Cemal Gürsel

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Cemal Gürsel
1895 - 1966

Cemal Gürsel
Başbakan ve Cumhurbaşkanı
Doğum	13 Ekim 1895 Erzurum, Osmanlı Devleti
Ölüm	14 Eylul 1966 Ankara, Turkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanlığı Görev süresi	27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966
Önce gelen Cumhurbaşkanı	Celal Bayar
Sonra gelen Cuhurbaşkanı	Cevdet Sunay
Başbakanlık Görev süresi	27 Mayıs 1960 - 27 Ekim 1961
Önce gelen Başbakan	Adnan Menderes
Sonra gelen Başbakan	İsmet İnönü
Siyasi Parti

Yunan Cephesi
1. İnönü - 2. İnönü - Kütahya-Eskişehir - Sakarya - Büyük Taaruz

Cemal Gürsel (1895, Erzurum - 1966, Ankara]), Türk asker, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin dördüncü cumhurbaşkanıdır. İlk öğrenimini Ordu ilinde yaptı. Daha sonra öğrenimini Erzincan ve İstanbul'da askerî öğrenci olarak sürdürdü. 1915-1917 yıllarında topçu subayı olarak Çanakkale savaşlarına katıldı. Filistin ve Suriye cephesinde görev aldı. İngilizlere Gaza cephesinde esir düşerek Mısır'da iki yıl esir kaldı. Serbest kalınca İstanbula dönüp, Erzurum kongresini takiben Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'nın batı cephesindeki bütün savaşlarına katıldı. 1929 yılında Harp Akademisi'ni bitirdi.

1946 yılından başlayarak orgenerallik rütbesi dahil çeşitli general rütbelerinde hizmet yaptı. 1958 yılında Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı. Bütün bu görevleri sırasında meslekî bilgi ve karakteri ile ordunun ve halkın sevgisini ve güvenini kazandı. Bir gece önce sohbet ettigi milli savunma bakanına ve dolayısıyla hükümete kendi kişisel vatanperver perspektiflerini belirterek Basbakan Adnan Menderes'in cumhurbaşkanı olmasını destekleyen bir şahsi mektup sunduğu için erken emekliye sevkedilerek zorunlu izne gonderildi.

Silahlı Kuvvetlerin tum kademelerine iletilen ve ordunun mutlaka siyasetten uzak kalmasını tavsiye eden bir veda mektubu gondererek İzmir'e yerlesti. 27 Mayıs 1960'da gerçekleştirilen, kendisiyle alakası olmayan ve kendisinin ne planlayıp ne de katıldığı, albay ve daha alt rütbelilerin gerçekleştirdiği askeri müdahalenin daveti uzerine kurduğu Milli Birlik Komitesi'nin başkanlık görevini üstlendi ve devrim lideri olarak tanıtılarak kabul edildi.

