Johann Wolfgang von Goethe
From Wikipedia
Johann Wolfgang von Goethe (* 28. August 1749 in Frankfurt an'n Main; † 22. März 1832 in Weimar) weer en düütschen Schriever.
[Ännern] Leven
Goethe weer de Söhn vun den kaiserlichen Raat Johann Kaspar Goethe un Katharina Elisabeth Goethe, borene Textor.
He weer de gröttste düütsche Dichter un harr as Minsch, Künstler un Denker groten Influss up dat avendlannsche geistige Leven van de Neetiet.
To siene eersten Schrievereen wurr he van siene Süster Cornelia anstifft. In Leipzig un Straßburg studeer he de Rechten. In Straßburg keem he mit den Dichter Herder tosamen un lehr van em den siene Ansichten över dat Wesen van de Poesie kennen.
Na sien Jurastudium leev Goethe in Darmstadt, Wetzlar un Frankfurt. „Götz van Berlichingen“, de „Urfaust“ un D„e Leiden van den jungen Werther“ weren de Stücken, de he hier in siene Sturm-un-Drangtiet schreev. Siene Verlobte Lili Schönemann sett he laterhen en Denkmaal mit „Hermann un Dorothea“.
Na de eerste Swiezer Reis wuur he as Prinzenupteher an den Weimarer Hoff beropen, wo he laterhen enen hogen Posten in de Verwaltung innehm. In disse Tiet wurr he en Fründ van Karl August un van Fro van Stein, de em veel Anregen för siene Dichterarbeiten geev.
1786 reist Goethe na Italien un schrifft dar „Iphigenie“, „Egmont“ un „Tasso“. He drifft nu ok naturwetenschapliche Studien, socht na de Urplant un süht in ehre Gestalt de egentliche Wahrheit, ut de sik de ganze Kosmos afleiten lett. An dat Enn van siene Forschen steiht aver ümmer de Ehrforcht vör dat Unbegriepliche, vör dat göttliche Wesen, so as sik dat in de Natur apenkunnig maakt.
As Goethe ut Italien trüchkamen weer, wurr he Leiter van dat Weimarer Theater. In dat sülve Jahr nimmt he de junge, schöne Christiane Vulpius, de he laterhen heiraat hett, in sien Huus. 1794 dröppt he to'n eersten Maal mit Friedrich von Schiller tosamen un blifft mit em fründlich verbunnen bit an Schillers Doot. De beiden Dichters röögt sik gegensietig to fruchtbare Arbeiden an. Goethe schrifft in disse Tiet de röömschen Elegien, vele Balladen, „Wilhelm Meisters Lehrjahren“ un den eersten Deel van „Faust“. In sien Öller kaamt de groten Romane „De Wahlverwandtschaften“, „Wilhelm Meisters Wanderjahren“, „De westöstliche Diwan“ un de tweete Deel van „Faust“ herut.
Neven siene Dichtungen steiht ok noch dat, wat he in de Naturwetenschap tostann brocht hett: de Farvenlehre un de Morphologie.
