserit - tak długo, jak długo będzie się dobrze zachowywać. "Bene gesserit" oznacza więc "będzie się dobrze zachowywać". Bene znaczy też po hebrajsku "synowie", a syn Herberta twierdził, że słowo Gesserit miało brzmieniem nawiązywać do Jezuitów.
8. ↑ Prana - słowo wzięte z buddyzmu, gdzie oznacza energię psychiczną
9. ↑ Bindu - słowo wzięte z buddyzmu, gdzie oznacza świadomość
10. ↑ Kwisatz Haderach - hebr. קְפִיצַת הַדֶּרֶךְ - dosł. "skok drogi" - archaiczny idiom oznaczający "skrócenie drogi" zgodnie z etymologią podaną w książce
11. ↑ Mentat - z ang. mental - umysłowy
12. ↑ ^12,0 12,1 Fremeni - od ang. free men - wolni ludzie
13. ↑ Atrydzi (mitologia) to w mitologii greckiej obciążony klątwą ród królewski.
14. ↑ Leto Atryda - Leto oznacza po łacinie zabić
15. ↑ Harkonnen - Härkönen to fińskie nazwisko. Härkä po fińsku znaczy "byk".
16. ↑ Feyd Rautha - rauta po fińsku znaczy "żelazo"
17. ↑ Stilgar - pochodzi z ang. steel - stal, stalowy i guard - strażnik
18. ↑ Szigastruna - Shiga to japońska prefektura, być może stąd pochodzi ta nazwa.
19. ↑ Ornitopter - połączenie gr. órnis dpn. órnithos - ptak (jak w ornitologia) i gr. pterón - pióro; skrzydło (jak w helikopter)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Archiwa Bene Gesserit - wszystko o Kronikach Diuny pióra Franka Herberta