Taleso

El Vikipedio

Taleso de Mileto

Taleso, la patro de filozofio, naskiĝis en la ionia greka urbo de Mileto, en Ionio, ĉirkaŭ la jaro 640 a.K. Li tre interesiĝis pri matematiko, geometrio, astronomio, politiko, kaj komerco. Li prognozis precize sunan eklipson la 28-an de majo, 585 a.K. Laŭ legendo, Taleso ankaŭ portis la konon de geometrio kaj astronomio de Egipto kaj Mezopotamio al Grekio. Li estis la iniciatinto de la filozofio de la naturo aŭ fizio physis. li estis do la unua fiziisto aŭ fiziologo. Li diris ke la mondo estas plena je dioj kaj ke la magneto havas animon ĉar ĝi kapablas movi. Li estis la unua fari la transiĝon de la mito al la logoso, racio, naskante tiele la filozofion.

Taleso serĉis la praan aŭ la originan elementon de la universo, la principo de ĉio. Li instruis, ke tiu elemento estas akvo. Akvo estas gaso en la atmosfero, kaj likvo en la tero, en la maro, kaj sub la tersurfaco. Akvo, kiel glacio, estas ankaŭ solido. Evidente, laŭ Taleso, sen akvo la vivo ne povas ekzisti, kaj tial estas grava elemento. La akvo estas la unua realaĵo, origina kaj fundamenta, la substanco simpla, elementa, ne kunmetita. Jen aristotela diraĵo pri la afero: Taleso, iniciatinto de tiu tipo de filozofio, diras ke la principo estas la akvo (pro tio li asertas ke ankaŭ la tero flosas sur la akvo) certe konviktiĝinte ekde la konstato ke la nutraĵo de ĉio estas malseka kaj ke eĉ la la varmo generiĝas de malsekaĵo kaj vivas en malsekaĵo. Nu, tio laŭ kio ĉio sin generas estas, ekzakte, la principo de ĉio. Li estas konvikita de tiu ĉi fakto kaj de la fakto ke la semoj de ĉiuj aferoj havas malsekan naturon, kaj la akvo estas la principo de la naturo de la malsekaj aferoj'.

Rilate la animon de Taleso, oni povas dedukti ke ĝia koncepto, ĉu devenas de lia ĝenerala pensmaniero, ke ĝia origino estas la unua pricipo, la akvo, ĉar ĉio vivanta estas malseka, ĉu devenas de la rekta observo la la ŝtono de Magnesio, de la nevidebla kaj mova forto de magneto, io simila al spirita ento de la orfeuloj, kohere kun liaj asertoj ke ĉio estas plena je dioj. Se Taleso konsideris la animon, motoran principon, kaj ke ĉio estis plena je dioj, do la materio de Taleso estis viva pravigante la lastaj filozofiaj esploruloj asertantaj ke la talesa materiismo kaj la greka ĝenerale ne estas la nuntempa, kaj pro tio ili elpensis novan vorton por difini tiun materiismon vivan, nome, Hilozoismo.

Kontraŭe al pasintaj pensintoj, Taleso celis klarigi la mondon ne laŭ mitoj aŭ dioj, sed laŭ racio kaj logiko. Tio estas la radiko de greka filozofio kaj moderna scienco kaj, eble, de okcidenta civilizo mem.