Tutuklu gazeteci ve ogrencilerin serbest birakilmasini, yasakli kapatilmis gazetelerin yeniden acilmasini sagladi. Yeni anayasanin hazirlanmasi icin Istanbul universitesi profesorlerini gorevlendirdi. Yeniden demokratik düzene dönülmesinde, yeni askeri darbelerin onlenmesinde ve 1961 Anayasası'nın hazırlanmasında lidelik etti. Komiteci bir albay tarafindan yapilan suikast tesebbusunden yarali kurtuldu. Darbede rol oynayanlari yurt disi gorevlere gonderdi. ABD ile SSCB arasindaki Kuba krizinde, bati tarafinda Turkiye'nin komunizme karsi koruyuculuk gorevini yuruttu. Basbakanlik ve Cumhurbaskanligi gorevlerine aday olmalari icin yuksek duzeyli akademik sahislara teklif goturdu ve destek verme onerisinde bulundu. Cumhurbaskanligi icin kendi adayligi icin ya da baskalarinin adayliklarina karsi hicbir lobi ve girisimde acik ya da dolayli sahsi rol almadi. Halk oyuna sunulan ve kabul edilen yeni Anayasa gereğince, 10 Ekim 1961'de yapılan seçimlerden sonra oluşturulan yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından konulan adayligi cogunlugun destegini alarak Türkiye'nin dördüncü Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Ilk Devlet Arastirma Kutuphanesi ve hukumete yol gostericilik gorevini yasayla verdigi Turkiye Bilimsel Teknik Arastirma Kurumunu kurdu. Ingiltere kralicesi 2. Elizabeth ve ABD baskan yardimcisi Lyndon Johnson'u konuk etti. Avrupali liderlerle olan yakin diplomatik iliskileri sayesinde, Avrupa Birligi 1963 Ankara Anlasmasini ve bir yil sonrada Assosiye Uyelik konumuna Turkiyenin ulasmasini sagladi. Ekim 1963'de Cumhuriyet'in 40. kurulus yildonumu nedeniyle Ataturk, Inonu, Kennedy ve kendisinin konusmalarini iceren bir kutlama plagi yayinlatti. Cemal Gursel Turkiye tarihinde ilk kez planlı ekonomiye gecis, Devlet Planlama teskilati ve Devlet Istatistik Enistutusu kurulusu, 5 yillik kalkinma planlari, sendikalar, grev ve toplu sözleşme yasalarının çıkarılması, Ortak Pazar üyeliği, SSCB ile iyi ilişkiler kurulması, Kibris'a garantor ulkeler tarafindan mudahalesi, Cumhuriyet oncesi Erzurum ve Dogu Anadoluda isgalcilerle isbirlikci isyanci azinliklarca katledilen 250 000 sivil Turk halkinin anitsal temsili konusunda ulusal ve tarihsel onderlik niteliginde calismalar yapti. Milli Istihbarat Kurulusu yasasi ve duzenlemesi, Milli Guvenlik Kurulu'nun baslangic ve gelistirilmesi, Turk ordusunun modernizasyonu, Iran, Pakistan ile birlikte bolgesel kalkinma organizasyonunun kurulmasi, Avrupa ve Orta Asya memleketlerini baglayan mikrodalga radyo iletisim agi kurulmasi, Turizm bakanliginin kurulmasi, Guneydogu Anadolu'nun kalkinma ve gelistirilmesi planlari, Basin Yayin yuksek okulunun ilk kurulusu da yine kendisinin Turkiye Cumhuriyetine olan katkilaridir. Cumhurbaskani Celal Bayar ve Genelkurmay Baskani Gen.Rustu Erdelhun'a verilen hapis cezalarina af getirdi. En buyuk onemi iyi egitilmis bir genclik ile, okuyan, cok ve durust calisan bir Turk toplumuna verdi. 1966 yılında başlayan rahatsızlığının sürmesi, yurt disinda tedaviye ragmen agirlasarak komaya donmesi ve görevini engellemesi üzerine, Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanlığı görevi sona erdi. 1927 yılında Melahat Hanım'la evlenen ve Muzaffer isimli bir çocuğu olan Cemal Gürsel, 14 Eylül 1966 gününde vefat etti. Geriye hic bir vasiyet ve kendisi ile ilgili dilek birakmadi. Anitkabir devrim sehitleri bolumunde topraga verildi ve sonradan devlet mezarligina nakledildi.

"Ge­çen yılın en acı hatırası budur. Zeki, şefkatli, sağ duyusu kuvvetli, kararların­da isabetli, olduğu gibi görünmesini, gösterişten uzak kalmasını seven, sa­delik içinde büyük olan, büyüklüğünü belli etmek için bir ceht ve gayret gös­termek lüzumu duymayan, Atatürk Devrimleri'ne bağlı, devrimleri korumayı amaç edinmiş, gericiliğin amansız düşmanı, milletine daha çok ve dürüst çalışmayı daima tavsiye eden Cemal Gürsel, büyük mümtaz vasıflariyle ve büyük devrim ve Devlet adamı olarak Türk Tarihi'nde müstesna bir yer almıştır. Olağanüstü devrim idaresinin Anayasa kuruluşlarına arızasız olarak intikalinde ve demokrasinin yerleşmesinde Cemal Gürsel'in büyük etkisi olmuştur. Bunu sağlamak için geceli gündüzlü çalışmış, sağlığını ve hayatını yitirmiştir. Devrimci Türk Milleti sana minnettardır. Hak'kın Rahmeti üzerinde olsun. IMRAN OKTEM, YARGITAY BASKANI, 1967

"Milliyet Gazetesi adına Yassıada duruşmalarını izleyen gazeteci-yazar Çetin Altan, Cemal Gürsel’in darbeden 24 gün önce Savunma Bakanı Ethem Menderes’e gönderdiği mektupta sansür yapıldığına ilişkin belgenin çok etkileyici olduğunu kaydetti. Altan, şöyle konuştu: 'Mektupta üç satırın çıkartıldığını ve bunların çok önemli cümleler olduğunu gördük. Demek ki gerçek tarihi öğrenemeden gidiyoruz. Bizim de izlediğimiz, bizim de işlediğimiz konularda yeni şeyler ortaya çıkıyor. Kim bilir hangi gerçekleri bilmeden, dönemeç noktalarının gerçek fotoğrafını bilmeden gidiyoruz.' " (Eylul 2006)

