Antropolohiya

Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensayklopedya

Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.

Ang antropolohiya (gikan sa Griyegong pulong άνθρωπος, "tawo") gitibuok sa pagtuon sa katawhan (tan-awa ang genus Homo). Kini matibuk-anon (holistic) sa duha ka sentido: nanginlabot kini sa tanang tawo sa tanang panahon, ug sa tanang dimensiyon sa pagkatawo. Ang usa ka nag-unang kinaiya nga nagpalahi sa antropolohiya gikan sa ubang humanistikong disiplina mao ang pokus niini sa mga pagtuong labang sa kultura. Kining maong kalainan, hinuon, padayong nahimong sabdyek sa kontrobersiya ug debate, ug ang mga metodong antropolohikal karon giaplay na sa pagtuon sa usa katilingban kun pundok.

Sa Tinipong Bansa, ang 'anthropology' tradisyonal nga nabahin sa upat ka mga sub-disiplina:

• antropolohiya pisikal, nga nagtuon sa batasan sa mga primata, ebolusyon sa tawo, ug population genetics; kining maong natad usahay gitawag nga antropolohiya bayolohikal.
• antropolohiya kultural, (gitawag nga antropolohiya sosyal sa Nagkahiusang Gingharian ug karon sagad nga gitawag nga antropolohiya sosyo-kultural). Gitun-an sa mga cultural anthropologists ang mga network sosyal, dipusyon, batasan samtang anaa sa katilingban, mga patern sa kinsyip, pamalaod, politika, ideyolohiya, relihiyon, mga pagtuo, mga patern sa produksiyon ug paghurot (consumption), exchange, sosyalisyon, kiye (gender), ug uban pang expresyon sa kultura, nga may pokus sa kamahinungdanon sa fieldwork, kun pagpuyo uban sa katilingban nga gitun-an sulod sa hataas nga kutay sa panahon;
• antropolohiyang linggwistik, nga nagtuon sa baryasyon sa pinulongan, ang katilingbanong gamit sa pinulongan, ug ang relasyon taliwala sa pinulongan ug kultura; ug
• arkeyolohiya, nga nagtuon sa mga nagpabiling materyal sa mga katilingban. Ang arkeyolohiya mismo giila nga lahi (apan may kalabotan) nga natad sa ubang bahin sa kalibotan, bisan kon duol og kalabotan sa antropolohikal nga natad sa kultura materyal, nga nagtuon sa mga pisikal nga mga butang nga gimugna o gigamit sa usa ka pundok isip mga medym sa pagsinabtanay sa ilang mga kulturanhong pagbili.

Dili pa lang dugay, mga may programang antropolohikal ang inanay nga mibahin sa natad ngadto sa duha, ang usa nagpokus sa humanidad (humanities) ug teyoriyang kritikal, samtang ang usa nagpokus sa siyensiyang natural ug empirikal nga obserbasyon.

Mga sulod 1 Historikal ug institusyonal nga konteksto 2 Ang antropolohiya ug ang Tinipong Bansa 3 Antropolohiya sa Britanya 4 Antropolohiya sa Pransiya 5 Ang antropolohiya human sa Ikaduhang Gubat Kalibotanon 6 Ang politika sa antropolohiya 7 Mga natad sa antropolohiya 8 Mga sumpay sa gawas 9 Tan-awa usab

[usba] Historikal ug institusyonal nga konteksto

[usba] Ang antropolohiya ug ang Tinipong Bansa

[usba] Antropolohiya sa Britanya

[usba] Antropolohiya sa Pransiya

[usba] Ang antropolohiya human sa Ikaduhang Gubat Kalibotanon

[usba] Ang politika sa antropolohiya

[usba] Mga natad sa antropolohiya

• Arkeyolohiya
• Antropolohiyang bayolohikal (gitawag usab nga Antropolohiyang pisikal)
  • Palyoetnobotaniya
  • Antropolohiyang porensik
• Antropolohiyang kultural (gitawag usab nga Antropolohiyang sosyal)
  • Applied anthropology
  • Antropolohiya sa relihiyon
  • Antropolohiya sa publikong katawhan
  • Antropolohiyang biswal
  • Antropolohiyang debelopmental
  • Antropolohiyang ekolohikal
  • Antropolohiyang ekonomikanhon
  • Antropolohiyang enbayronmental
  • Antropolohiyang medikal
  • Antropolohiyang politikal
  • Antropolohiyang sayber
  • Antropolohiyang saykolohikal
  • Antropolohiyang urban
  • Etnograpiya
  • Etnomusikolohiya
  • Kiye
  • Pagtuong Kros-Kultural
• Antropolohiyang linggwistik
  • Etnolinggwistika
  • Linggwistikang deskriptib
  • Linggwistikang historikal
  • Sosyolinggwistika

[usba] Mga sumpay sa gawas

• The American Anthropological Association Homepage - ang balayan sa kinadak-ang propesyonal nga pundok sa mga magtutuon sa antropolohiya sa tibuok kalibotan.
• Race - usa ka lumpinid (libro) ni John Randal Baker nga nagtuki sa gigikanan sa klasipikasyon sumala sa rasa ug ang mga oposisyon sa maong konsepto.
• Anthropology.Info
• Anthropologists as Spies - usa ka artikulo ni David Price nga nagtuki sa relasyon taliwala sa Amerikanong antropolohiya ug sa mga ahente sa Tinipong Bansa.
• Pat Roberts Intelligence Program
• Social and Cultural Anthropology in the News
• Anthrobase.com
• Cybercultura

[usba] Tan-awa usab

Kining maong panid usa ka saha. Tabangi ang Wikipedya pinaagi sa pag-usab niini!