[değiştir] Kaynakça

• http://www.yargitay.gov.tr/tarihce/tarihce_aak/1967-1968.htm

• Detayli Ingilizce Biografisi

• Adnan Menderes'in Cumhurbaskanligini istedigine dair haber

• Cemal Gursel'in Savunma Bakani'na mektubu - Orijinali

• Cumhurbaskanligi Fotografi

Önce gelen: Celal Bayar	Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966	Sonra gelen: Cevdet Sunay
Önce gelen: Adnan Menderes	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı 27 Mayıs 1960 - 27 Ekim 1961	Sonra gelen: Emin Fahrettin Özdilek

 g·t·d 

24. Hükümet - 1. Milli Birlik Komitesi Hükümeti (27 Mayıs 1960 - 5 Ocak 1961)

Başbakan ve Milli Savunma Bakanı: Cemal Gürsel
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Emin Fahrettin Özdilek
Devlet Bakanı: Muharrem İhsan Kızıloğlu · Hayri Mumcuoğlu · Osman Şefik İnan · Mustafa Amil Artus · Ali Nasır Zeytinoğlu
Gümrük ve Tekel Bakanı: Fethi Aşkın · Adalet Bakanı: Abdullah Pulat Gözübüyük · Mustafa Amil Artus · Hüseyin Avni Öztürk · Milli Savunma Bakanı: Emin Fahrettin Özdilek · Hüseyin Ataman · İçişleri Bakanı: Muharrem İhsan Kızıloğlu · Dışişleri Bakanı: Selim Rauf Sarper · Maliye Bakanı: Mustafa Kemal Kurdaş · Ekrem Alican · Milli Eğitim Bakanı: Fehmi Yavuz · Bedrettin Tuncel · İmar ve İskan Bakanı: Orhan Kubat · Fehmi Yavuz · Ali Mukbil Gökdoğan · Bayındırlık Bakanı: Daniş Koper · Sıtkı Ulay · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Nusret Karasu · Salih Ragıp Üner · Nusret Fişek · Ulaştırma Bakanı: Sıtkı Ulay · Tarım Bakanı: Reşat Aktan · Osman Tosun · Feridun Üstün · Çalışma Bakanı: Cahit Talas · Mehmet Raşit Beşerler · Ekrem Alican · Ticaret Bakanı: Cihat İren · Mehmet Baydur · Fethi Aşkın · Sanayi Bakanı: Muhtar Uluer · Emin İprikçi · Şahap Kocatopçu · Basın, Yayın ve Turizm Bakanı: Selim Rauf Sarper · Zühtü Tarhan

 g·t·d 

25. Hükümet - 2. Milli Birlik Komitesi Hükümeti (5 Ocak 1961 - 20 Kasım 1961)

Başbakan: Emin Fahrettin Özdilek
Başbakan: Cemal Gürsel
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Muharrem İhsan Kızıloğlu · Emin Fahrettin Özdilek
Devlet Bakanı: Ali Nasır Zeytinoğlu · Sıtkı Ulay · Hayri Mumcuoğlu · Hasan Adnan Erzi
Gümrük ve Tekel Bakanı: Cahit Talas · Fethi Aşkın · Adalet Bakanı: Ertem Tüzemen · Kemal Türkoğlu · Kemal Sahir Kurutluoğlu · Milli Savunma Bakanı: Muzaffer Alankuş · İçişleri Bakanı: Muharrem İhsan Kızıloğlu · Dışişleri Bakanı: Selim Rauf Sarper · Maliye Bakanı: Mustafa Kemal Kurdaş · Milli Eğitim Bakanı: Ahmet Tahtakılıç · Turhan Feyzioğlu · İmar ve İskan Bakanı: Fehmi Yavuz · Mehmet Rüştü Özal · Mehmet Orhan Mersinli · Bayındırlık Bakanı: Sıtkı Ulay · Ali Mukbil Gökdoğan · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Salih Ragıp Üner · Ulaştırma Bakanı: Mehmet Orhan Mersinli · Tarım Bakanı: Osman Tosun · Çalışma Bakanı: Cahit Talas · Ahmet Tahtakılıç · Ticaret Bakanı: Mehmet Baydur · Mustafa Kemal Kurdaş · Sanayi Bakanı: İhsan Soyak · Şahap Kocatopçu · Mustafa Kemal Kurdaş · Basın, Yayın ve Turizm Bakanı: Kemal Sahir Kurutluoğlu · Cihat Baban